Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Blaðsíða 110

114
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
allur frágangur ritsins til fyrirmyndar. Prentvillur eru fáar, en það er eink-
ar lofsvert, þegar tillit er tekið til, hversu margslungið efnið er.
Myndefni er auðugt og fjölbreytt. Þá er uppsetningu þess hagað þann-
ig, að útlit ritsins verður líflegt. Myndir eru sóttar til miðaldahandrita,
fornra veflistaverka, útskurðar og nútíma ljósmynda. Allt þetta skýrir
sögu daganna á lofsverðan hátt. Myndefnið er almennt af háum gæða-
flokki og gefur ritinu sérstaka vídd. Sumar myndanna þjóna þó ekki aug-
ljósum tilgangi. Er þar átt við margar andlitsmyndir vísindamanna, rithöf-
unda, listamanna og stjórnmálamanna, er lítt eða ekki koma aðalviðfangs-
efninu við. Saga daganna er svo þrungin af efni af margvíslegum og ólík-
um toga, að lesandi má vart við efnisþáttum, sem á einn eða annan hátt
draga athygli frá meginefni þess.
Framsetning í ritinu er yfirleitt skýr, rökræn, læsileg og með augljósu
samhengi. Stíllinn er og oftast góður, jafnvel frábær. Á ýmsum stöðum
brýst gamansemi og glettni fram með óvenjulegum hætti, þegar um fræði-
rit er að ræða. Hér að framan var vikið að nokkrum hættum, sem framsetn-
ingu af þessu tagi kann að fylgja. I riti Árna Björnssonar hefur þetta þó oft
vekjandi áhrif á lesendur. Þá er texti ritsins víða brotinn upp með orðrétt-
um tilvitnunum í laust og bundið mál heimilda af ýmsu tagi. Má í raun
bæði líta á slíkt sem kost og ókost eftir því, hvernig með er farið. í riti
Árna Björnssonar verður þetta sjaldan til að rjúfa samhengi eða heildstæð-
an stíl til mikils skaða, þó benda megi á nokkra staði, þar sem tilvitnanir
t.d. í vísur og kvæði verða til þess að draga athygli lesandans nokkuð frá
meginviðfangsefninu. Málfar Árna Björnssonar er laust við sérfræðileg
hugtök, er höfundar doktorsritgerða nota oft í stórum stíl og móta ýmist
sjálfir eða sækja til annarra vísindamanna. Árni tekur heldur ekki upp
flókna aðferðafræðilega umræðu í ritinu, né birtir þar flókin túlkunarlíkön
eða skýringarmyndir. Þar með gerir hann rit sitt aðgengilegt fyrir almenn-
ing. Aftur á móti leitast hann við að skýra vafamál og afmarka rannsókn-
arefni um leið og þau skjóta upp kollinum í tengslum við viðfangsefnið. -
Þess má geta, að þetta er eitt þeirra atriða, sem valda því að beita verður
nokkuð öðrum aðferðum við mat á framlögðu riti, en þegar um „hefð-
bundnar doktorsritgerðir" er að ræða. Þá freistar höfundur þess að laga
rannsóknaraðferðir sínar að viðfangsefninu hverju sinni í stað þess að
þröngva efninu í heild inn í fyrirfram læst kerfi. Efni sitt setur hann fram
með hefðbundnum menningarsögulegum hætti, útskýrir meginlínur og
rekur sambönd milli mismunandi tímabila. Hann nýtur þess að tína sam-
an fróðleiksmola og gefur þeim mun meira rými en ályktunum um nátt-
úrulegar eða þjóðfélagslegar aðstæður. Brjóta þau efnistök eða -hlutföll
óneitanlega nokkuð í bága við þá túlkunaraðferð, sem hann setur sér í rit-