Útsynningur - 19.10.1876, Síða 1

____________________________M 3. 1876.______________________________________________
Hann er svartur, svipillur, ) Heykjavík 19. okt. j samt er partur heiðríkur. Hbeggv.
J)jóðin og þingið. (Framhald).
p>ó vér íslendingar getum með sanni sagt, að ping-
ið enn sem komið er, hafi elcki jafnfrjálsar hendur eins
og það ætti að hafa, pá verðum vjer pó að gá að pví,
að nú fyrst höfum vér fengið tækifærið til að sýna oss,
ef vér kunnum til að gæta. Yér verðum að álíta, að
sem frjálslegast stjórnarfyrirkomulag sé pað heppileg-
asta fyrir pjóðirnar, enda sjest pað nú bezt, þar sem
pað er nú að nýu að ryðja sér til rúms í öllum hin-
um menntaðri löndum — Ameríka er fyrsta fyrirmynd
vorra tíma; pað er öllum kunnugt hve stórkostleg fram-
för hefir orðið hjá pessari stórvöxnu pjóð síðan hún varð
frjáls fyrir 100 árum síðan. Tökum annað dæmi, sem
jafnvel er ekki minna í varið, pó tíminn sje styttri,
hvernig Frakkar hafa enn að nýu gjört sig nafnfræga
síðan 1870 að pjóðveldið byrjaði. p>eir hafa nú pegar
goldið allt pað ógurlega gjald, er á pjóðina var lagt,
og hvað meira er í varið innbyrðis framför hjá pjóð-
inni hefir aldrei staðið í meiri blóma en nú. Iíer
Frakka er nú orðinn um 2 milliónir, sá stærsti í heimi.
petta allt hlýtur að sýna, að hjer er uppgangur pjóð-
arinnar meir en tómur hugarburður. |>að er sjálfsagt: á
pessum vegamótum hefur pjóðin áttallmarga ágæta menn,
og teljum vér hinn nafnfræga stjórnfræðing Thiers
einhvern á meðal hinna helztu. pað er líka pjóðinni
til sóma að nú er hún farin að viðurkenna og sjá, hversu
mikið hún á að pakka pessum ágæta öldungi. ]>að er
ómögulegt að lýsa pví með orðum, hvað pjóðirnar eiga
slíkum mönnum upp að unna er „leysa pær pannig úr
læðingi", hvert sem hjer er um stóra eða litla pjóð að
ræða. Ollum er kunnugt dæmi Norðmanna, síðan peir
leystust undan hinni dönsku kúgun 1814. Af Öllu
pessu er auðsætt, að hverri pjóð ríður mest á að nota
sína eigin krap>ta og skapa pingið svo í hendi sér, að
pað ávinni sér virðingu landsmanna sjálfra, og alls liins
menntaða heims. ]>etta hefir Parlíamentið á Englandi
bezt sýnt — [pví pó par sje bundin konungsstjórn (eon-
stitutionel), er hún nú ekki orðin nema að nafninu til];
pað má segja, að pingið hefur nú öll töglin og hagld-
irnar í öllum peim málefnum, er mest varðar, og hefur
í gegnum sínar blóðugu baráttur áunnið sjer pað tign-
arnafn að vera pað frægasta ping í heimi. ]>að er pví
ekki lítið í pað varið, að missa aldrei sjónar á pessari
skoðun, og hana verðum vjer, eptir pví sem nú stend-
ur, að gjöra svo ljósa sem unt er. ]>að verðum vér
að telja hinn mesta kost á frjálslegu fyrirkomulagi einn-
17
ar landsstjórnar, að menn læri pað að hugsa sjálfir um
sín eigin efni, og treysta sjálfir sjer bezt, en reiða sig
ekki einungis upp á tóma útlenda stjórn og hennar
embættismenn. Yér höfum haft fulllanga reynslu í pá
átt. Fndir voru fyrra stjórnarfyrirkomulagi var ekki
hugsað um annað en að hlynna sem mest að embættis-
mönnum og tryggjapá stjórninni sem bezt, og fje landsins
gekk til pess, en pað sem afgangs var, fór í ríkissjóð-
inn, en par á móti svo sem eins og sjálfsagt er lítið
sem ekkert hirt um menntun og framför alpýðu. ]>að
er ekki meining vor, að vilja ekki fara sómasamlega
með embættismenn vora, pegar peir eru nýtir í sinni
stöðu, og vjer væntum af peim alls hins bezta, og eigum
heldur ekki annað skilið, en vjer höfum nú í fleiri horn
að líta. Nú sem stendur ganga hjer um bil hálfar tekj-
ur landsins til peirra, og lendir pað mest hjá fáeinum
mönnum, en eins og áður er getið, pyrfti að bæta kjör
sumra annara. ]>að sem vjer nú sjer í lagi purfum að
snúa oss að, er, að verja fje voru til menntunar alpýð-
unnar og pjóðlegra fyrirtœkja, sem mönnum erutil gagns
og sóma. Yér vonum að allir skilji pað, að par sem
vjer erum svo fátækir, pá purfum vjer að fara einkar
skynsamlega og vareygðarsamlega með opinbert fje, og
ekki eptir gömlum vana að verja mestu af pví einungis
í eina stefnu. Slíkt á pingið í raun og veru ekki með,
gagnvart pjóðinni, og vjer vonum að pjóðin láti til sín
taka í pessu efni, og læri að velja pá pingmenn, sem
halda taum alpýðunaar, sem bæði ber allar byrðirnar,
og hverra rjettur hefur verið fyrir borð borinn í mörg
hundruð ár bæði í andlegu og peningalegu tilliti. Ætla
ekki landsins fé væri eins vel varið að stofna alpýðu-
eður pá svokölluðu realskóla, heldur en nú enn að nýu
að verja fénu til hinna embættislegu skóla. Vér ját-
um að vísu, að peim kunni í mörgu tilliti að vera á-
bótavant. ef vér hefðum fullar hendur fjár, en enginn
mun geta sagt, að ekki séu kenndar nokkurn veginn nógu
margar greinir í pessum okkar núverandi skólum, og
par fyrir gætu menn ekki orðið nýtir embætttismenn,
ef ekki annað vantaði. Af pessu öllu hlýtur nú að
vera auðsætt, að bændurnir og alpýðan hljóta nú að
fara að hugsa meir og alvarlegar um sín mál, pví kosn-
ing til alpingis er hvorki tómur leikur, eða nokkuð sem
oss sé á herðar lagt í öðru skyni en sjálfum oss til
gagns og framfara. Vér erum hálfliræddir um, að al-
pýðan hafi hingað til misskilið petta efni, og vér von-
um að hún ljúki nú upp augunum, einkanlega par
18