Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Side 105

SAGA DAGANNA
109
ar kröfur og að viðleitni höfunda þeirra til að höfða til breiðs og almenns
lesendahóps verði ekki til að draga úr vísindalegu gildi þeirra.
Hér verður ekki leitast við að gera grein fyrir öllum þeim viðmiðum,
sem lögð verða til grundvallar við eftirfarandi mat á vísindagildi rits þess,
sem hér er til umfjöllunar, enda er í meginatriðum byggt á hefðbundnum
starfsaðferðum í því efni. Til skýringar skal hins vegar drepið á nokkur
atriði, sem telja verður mikilvægt, að komi til álita við mat á vísindagildi
rita, sem er ætlað að svara fræðilegum kröfum en eigi að síður að höfða til
almenns lesendahóps og að hluta til þjóna sem handbækur:
Afmörkun viöfangsefnis: Mikilvægt er, að viðfangsefni fræðirita sé ná-
kvæmlega afmarkað, ef tryggt á að vera, að höfundur geti leyst alla þætti
þess af hendi með viðunandi hætti. I þessu efni greina fræðirit sig oftast
frá ritum, sem ætluð eru almennum lesendahópum, en í slíkum ritum telst
það kostur að þau gefi víðtækt yfirlit yfir umfangsmikil svið fræðigreinar.
Tengingar við fyrri rannsóknir: Þekking manna í einstökum fræðigreinum
byggist upp á löngum tíma og tekur jafnframt margháttuðum breytingum
vegna breyttra viðhorfa og rannsóknaraðferða. í rannsóknarritum er því
mikilvægt, að höfundar setji verk sín í rannsóknarsögulegt samhengi, þar
sem tekið er tillit til rannsókna annarra höfunda, er unnið hafa að sama við-
fangsefni, en jafnframt rannsókna á skyldum viðfangsefnum bæði innan
lands og utan. I ritum fyrir almenning er slík rannsóknarsaga oft(ast) óþörf.
Greinargerö fyrir rannsóknaraðferðum og túlkunarlíkönum: I rannsóknarrit-
um er mikilvægt, að höfundar geri nákvæma grein fyrir aðferðum sínum
sem og þeim líkönum (kenningum o. s. frv.), sem gengið er út frá við mat,
túlkun og ályktanir. Vegna almennra efnistaka er greinargerð af þessu tagi
oft(ast) ofaukið í ritum, sem ætluð eru almenningi ekki síst yfirlitsritum
og handbókum.
Hagýting: Mikilvægt er, að höfundur geri nokkra grein fyrir því, hvern-
ig nýta megi rannsóknir hans og niðurstöður. í hugvísindum skiptir ekki
síst máli, að bent sé á yfirfærslugildi yfir á önnur svið og gerð grein fyrir
því, hvaða ályktanir um samfélag og menningu almennt megi draga af
þeim afmörkuðu rannsóknum, sem kynntar eru hverju sinni. Þetta virðist
ekki síður eiga við um rit, sem ætluð eru almenningi, þó greinargerðir af
slíku tagi virðist sjaldgæfar.
Efnisöflun: Ekki er nægilegt að rannsóknarrit, séu upplýsandi og fræð-
andi fyrir almenning og skólanemendur þar með talið stúdenta á háskóla-
stigi, þvert á móti er mikilvægt, að rannsókn frumheimilda og könnun
rannsóknarrita á skyldum sviðum sé það tæmandi að tryggt sé, að niður-
stöður fái staðist, séu í samræmi við nýjustu þekkingu og fræðileg viðhorf
á viðkomandi sviði og bæti nokkru við þá þekkingu, sem þegar er fyrir