Suðri - 07.07.1884, Qupperneq 1

Af Suðra koma 3 blöð út
á mánuSi. Uppsögn með
3 mán. fyrirvnra frá, ára-
mótum.
Árgangurinn 34 blöð kostar
3 kr. (erlendis 4 kr.), sem
borgist fyrir ágústlok ár
hvert.
2. árg. |
Hafnardeildin
Og
lieiTii Fimmr Jóusson.
Herra cand. philol. Finnur Jóns-
son hefur í 21. og 25. blaði ísafoldar
þ. á. ritað langa grein, sem hann kall-
ar „Dálítið tun ið íslenzka bókmennta-
félag“.
Af pví að greinarhöfundur pessi
heinist einkum .að grein vorri „Deild
ins íslenzka bókmenntafélags í Kaup-
mannahöfn", sexn stóð í I, 2 pessa
blaðs, pá skuluni ér reyna að svara
grein herra Finná; ótt flestar ástæður
hans og sannanir séu hyggðar í lausu
lopti og pótt grein hans sé hæði ólið-
lega og óskipulega rituð. Oss hefði
ekki komið til hugar að svara grein-
inni, ef vér værum pess ekki fullviss-
ir, að par lrefði Hafnardeildin sent
einn inn fræknasta fylgismann sinn út
úr örkinni.
Að pví er oss skilst, vill herra
Finnur sanna tvennt með grein sinni,
hæði að bókmenntafélagið eigi að vera
vísindalegt og að Hafnardeildin eigi
ekki að leggjast niðar.
Svo vér byrjum á fyrra atriðinu,
pá lítur svo út, sem herra Finnur viti
ekki, að tilgaugur og meÖal er ckki
ið sama. Hann segir, að pað sé til-
gangur félagsins að gefa út 1) rit dá-
inna manna, 2) bœkur þarýiegar fgrir
ahnenning, 3) bækur hentugar rið
kennslu í skólauum, og4) efia vísiudi
Islendinga á allan liátt. Allt petta
er einmitt ekki tilgangnr félágsins,
heldur meðöl pau, sem félagslögin
taka fram, til pess að ná tilganginum.
Tilgangurinn er skýrt og skorinort
tekinn fram í 1. gr. félagslaganna:
„J>að er tilgangur félags pessa að styðja
og styrkja íslenzka tungu og hókvísi
og menntun og heiður innar íslenzku
þjóðar, hæði með bókum og 'óðru',
eptir pví sem efni pess fremst leyfa“.
Af pessum orðum er auðséður tilgang-
urinn; hann er sá að menuta íslenzku
þjóðiua á „]jraktiskau“ hátt. Lög fé-
lagsins ganga jafnvel svo langt í pessu,
að pau gera ráð fyrir að félagið með
öðru en bókum starfi að menntun pjóð-
arinnar. J>að er pví alveg gripið úr
1) Létui b: eytinguna liöfum vér gei t.
Ritst.
Reykjiivík 7. júlí 1SS4.
lausu lopti, pegar herra Finnur held-
ur, að vér höfum ætlazt til að félagið
hregtti tilgangi sínum. Nei, pað hef-
ur oss aldrei dottið í hug. Yér vilj-
um einmitt að félagið með enn meira
kappi og fylgi vinni að tilgangi sín-
um, að menntun pjóðarinnar o: að
menntun alþgðu manna her á landí.
Hvað snertir in 4 atriði, sem félags-
lögin taka fram um bókaútgáfu, sem
meðöl til pess að ná tilganginum, pá
játar hr. Finnur að ið 1. atriði (rit
dáinna manna) geti vel fallið saman
við 2. atriðið, (alpýðurit) og um 3. at-
riðið (kennslubækur í skólanum) er
pað alkunnugt, að peir, sem slíkar
bækur rita — se.m eru harla fáir— fá
ríflegan styrk úr landssjóði til að gefa
pær út, og enginn slíkur höfundur hef-
ur að pví vér vitum til farið pess á
leit in síðustu árin, að bókmenntafé-
lagið ga*fi út slík rit. |>að atriði er
pví sjálffallið. Að pví er snertir 4. at-
riðið, pá játar hr. Finnur sjálfur, að
liugsunin með pví hafi verið sú að
„gefa út fornsögur íslendinga“. En
pær eru fullt eins vel alpýðurit sem
vísindarit, ef pær eru gefnar út við
alpýðuliæíi. |>annig gera lög félagsins
bæði beinlínis og óbeinlínis bókmennta-
félagið að alpýðufélagi.
Hr. Finni pykir pað „kátbroslega
einieldnislegt", að vér höfum sagt (I,
2), að pað sé ,,mesti barnaskapur að
hugsa sér pað, að nokkurt alpýðlegt
íslenzkt félag, sem starfar að bókaút-
gáfu rnegi vera vísindalegt“. Yér
stöndum enn fyllilega við hvert orð í
pessari setningu. En við pví getum
vér ekki gert, pó hr. Fínnur skilji
ekki svo gamla og einfalda setningu
sem pá, að alþgðlegt er ekki visinda-
legt og risindalegt er ekki alþgðlcgt.
J>egar pví tilgangur félagsins, sem ský-
laust er tekinn fram í lögum félagsins,
er sá að mennta íslenzku pjóðina, pá
er pað í raun og vcrtx rncsti b.^rna-,
skapuv, mcira að scgja mcsta jinusku,
að hugsa sér, að lélagið megi gleyma
svo tilgangi sínum og pörfum pjóðar-
innar, að pað sé að rombast við að
vera vísindalegt, par sem ekki þús-
undasti hver maður af öllum íslenzk-
um mönnum er vísindamaðui'. Herra
Finnur er alltaf að tala uiu lœrða
menn í grein sinni og virðist blanda
G7
17. l)lað.
saman „lærður maður“ og „vísindamað-
ur“. En pað er fjarskalangt frá pví,
að pað sé ið sama. Enginn neitar pví,
að hr.jcand. philol. Finnur Jónsson sé
,,lærðar“ (o: skólagenginn) maður, en
engum lifandi manni dytti í hug að
kalla hann vísindamann, nema pá í
skopi. Vilji félagið að liinu leytinu,
sameina háðar stefnur og vera bœði
vísindalegt og alpýðlegt, pá vantar pað
alveg holmagn til pess; freisti félagið
slíks, pá hlýtur að verða kák úr
hvorutveggju, og pað er ekki trútt uxn,
að á slíku hafi borið, einmitt af pví
að stjórn félagsins hefur ekki ætíð
verið ljóst, hvora leiða skyldi l'ara, eða
helzt viljað fara pær báðar.
Herra Finnur færir 3 ástæður fyrir
pví, að bókmenntafélagið eigi ekki að
vera alpýðufélag. Fgrst sér liann eng-
in ráð til pess. að tvö alpýðufélög
(bókm.fél. og pjóðv.fél.) standi livort
við hliðina á öðru í svo fátæku landi.
Önuur ástœðan er sú, að inargir Is-
lendingar bæði lærðir og ólærðir láti
sér annt um og purfi. æðri bókmennta,
svo full pörf sé á að liafa vísindalegt
félag. Og íþriðja lagi telur hr. Finn-
ur víst, að bókmenntafélagið missi
smátt og srnátt alla útlenda félaga
sína, ef pað yrði alpýðufélag.
það hlýtur að vera lítið um ástæð-
ur, pegar slíkur garpur sem lir. Finn-
ur finnur ekkert annað en pessi pijú
sárveiku atriði íxxáli sínu til stuðnings.
Getur hr. Finni dottið svo óvitur-
legt í hug sem pað, að hægra muni
vera fvrir risindafelag að standa við
hlið tilþgðufclags í svo fátæku og vís-
indamannalausu landi, lieldur en fyrir
alpýðufélag að keppa við annað alþýðu-
félag? Eða er nokkur hlutur pví til
fyrirstöðu, að 2 alpýðumcniitandi iélög
geti staðizt hvort við annars hlið? Yér
getum cigi betur séð, en að ið mesta
gagn gæti orðið að pví fyrir pjóð vora,
ef vcl væri á haldið, að tvö félög
kepptu, svo sem ofni og útbreiðsla
leyfði, að pví að mennta lxana. Og
pjóðin er öldungis eins fær unx að bera
tvö slík félög sem mörg blöð og mörg
tímarit Yér vitum fyrir víst, að lir.
Finnur ber gott traust til Islendinga
með tímaritakaup, par sem hann hefur
nvx gefið út boðsbréf um nýtt tíxna-
rit pólitiskt en hér á landi eru pijú