Suðri - 29.03.1884, Page 1

A.f Suðra koma 3 blöð út
á mánuði. Uppsögn með
3 mán. fyrirvara frá ára-
mótum.
Árgangurinn 34 blöð kostar
3 kr. (erlendis 4 kr.), scm
borgist fyrir ágústlok ár
kvert..
2. árg.
Urn fyrirkomulag Mfræðiskennsl-
unnar hér á landi.
(Eptir ungan bónda).
J>að má opt lieyra á bændam, að
peim pykir lítið gert til að mennta
bændastéttina, í samanburði við aðrar
stéttir landsmanna, enda pótt hún sé
fjölmennust og pýðingarmest sem undir-
staða allra hinna. Hafa peir líka rnikið
til síns máls, að pví leyti, að svo má
heita, að búfræðismenntun sé bér í
byrjun og barndómi, og pað semverst
er í pví falli: útlitið er heldur eigi
gott með hana framvegis með peirri
stefnu sem tekin hefur verið og virð-
ist eiga að halda áfram, nfl. að koma
upp mörgum búnaðarskólum víðsvegar
um land með árstillagi af almanna fé.
Er nú (að nafninu til) búið að koma
upp prem slíkum skólum, sínum í
hverjum fjórðungi nema sunnlend-
ingafjórðungi. Tveir af peim eru svo
ungir, að eigi verður dæmt umliversu
peir gefast, en um vestfirzka skólann
veit almenningur eigi annað en pað,
að skólahaldarinn sé lipur maður og
góður kennari, að hann haldi nokkra
pilta á meðgjöf og gefi út nokkra bú-
fræðinga árlega.
Yæri petta pað eina sem gert er
fyrir menntun bændastéttarinnar, pá
væri óánægjan á rökum byggð; en
bæði barnaskólarnir, alpýðuskólarnir
og gagnfræðaskólinn eru líka bænda-
menntunarstofnanir, pó eigi sé í bú-
fræði; og með pví að auka og bæta
pessa skóla, væri mikið bætt úr fyrir
bændastéttinni.
En fyrirkomulag búfræðiskennsl-
unnar parf einnig að laga. Vér purf-
um að fá eiim búuaðarskóla fyrir
landið og nokkra jarðyrkjuskóla.
Eg skal nákvæmar gera grein fyr-
ir pessari hugmynd minni.
A búnaðarskóla á að kenna mönn-
um aðferðina við öll þau landbúnað-
arstörf sem búast má við að borgi sig
liér á landi. Við liann parf að gera
ýmsar tilraunir, til að leiða í ljós,
hvort petta eða hitt, sem áður er ó-
reynt eða lítt pekkt, muni vera tilvinn-
andi, bæði hvað snertir yrking jarð-
arinnar og ræktun ýmissa jurta not-
kun verkfæra, meðferð fóðurs og fénað-
ar o. s. frv. Til að gera margar slík-
Reykjavík 29. marz 1884.
ar tilraunir parf skólinn fé, og einn
landsbúnaðarskóii getur í pví falli
komizt af með ið sama, sem hver
fjórðungs- eða sýsluskólanna pyrfti til
slíkra tilrauna. Eg tek dæmi: Til
að reyna hvort einhver korntegund
mundi prífast, er sáð í 1 dagsláttu-
blett; pað misheppnast, og er reynt
í annað sinn í von um betri á-
rangur, en misheppnast enn. Nú
liefur skólinn tapað verði útsæðisins,
vinnunni og 1 dagsláttu frá gagni í 2 ár.
þessi kostnaður verður pá prefaldur á
3 skólum við pað sem hann er á ein-
um. En til slíks hefur land vort eigi
peningaráð. Eg álít nóg að gjöra til-
raunirnar við einn skóla og á hann
að opinbera árangur tilrauna sinna
fyrir almenningi í skýrslum sínum
eða á annan hátt. A búnaðarskóla á
að kenna bókl. ágrip af öllum þeim
vísindagreinum er snerta landbúnað-
inn', og liggur pað 1 augum uppi,
að kennslukostnaðurinn yrði lítið meiri
á pessum eina sltóla en á hverjum
hinna, ef kennslan ætti að vera in
sama.
Einn slíkan skóla vil eg að land-
ið eigi, og kosti á líkan hátt og lat-
ínuskólann og ina aðra vísindalegu
skóla landsins, án pess að takmarka
lærisveinatöluna. Slíkur skóli gæti
nefnzt landsbúnaóarskóli.
Jarðyrkjuskóla vil eg fá einn í
fjórðungi hverjum eða fieiri, en alla
algjörlega prívata sem slíka; pað álít
eg skilyrði fyrir prifum peirra svo
margra; og slíkir prívatskólar eiga að
geta prifizt. Jarðyrkjuskóla slíka ættu
peir búfræðingar að lialda algjörlega á
sinn kostnað, er lært hafa erlendis eða
á landsbúnaðarskólanum hérlendis, og
ættu peir að kenna mönnum verklega
búfræði, eða aðferðina við öll in helztu
landbúnaðarstörf hér á landi, og eigi
hleypa sér í neinn pann kostnað við-
víkjandi kennslunni, er peir eigi álitu
sér berilegan. Lærisveinatöluna yrðu
1) Eg tok til dæmis: stærðfræði, mælingar-
fræði, dráttlist, náttúrufræði með sér-
stöku tilliti til landbúnaðarins, almenn
jarðyrkjufræði og garðyrkjufr.; alidýra-
rækt, meðferð mjólkurinnar og annars
manníæðis, eldsneytis o. fl ; læknisráð i
algengustu sjúkdómum alidýranna; um
búnaðarháttu, búnaðarlega liagfræði og
reikningsfærslu o. s. frv.
31
8. blað.
peir að takmarka við sitt hæfi hver,
og svo, að lærisveinum yrði skólaveran
sem kostnaðarminnst. Álít eg tveggja
ára tíma hæfilegan við slíka skóla; pó
ætti pað að vera alveg frjálst.
I inu verklega erum v'er verst á
vegi staddir, og þurfuiu sérstaklega
að menntast í því. Fæstir af oss
bændum kunna að hirða um áburðinn
eða að jafna púfu í túni sínu o. s. frv.
Menn munu nú segja, að fæstir
búfræðinga vorra hafi efni á að færast
pað í fang, að halda slíkan jarðyrkju-
skóla. Til pess á að hjálpa peim með
pví að lána peim með vægum kjörum
fé til að koma fótum undir bú sítt.
En sjálfir eiga peir að kunna að verja
fénu og ávaxta pað, og síðan að geta
endurborgað lánið smásaman. Sýslu-
nefndir eða amtsráð ættu að standa
fyrir láninu handa peim búfræðingum,
er bezt traust væri borið til. Og peg-
ar peir væru búnir að koma sér svo fyr-
ir, að peir gætu tekið að sér nokkra læri-
sveina til jarðyrkjukennslu, ættu sýslun.
eða amtsráðið (fjórðungsráðið) af gefa
meðmæli sín tíl landstjórnarinnar um,
að skólum pessum yrði veittur auka-
kennslutsyrkur með pví að útvega
þeim tímakennara í nokkrum grein-
um gagnfræðinnar, og launa honum.
Eg geng að pví vísu, að alpingi
mundi í fjárlögunum veita fé til slíkra
skóla á líkan hátt og til alpýðuskóla
og barnaskóla nú.
Eg skal taka til dæmis, að við einn
slíkan jarðyrkjuskóla væru 10 læri-
sveinar ráðnir til 2 ára. Skólinn full-
nægði að öðru leyti peim skilyrðum
fyrir fjárstyrk, er sett kynnu að verða,
og ætti sýslun. par sem skólinn væri,
að gefa vottorð um pað, og mæla fram
með að hann fengi kennslustyrk til-
tekið skólatímabil. Kennaranum væri
ætlað að kenna íslenzku, stærðafræði,
ágrip af landafræði og sögu, og nátt-
úrufræðis-ágrip (einkum með tilliti til
landbúnaðar). Geri eg ráð fyrir að
kennarann pyrfti að haldá 5 mán. að
vetrinum, og að hann fengi 500 kr. í
kaup, eða 1000 kr. bæði árin (= 100
kr. fyrir hvern lærisvein). Hygg eg að
pannig lagaður styrkur mundi koma
að beztum notum, og verða alpýðu
pokkasælastur. Ið opinbera kostaði
pá ekki meiru til slíks skóla en meðal-