Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Page 122

126
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
hvort þorrablótin hafi sætt gagnrýni kirkjunnar eða einhverra trúarlegra
minnihlutahópa. Þegar tillit er tekið til þess, hverjir sóttu þessar samkom-
ur og í hvaða samhengi þær fóru fram virðist einnig fráleitt að ætla, að hér
hafi annað verið á ferðinni en tilraunir til að efla samkvæmislíf á þjóðleg-
um grunni meðal stúdenta, embættismanna og síðar borgara. Hér óska ég
eftir skýringum þínum á því, Árni, hvað þér finnist benda til, að einhver
raunveruleg tengsl hafi verið milli þessara nýjunga í skemmtanalífi Is-
lendinga og trúfrelsisákvæðanna, hvers vegna þú gerir svona mikið úr
þessum lítt grunduðu hugmyndum og hvers vegna þú leggur þessa áherslu
á neikvæð viðbrögð við þorrablótshaldinu, ef þú hefur ekki fleira fyrir þér
en tilfærð dæmi.
Varðandi hinn kirkjulega þátt verksins verður þess einnig tíðum vart
með öðrum hætti, að höfundur er ekki á heimavelli. Til dæmis misskilur
hann sums staðar hinar kirkjulegu heimildir eða túlkar þær á yfirborðsleg-
an hátt. Á bls. 569 skýrir hann til að mynda orðalagið „... hversu mikið
helga þyrfti fyrir bergingina..." svo, að þar sé átt við, „... hversu mikið
þyrfti að vinna til, ..., til að fá að bergja af kaleiknum og hljóta þar með af-
lausn." Við þessa skýringu er það að athuga, að á viðkomandi tíma fengu
leikmenn ekki að bergja af kaleiknum og aflausn var veitt með sérstökum
formála eða athöfn eftir skriftir, en áður en til neyslu altarissakramentis
kom, enda merkir orðalagið augljóslega, hversu mikið brauð þyrfti að
helga fyrir útdeilingu, en í eldri textum kemur fyrir að sögnin bergja er
viðhöfð um neyslu brauðsins við kvöldmáltíðina.
Einnig má benda á óeðlilega hugtakanotkun í kirkjulegu tilliti, til dæm-
is þar sem höfundur segir á bls. 123: „... sérstök hátíð heilagrar þrenningar ...
var ekki ákvörðuð fyrir allar kirkjudeildir fyrr en seint á miðöldum".
Kirkjudeild er almennt viðhaft um það, sem á erlendum málum kallast
„konfession" og í kirkjusögulegum skilningi er vart hægt að líta svo á, að
kirkjudeildir eða konfessionir hafi komið fram fyrr en í kjölfar siðbreyting-
ar og viðbragða kaþólsku kirkjunnar við henni á 16. öld. Hugtakið er sem
sé merkingarlaust á miðöldum. Höfundur virðist þó nota það óhikað um
tímann allt frá 7. eða 8. öld (sjá bls. 423).
Á sama hátt kemur fram óeðlileg hugtakanotkun á bls. 130, þar sem
kvöldmáltíðarefnin, brauð og vín, eru tvívegis kölluð náðarmeðöl, sem al-
mennt er notað um sakramentin í heild. I tengslum við þetta dæmi má
benda á, að á bls. 131 víkur Árni að því, sem hann kallar hina „... umdeildu
kenningu katólsku kirkjunnar að Jesús Kristur væri persónulega viðstadd-
ur þegar menn neyttu hins heilaga sakramentis, líkama hans og blóðs." Ef
hér er átt við kenningarnar um real-presens Krists hafa mun minni deilur
staðið um þær en flest annað í sakramentisskilningi kaþólsku kirkjunnar.