Fróði - 15.06.1887, Blaðsíða 3

P E Ó Ð I.
ar síra Arnl. hjelt frumvarpinu frain, þá eat hann með
iniklum rjetti mælt með gagnslitlum lagaskóla, einmitt
af því, að lagaskólinn gat þá ekki kostað Tslaml neitt;
en nú aptur par á móti ekki með neinum slíkum
rjetti, par sem hann kemur til að kosta mikíð en
gera hið sama lit'.a gagn. Af pessu leiðir pá fyrst,
að um leið og málefnið sjálft hefir breyzt, pá verður
skoðun hvers samvizkusams og menntnðs manns að
breytast, par af leiðandi einnig skoðun sira Arnl.
og svo í öðru lagi, að allar pær tilraunir sem J. 01.
hefir gert i pá átt, að sýna að sira Arnl. hafi breytt
skoðun ástæðulaust af hverflyndi, eru blátt áfram
álýgi.
f>au tilvitnuðu orð í „f>jóðólfi“, sem sýna að síra Arnl.
hafði árið 1855 aðra skoðun ánytsemdlagaskólans en nú-
eru í sjálfu sjer mjög lítilsverð. pau sanna ekkert ann*
að en pað, sem jeg áður hefi tekið fram, nl. að hann
pá ekki hafði til líka jafnmikla pekkingu og nú. Og
sjeuð pjer eða einhver annar sá kjáni, sem furðar sig
á pví að maður sem stöðugt hefir lesið og lært
í hálfan mannsaldur, hljóti að hafa bætt við pekkingu
sína, og geti nú sjeð skýrt og rjett pað sem hann ekki
gat sjeð áður, pá eruð pjer sáandlegur aumingiaðpað
er ekki hægt að tak3 tillit til pess sem pjer segið.
Og enn fremur, ef að yður ekki finnst pað siðferðisleg
skylda, jafnt síra Arl. sem annara, að víkja frá pví
sem peir áður hafa gert óhyggilrga og órjett — strax
og peir vei-ða sjer pess meðvitandi, nú! —• pá eruð pjer
fyrirlitlegri en svo að heiðvirður maður geti átt orða-
stað við yður.
Hversu svo fyrirgefanlegt sem pað er útaf fyrir
sig. —pegar menn gæta að hinum mikla menntunar og
gáfnan>ismun,síra. Arnl.og andstæðinga hans — að peir
hafa 1886 pá skoðun á ýmsum málum. sein hann hafðj
á úngdómsárum sínum, og pótt peir sem pekkja pá
vel, ekki megi taka hart á peim fyrir pá gremju, sem
peir bera til síra Arnl. sökum pess, að hann ekki
getur stigið svo djúpt niður, að verða peim samdóma
í pví, sem hann álítur eðlileg bernskubrek, pá er hitt
síður fyrirgefanlegt, að peir skuli hafa dirfst að bregða
hnnum um pnð, að hnnn hafi breytt skoðun, pvi pað
verður aldreí með rjettu fundið að pví við einn. pótt
hann útaf fyrir sig breyti skoðun. hvað pá heldur, peg-
ar menn breyta henni samkvæmt pví sem málefnið
breytist og eptir pví sem menn fá fudkomnari pekk-
ing á pví, eins og lijer á sjer stað. En hversu langt
sem peir bjer hafa gengið, pá er peirra síðara fram-
ferli gegn honum, bœði í vali á meðulum og eins i
umyrðum svo, að slíkt mundi enginn samvizkusamur
eða vandaður maður hafa leyft sjer, bæði par sem peir
honum í munn pau orð, sem hann aldrei hefir
mælt, og eins með pví að skrifa um hnnn pað níð,
sem í fljótu bragði virðist með öllu óskiljanlegt. og er
óskiljanlegt öllum öðrum en peim. sem vita fyrst hvers
er von frá andstæðinguuum og hafa síðan gefið sjer
tíma tii að skoða pessa nfskræmismynd frá öllum hlið-
um, pá sjá menn að hjer er eigi um annað að gera.
en eitt af prennti eða prennt: illgirni, eigingirni fcð.,
heimsku.
Tllgirni af hvaða rófum hún svo upphaflega
kann að vera runnin — i pvi, að sakfella einn fyrir
pað. sem rnenn vita að ekki er saknæmt. — en siíku
geta menn nú ekki búizt við af öðrum en ,.mannorðs
! pjófnum , honum er pað lika einurn eiginlegt.
pað komi af eigingirn', til pess eru margar o 1
) miklar líkur. Síra Arnl. hefir eins og öllum er kunn-
t ugt, verið á móti meiri hlutanum — sem síra Jakob
; Guðmundss.on lýsir svo vel í ísafold — bæði í stjórn-
arskrár- og lagaskólamálinu m. fl. Hann var ennfrem-
i ur sakir sinna andlegu yfirburða, sjálfkjörinn forvígis-
, maður minna hlutans. J>egar peir, sem eðlilegt var,
■ ekki gátu svarað greinum hans um stjórnarskrármálið
í „Fróða11 næstl. vetur, en vi'.du sjálfir ná kosningu og
fá alraenning til að halda fast við sitt raál, prátt fyrir
allt sem mælti móti pví, pá utðu peir að finna upp á
einhverju til að geta hrundið forvigismanninum frá
pingsetu og jafnframt gert áhrif greina hans sem
minnst. pví undir peim var mest komið um skoðun al-
mennings. p>jóðólfur fann pá upp á ráðinu, sem var
í pvi í'ólgið. ýmist að skrifa skopgreinir um hann —
sem hvorki sira. Arnl. njeöðrum skynsömum mönnum
gátu pótt svaraverðar — eðapá að Ijúga því níði á hann
sem þjóðólfur gerði, að hann væri eigi hætur til ping-
setu fyrir hringlanda í skoðunum, sem mikið inundi
orsakast af fylgi við stjórnina. Fyrir utan petta bætt-
ist nú pað víð, að þorleifur Jónsson vissi máske pað
sem Björn Jónsson ritstjóri fsafoldar tekur fram, að
pað borgar sig fyrir blaðamanninn að selja almenningi
sannfæring sína, en síra Arnl. var i minni hluta og
pess vegna var fyrsta ráðið til að gera blaðið útgengi-
legt almtnningsblað, að niða sira Arnl., pví, með pví
póttist ritstj. berjast gegn stjórninni — pessum eptir
kenningu „pjóðmálaskúmanna“ — skæða óvin frelsis
og framfara —, en tala röddu almúgans — pessa
flnkks, sem i sjergeymir mestan sannleika og pekkingu?!
— sjálfur var hann pá ekki búinn að taka arf og
bjóst við að lifa af blaðinu fyrst um sinn. Hvort
petta hefir verið, skal jeg láta liggja á milli hluta
uð segja nokkuð um, en að pað sje hugsaulegt, pað
getur hver maður sjeð.
En enn pá líklegra er nú samt, að óvild peirra
við síra Arnl. sje sprottin af heimsku og fáfræði í
pví, að kunna eður geta skoðað íuáliti hlutdrægnis-
laust og rjett: pannig, að taka útlistun á máli með
peim ástæðum og rökfærslum sem hún kann að geyma
til yfirvegunar og dóms, án tillits til sinnar eigin
skoðunar, setja ástæðu á móti ástæðu, rök móti rök-
um og með pví reyna að ná liinni (inu mögulega
rjettu skoðun á málinu. f>eir hafi enn fremur, eins
og optast á sjer stað hjá hálfmenntuðum, grunnsæjum
og fljótfærum mönnum, sem eru uppblásnir af ein-
hverri óljósri og óproskaðri frelsishugmvnd, álitið
sína skoðun pá einu rjettu, án pess að geta sýnt
með rökum rjett hennar gegn andstæðum skoðunum
eða hrundið ástæðum peirra, og pví eigi gert sjer
meiri grein fyrir rjetti síns máls en svo, að pað, blátt
áfram, út í loptið hlyti að vera rétt, hvernig svo
helzt sem á pví stæði, hvort pað væri sannanlegt eður
ekki og hvað sem hver segði, og með pessari blindu
trú, með pessu kæruleysi og lítilsvirðing á pekkingu
hafi peir skoðað hinar fráhverfu skoðanir síra Arnl.
bvgðar á eiginrjörnu fylgi við stjórnina, ástæður hans
uppfundnar, að visu af miklum gáfum og leikni í
hngsunarfræðislegum orðaleik, en samt hsldið fram
gegn betri vitund. Ef peir ekki hefðu haft pessa
jafn heimskulegu sem fyrirlitlegu skoðun á ritgjörðum
og annari framkomu síra Arnl. í pessu máli, pá mundu
peir ekki — nema af sjerlega miklum ódrengskap á
mai’gan liáfr — hafa getað snúizt eins gegn greinum
hans og peir gerðu, og ásamt fleiru ráðið mönnum