Suðri - 26.01.1884, Síða 3

11
aðslœkni Dr. med. J. Jónassen, rit-
stjóra „Suðra“ og í ísafoldarprent-
smiðju,
Ritstj.
Ný úí komin
Sullaveikin og varúðarreglur gegn
henni eptir Dr. med. J. Jónassen.
(Gefið út á kostnað landssjóðs)' Rvík
1884.
pessi litli pesi. sem er 13 blaðsíð-
ur að stærð, á að sendast ókeypis um
allt land. Upplasið er 7000 exem-
plör, svo flest heimili á íslandi fá
pannig pésann. þess væri sannarlega
óskandi, að enginn húsbóndi á Islandi
léti hjá líða, að lesa pennan pésa,
ekki einu sinni, heldur livað eptir ann-
að, og ekki með sjálfum sér, heldur
fyrir öllu sín'u heimafólki. Juið er
hraparlegt til pess að vita, að um 1300
manns hér á landi skuli pjást að stað-
aldri af inu hræðilega meini, sulla-
veikinni. Og enn sorglegra til pess að
hugsa, að pað skuli vera pekkingar-
skorti vorum, athugaleysi eða hirðu-
leysi voru að kenna, að petta voða-
mein er svo algengt hér á landi. J>essi
litli pési tekur ljóslega og greinilega
fram upptök og orsakir sjúlrdómsins,
svo að hverjum alþýðumanni, sem pað
les, hlýtur að verða pað ljóst. Og að
endingu tekur pésinn fram „nokkrar
varúðarreglur, sem menn verða ná-
kvœmlega að gæta, efmenn vilja eklci
hafa það á sinni samvizku, að hafa
bakað ser sjálfum eða sínum ástvin-
um hættulegan og kvalafullan sjúk-
dóm, sem opt dregur til dauða.“
J>essar varúðarreglur eru flestar svo
einfaldar, að húsbændum er hægt að
halda pær og ganga ríkt eptir, að
peim sé framfylgt á heimilunum „ís-
lendingum er innanhandar að út-
rýma eða draga úr sullaveikinni“
segir höfundurinn á síðustu blaðsíð-
unni. J>að er vonandi, að menn gefi
gaum að peirri setningu, og láti nú
ásannast, að peir geri pað, sem í peirra
valdi stendur, til pess' að fá pví til
leiðar komið, að sullaveikinni verði
útrýmt.
Höfundurinn, Dr. med. J. Jónassen,
sem efalaust er langfærastur allra
lækna hér á landi að rita um sulla-
veikina, á mildar pakkir skyldar fyrir
pennan stuttorða, en ljósa og greini-
lega pésa. En sjálfsagt verður honum
bezt pakkað, ef hann sér að alúð sín
í pessu efni ber ávöxt og menn láta
sér varúðarreglur hans að kenningu
verða og fara eptir peim.
Landsstjórnin á og pakkir skyldar
fyrir að láta prenta pésann á kostnað
landssjóðs og senda liann gefins um
allt land, pví einungis á pann hátt
er full vissa fyrir, að liann fái pá út-
breiðslu, sem nauðsynleg er, ef til-
ganginum á að verða framgengt.
Bitstjórinn.
Ritdóniar
eptir Qest Pálsson.
I.
Jöknh’ós, tvær skáldsögur ptir ‘
Hjaltason. Akureyri 1883.
(Niburlas)
Sumum alpýðumönnum, bæði hér
á landi og annarstaðar, hættir við, að
skoða skáldin, einkum ómenntuð al-
pýðuskáld, eins og algerða undantekn-
íngu frá öllum öðrum mönnum. J>eir
eru nú einu sinni skáld og sú gáfa á
svo sem ekki að geta tekið neinum
menntum, bóturn eða breytingum; pað
er jafnvel álitið víst, að peir geti ekk-
ert af bókum lært. Og pví er ver,
að pað er margreyndur sannleikur, að
pví kjánalegra sem pessi svo kölluðu
«skáld» láta, pví meiri trú festa sum-
ir menn á gáfur peirra og pví meiri
virðingu bera peir í raun og veru fyr-
ir pessum «skáldum» eða «ofvitum,»
pví bæði orðin eru opt brúkuð alveg
jöfnum höndum, pó «ofviti» í sumum
héröðum landsins sé einnig luift um
svona menn, pó peir ekki yrki. Lt
eg ætti með einu orði að einkenna
slíka menn, eptir pví sem menn liugsa
sér pá os eptir pví sem peir koma
fram, ætla eg að lægi næst að kalla
pá umskiptinga, pví peir liafa í lát-
bragði sínu og allri framgöngu ílest
pað, sem pjóðtrúin eignar umskipting-
unum'. Og peir verða ætíð margir,
sem telja kjánaskap slíkra manna
„gáfnamerki,, (sbr. álitið á Jökli í
æsku í «sögubrotinu af Jökli Auðunar-
syni»),ætlaaðliann sé sprottinnaf anda-
gipt og skáldgáfu og peir verða sjald-
an eins margir sem kalla pessa menn
með réttu nafni „fábjána.“
J>að er svo sem auðvitað að «skáld-
skapur» slíkra manna muni vera hkur
pví, sem peir eru sjálfir; pað sem
peir «yrkja,» er barið saman, hvort
sem pað erí bundnu eða sundurlausu
máli, nær pví hugsunar- og stefnu-
laust; málið óvandað, dönskuborið og
óíslenzkulegt og svo langt frá allri
fegurð, sem nokkuð getur verið. J>að
parf engan að furða á pví, pó peir
yrki ekki mikið um lífið eins og pað
er eða getur verið. Nei, pað er ekki
að vonast eptir pví; pví pað er eins
og slík »skáld», pegar pau eru að
«yrkja», séu niðri í undirdjúpunum,
úti í hafsauga eða pá ríði fantareið á
skýjunum einhversstaðar uppi 1 lopt-
inu. Og allir slíkir menn pykjast
hver um sig eitthvert mesta skáld lands-
ins. J>að má ekki minna vera.
Ekki má skilja orð mín svo, sem
1) Hér er Símon Dalaskáld ið ljósasta
dæmi.
eg vilji gera lítið úr öllum alpýðu-
skáldum vorum, eða lítilsvirða öll pau
skáld, sem ekki hafa gengið skólaveg-
inn. Nei, langt frá, vér eigum «óstú-
deruð» skáld og höfum átt, sem taka
langt fram mörgum latínulærðum
skáldum og svo eg nefni eitt eða tvö
dæmi, pá má minna á snillinginn Bölu-
H !>»<n eða af núlifandi mönnum á
Dtj , t tj JohSsu a Minna-Núpi, sem
er prýðilega vel viti borinn og yrkir
gátulega
En «skáldskapur» Quðmundar
tíjultusonar finnst mér bera keim
pess, að l'yrir honum hafi alltaf vakað
og vaki enn hugniynd sú um skáld
og skáldskap, sem eg áðan var að lýsa.
J>egar «Melablóm» komu eptir hann,
pá hefði ekki \eitt af, að hann hefði
ritað bók. pref'alt stærri en «Melablóm»,
til pess að útlista pau, ef nokkur mað-
ur hefði átt að fá vit úr peim. Get-
ur hann imyndað sér, að pað sé skáld-
skapur, að skapa slíkt kynjakver, sem
engin maður botuar í‘? Og svo seg-
ist maðurinn hafa lesið Brandes og
Taiue «í fegurðarfræðislegu tiliti»! Ef
hann hefði lesið eitt blað í öðrum
hvorum peirra og skilið pað, pá hefði
liann mátt vita, að nú á tímurn eru
gerðar allt aörar kröfur til skáldanna
en hann gerir til sín sjálfs. Nú gerir
liann auðsjáanlegn pá kröfu til sjálfs
sín, að krota upp í snatri, svo fljótt
sem ho. din getur borið pennann um
pappírinn, allt sem honum dettur í
hug. Og Guðmundi getur dottið
tjarska-margt í hug, alltof margt, «sem
ekki er vert að sendast burt». Allt
pað, sem hann hefur látið prenta eptir
sig, ber ljósan vott um pað. J>að
stendur alveg á sarna hvað hann
segir, pað sér hver maður, sem vit
liefur á, að hann hefur enga skáld-
menntun. Skáldgáfan parf aðhlynn-
ingar og menntunar við, eins og hver
önnur gáfa mannsins; pað er hlægileg
kerlingargrilla að hugsa annað. Og
skáldin purfa að hugsa rétt; pað eru
einungis glópar með skáldnafni, sem
halda, að livaða vitleysa sem peim
kann að detta í hug, geymi óumræði-
lega vizku.
I «sögubrotinu af Jökli» koma
reyndar fyrir einstakar setningar, sem
sýnast benda til pess að Guðmundur
hafi einhverjar gáfur til að bera, en
hvort pað er brot úr einhvers konar
skáldgáfu eða ekki, skal eg ekkert um
segja í petta sinn. J>essar setningar
eru líka svo fáar, að pær eru alveg
ofurliði bornar af hinum ósköpunum,
og ber ekki meira á peim, en pó mað-
ur dreifði fáeinum silfurkornum um
leirana í stórum firði.
Tíðarfar
má heita ið versta hér syðra, einlægir