Suðri - 08.01.1884, Blaðsíða 2

2
látizt hafa, má geta prófastanna |>ór-
arins Kristjánssonar, sem pótti mikill
merkismaðnr og Bjarna Sigvaldasonar,
sem pótti bezti og vandaðasti maður,
prestsins Steins Steinsen, bezta prests
og einstaks Ijúfmennis. J>á andaðist og
Jón Jónsson landritari, alkunnur fjrir
dugnað sinn og framkvæmdir í fjár-
kláðamálinu. Enn má nefna Snorra
Pálsson faktor, mesta dugnaðar- og
framkvæmdarmann, og Teit Finnboga-
son dýralækni, fjörgamlan heiðurs-
mann.
Nýjárið er pá, eins og áður er sagt,
gengið í garð með blíðviðri og góðri
bjrjun, hvernig svo sem pað kann að
rejnast. Líknarlind sú, sem ausið
hefur verið úr til bjargar bágstöddum
mönnum, mun að líkindum purausin
á pessum vetri og næsta vori. Engin
líkindi eru heldur til að samskotunum
haldi áfram og lítil líkindi til, að
samskotin verði svo ríkuleg sem í
petta sinn, pótt slíkt harðæri beri að
höndum í annað skipti.
|>ess vegna er oss bezt, að gera
oss pað í tíma ljóst, að framvegis
munum vér hljóta að «spila á okkar
eigin spítur». Og pá liggur næst að
tala um, hvernig vér bezt getum bú-
izt svo um, að harðæri, pegar pað ber
að böndum, hitti oss ekki óviðbúna,
eða réttara sagt hvað vér fáum gert til
pess, að pað verðum vér, sem bugum
harðærisfárið, en ekki harðærisfárið,
sem bugar oss.
|>að er hægt að gera hér óskup
margt, pví svo margt er ógert liér á
landi. Hvað landbúnaðinum viðvíkur,
pá finnst oss sjálfsagt, að sem flest
héröð rejni að hafa not af búfræðing-
um vorum, sem nú eru orðnir all-
margir, láti pá fara um sveitirnar og
segja hvað gera skuli, láti pá auk pess
vinna svo mikið að jarðabótum, sem
unnt er, og umfram allt láti unga og
duglega menn í sveitunum fara með
peim, vinna með peim og læra af
peim. Hitt er annað, að vanda sem
bezt alla skepnuhirðingu, fara vel með
kýr, fé og hross, og setja eigi svo ó-
vitnrlega á, að engu sé borgið. Vér
teljum pað og sjálfsagt, að hver hrepp-
ur stofni hejásetningarfélag, sem kjósi
annaðhvort hreppsnefndina eða pá ein-
hverja aðra nefnd til pess að hafa ná-
kvæmt og skjnsamlegt eptirlit með
ásetningu bænda, og gefi svo pessari
nefnd nægilegt vald til pess, að eptir-
litið geti náð tilgangi sínum. Mjög
skynsamlegt væri og, að hver hreppur
stofnaði hejforðabúr og einnig korn-
forðabúr, ef til pjrfti að taka.
|>á er að víkja að sjávarútvegnum.
|>að er óhætt að fulljrða að honum er
1 mörgu ábótavant, einkum pjrftu
menn að vanda langtum betur, en nú
á sér stað, hirðusemi alla með sjó-
fatnaði og veiðarfærum. J>að er eigi
lítið fé, sem landið missir árlega fjrir
sóðaskap í pessum greinum. Svo ber
nauðsjn til umfrain allt, að efla pil-
skipaútveginn. íEkki er pað pó ætl-
un vor, að heppilegt sé að stofna allt
í einu stóran pilskipaflota, pótt fé væri
fjrir höndum til slíks fjrirtækis, sem
nú ekki er. Oss láta illa stór-fjrir-
tækin, Islendingum; til peirra vantar
oss prjá hluti: fé, kunnáttu og menn.
Svo er og um stofnun pilskipafélags í
«stórum stíl». Oss mun jafnan verða
hentast, svo fátæk og fámenn pjóð sem
vér erum, að fara hægt, en sleppa aldrei
markinu frá augum vorum og færa
oss smátt og smátt upp á skaptiðj Og
pað parf engan speking til að sjá pað,
að menn verða fjrst að efla á allan hátt
pilskipasjómennsku pá, sem nú er 1
landi, og rejna á pann hátt að koma
upp heilli kjnslóð af íslenzkum pil-
skipasjómönnum og þá — þá fyrst
getur orðið umtalsmál að stofna stórt
íslenzkt pilskipafélag. En hitt er
pað, vér megum aldrei glejma pví, að
mark vort og mið á að vera, að auka
og efla á allan hátt pilskipaútveg vorn
smátt og- smátt.
J>á er enn eitt atriði, sem vér aldrei
megum glejma, og pað er að efla og
bæta menntun alpýðu vorrar. í sjó-
héröðunum mun pví bezt verða við-
komið rneð barna- og alpýðuskólum.
í sveit er aptur á móti víða mjög örð-
ugt að koma skólum á, en allstaðar,
par sem slíkt er unnt, ættu rnenn að
kappkosta að koma skólum á. En
eitt er allstaðar hægt í öllum sveitum
landsins, og pað er að stofna lestrar-
félög. í hverjum hrepp á landinu ætti
að vera eitt eða fleiri lestrarfélög og
ættu sem flestir hreppsbúar bæði ungir
og gamlir að ganga í pað. J>ví pess
ber vel að gæta, að fremsta lífsatriði
hverrar pjóðar er alpýðumenntun, góð
og heilsusamleg.
J>etta prennt, að efla og bæta land-
búnað og sjávarútveg og kosta alls
kapps um að auka alpýðumenntunina,
er pað sem vér einkum óskum, að land-
ar vorir taki sér drjúgum fram í á
inu nýbjrjaða ári. Undir pessu prennu
er öll framtíð lands vors komin og öll
gæfa pjóðarinnar.
Glejmum pví ekki.
Oleðilegt nýjár!
Ferðir á Snonrlandi sum-
arið 1888.
eptir
porvald Thoroddsen.
((Niðurlag). Á pessum ferðum sá
eg fleira en eg nokkurntíma hafði bú-
izt við. J>ó eg vissi að eldsumbrot
hafa orðið fjarskaleg á Rejkjanesskaga,
pá hélt eg pó ekki að pau væru eins
mikil og pau eru. Áður pekktu menn
með vissu að eins 3 eða 4 eldfjöll um
pessar slóðir, en í sumar skoðaði eg
jfir 30 með rúmum 400 eldgígum,
hér um liil 10 af pessum eldfjöllum
hafa að öllum líkindum gosið síðan
land bjggðist; gerði eg uppdrátt af
flestum peirra og mældi pau nákvæm-
lega. Eg fékk og aðra skoðun á landa-
fræði skagans en áður; menn tala opt
um Reykjanesfjallgarð, en 1 raun réttri
er engin slíkur fjallgarður til, frá
Reykjavík sýnist reyndar svo vera, af
pví svo bera við randir hálenda, ein-
stök fjöll og hálsar, en pegar betur
er að gáð, sézt hvernig landslaginu er
háttað. Kvísl úr inu mikla aðalhá-
lendi Islands gengur út á Reykjanes
og er óslitin vestur að Kleifarvatni,
flatvaxnar heiðar að ofan með dreifð-
um fjalladyngjum og toppum, sumt úr
móbergi, sumt úr dólerít, sumt hraun.
J>essi hálendistangi er einna lægstur
efst um Mosfellsheiði, en hækkar svo
og er pá að meðaltali 1000—1500 fet,
en pó eru par tindar og einstök fjöll
um 2000 fet og par yfir, upp af Sel-
vogi hækkar hálendiskvíslin og verður
yzt á Lönguhlíð víðast um 2000 fet að
meðaltali. Eyrir utan Lönguhlíð tek-
ur við miklu lægri flatneskja (3—400
fet) en á henni eru 12—1300 feta há
fjöll, tveir hálsar, Sveifluháls og Núp-
hlíðarháls, ganga frá suðvestri til norð-
austurs yfir hásléttuna pvera, en ut-
ar eru Fagradalsfjöll og Keilir; lækk-
ar hálendið mjög eptir pað, og verður
fyrir ofan Njarðvíkur um 200 fet, en
hverfur síðan hægt aflíðandi í sjó fram.
Eldborgaraðir, liraunsprungur og fl.
pess konar, ganga í vissar stefnur, al-
staðar frá norðaustri til suðvesturs.
Á ferðinni safnaði eg og miklu af
steinum eg bergtegundum og gerði
allan nndirbúning undir jarðfræðis-
uppdrátt af pessurn hluta landsins,
mældi 2—300 hæðamælingar, gerði upp-
drætti af hraunum og eldfjöllum o. s.
frv. J>að er mikið verk að koma pví
öllu í pann veg að pað geti orðið að
gagni fyrir vísindin. J>egar jrannsakað
er hvert sumarið eptir annað, safnast
svo mikið efni (materiale) saman, að
pað eptir nokkur ár verður nærri óvið-
ráðanlegt. Ef vel ætti að vera, líkt
og í öðrum löndum, parf margamenn
til slíkra rannsókna, pað er pví við
að búast, að einn maður með veikum
kröptum, sem hefur mörgu öðru að