Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Blaðsíða 130

134
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
(bls. 141). Það er auðskilið að þungt var yfir krossmessu, þegar þú nefnir
samþykkt um vinnufólk og fiskimenn 1404 (bls. 55) og tilskipun um vinnu-
hjú 1866 (bls. 56), en vistaskipti voru um krossmessu á vor. Skýrara hefði
mátt segja frá vistarbandi og húsagatilskipun um réttindi og skyldur hús-
bænda og vinnufólks. Þú nefnir ferðafrelsi fátækra á sæluviku 1664 (bls.
120) og þetta eru dæmi um þær föstu skorður sem mönnum voru settar,
og þær eru afgerandi fyrir alla þessa tilhaldsdaga.
Hvaða breytingar fylgdu nýjum atvinnuvegum? Fiskveiðar jukust til
útflutnings einhverntíma milli 1400 og 1700 skilst mér (bls. 55) og menn
tóku að stunda vertíðir. „Eftir tímatalsbreytinguna árið 1700 hófst vetrar-
vertíð víðast á Suðurlandi fyrsta virkan dag eftir kyndilmessu" (bls. 492).
Rætt er um verk kvenna og sumardagsfisk (bls. 38) við suður- og vestur-
ströndina og mest þó í Vestmannaeyjum. Annarstaðar á landinu voru
róðrar ekki hafnir (bls. 38). Þó voru svæði þar sem flestir vinnufærir karl-
menn voru enn á vertíð (bls. 39). Hér á ég erfitt með að átta mig á fiski-
ríinu.
Hvernig skiptist landið? í inngangi nefnir þú, Árni, afskekkt svæði, eins
og Hornstrandir og Skaftafellssýslur. í svörum heimildamanna kemur
stundum fram landshlutskipting (imbrudagar, þrenningarhátíð, töðu-
gjöld, áramót, þorri, góa). Geturðu sagt eitthvað um helstu einkenni þess-
arar skiptingar? Er eitthvert svæði íhaldssamara en önnur?
Þá langar mig til að ræða aðeins nokkra þætti í gleðskaparhaldi. Fyrst
þarf nokkur hópur manna að koma saman, eiga frí frá vinnu eða bregða út
af vana og þá kemur máltíð. Oft eru góðar heimildir um mat. Þótt einsog
þú segir sé lítið vitað um veislukost fátæklinga (bls. 14). Verra þykir mér
að fátt er vitað um drykki. Þú lýsir þessu vel, „kornekla olii því einnig að
jólaölið sem þjóðveldislögin gera ráð fyrir var á einokunartímanum naum-
ast á borðum annarra en efnamanna. Hvergi sést þess hinsvegar getið
hvað menn höfðu til drykkjar fyrr á öldum þegar öl var ekki til" (bls. 359).
Þó nefnir þú mjólk, mysu, grasaseyði, svo kaffi og te sem fer að flytjast eft-
ir miðja 18. öld. Brennivín kom til sögu um 1600 „en það áttu fáir múga-
menn til" segir þú um jólaleytið.
Meira þarf til að gera sér dagamun. Siðurinn gefur tilefnið, þá þarf lest-
ur, söng, spil, leiki, háreysti og dans. Vitum við það með vissu, Árni, að
yfirvöldum hafi tekist algerlega að kveða niður dans á íslandi og kom eitt-
hvað annað í staðinn fyrir hann? Nú er dansinn þáttur í skemmtun a.m.k.
ungs fólks, en þegar ég les um fullveldisfagnað stúdenta er ég ekki viss
um að konur eigi þar aðgang, nema fimm sinnum í ræðustól eftir 1977.
Ætli það sé ekkert ball 1. des? Þetta sýnir hve erfitt er oft að sjá hlut kvenna,
ekki síst í nútímanum.