Suðri - 23.09.1884, Blaðsíða 1
Af Subra koma 3 blöð út
á mánuði. Uppsögn með
3 mán. fyrirvara frá ára-
mótum.
Árgangurinn 34 biöð kostar
3 kr. (erlendis 4 kr.), sem
borgist fyrir ágústiok ár
hvert
2. árg.
Auglýsing
f y r i í* s j ó f a r e n (1 u r.
Til leiðbeiningar sjöfarendum
verður frá 1. október 1884 Ijósker
yzt á Garðskaga í Guttbringusýslu,
er sýnir stóðugt hvítt Ijós alla nótt-
ina. Ljöskerið er á stöng, hjerumbil
34 fet yfir yfirborð sjávarins, og
sjest Ijósið lijerumbil 6 kvartmílur í
björtu veðri.
Ljóskerið er undir 6'4“ 4' 30"
norðlœgrar br. og 220 4 5 0" vest-
lægrar lengdar frá Greenwich, og
verður kveikt á því á ári hverju frá
1. október til 1. apríl.
Reykjavík 28. ágúst 1884.
Laudshöí'ðingiuii yí'ir íslaudi.
Bergur Thorberg.
Ýms landsmál.
in.
Um alþýöumenntun,
éptir
ritstjórann.
I.
J>að er viðurkennt með öllum mennt-
uðum pjóðum, að alþýðumenntun sé
beztur grundvöllur fyrir velgengni
hverrar einstakrar pjóðar og alls heims-
ins í heild sinni. Yér íslendingar höf-
uni færri skóla til að mennta alpýðu
vora en nokkur önnur pjóð í heimi,
er xnenntuð kallast, og pó er alpýða
hér á landi svo fróðleiksfús, að ganga
má að pví vísu, að árangurinn eða
uppbyggingin af slíkum skólum yrði
engu minni, lieldur jafnvel meiri, en
víða annarstaðar. Reyudar má geta
pess, pegar rætt er um alpýðuskóla-
leysið hér á landi, að nú hin síðustu
.árin hefur allmörgum barnaskólum
verið komið á fót í ýmsum héröðum,
pó einkum, að pví er vér ætlum, hér
;á Suðurlandi, enda á Kjalarnesping
mikinn hauk í horni til slíks par
sem Thorkilliibarnaskólasjóður er'. Á
■barnaskólum er líka miklu meiri nauð-
1) Kermslustyrkur og uppeldisstyrkur veitt-
ur fátækum börnum í Kjalanieafungi af Thor-
killiibarnaskólasjóði nam 1883: 2,505 krónum
(Stj.tíð. 1884 B, bls. 105).
Reykjavík 28. septeinher 1884.
syn í sjókéröðunum en upp til sveita,
en á öllu landinu er ef til vill jöfn
pöríin á pví, að fá menntunarstofnun-
um fýrir unglinga komið á fót, en
slíkir skólar eru engir hér á landi
fyrir pá, er ekki ganga latínuskóla-
veginn, nema Möðruvallaskólinn, Plens-
borgarskólinn, kvennaskólinn í Reykja-
vík, fáeinir kvennaskólar út um landið
og búnaðarskólarnir, sem nú nxunu
heita vera komnir á fót 1 í hverju
amti.
Yér íslendingar eruin nú svo langt
á veg komnir, að vér viljum fá alpýðu
vora menntaða; pað sanna ýmsar
raddir í blöðunum og hinar ýmsu til-
raunir, er gerðar hafa verið í ýmsum
héröðum landsins til pess að koma á
fót stofnunum í pá átt. pegar rétt
er að gáð, pá getum vér heldur engan
veginn borið pví við, að oss vanti efni
í pessu tilliti, pví ef nokkurt fé, sem
landið lætur úti, gæti borið púsund-
falda vexti, pá væri pað peir peningar,
sem varið væri til pess, að mennta
ungmenni pjóðarinnar, til pess að
kynnast framfórum heimsins og læra
sem bezt að hagnýta sér bæði land-
og sjávargæði pau, sem ísland á til.
En áður en til framkvæmdanna
kemur í pessu efni, er nauðsynlegt að
íhuga nákvæmlega, bæði hverjum nýj-
um menntunarstofnunum koma verð-
ur lxér á fót, og eins hitt ekki síður,
að skipulag peirra verði svo haganlegt
og sambandið rnilli peirra svo eðlilegt,
að fé og tími sé svo sparað sem
unnt er.
J>að getur nú enginn efi leikið á
pví, að alpýðumenntun vor verður að
ganga í prjár stefnur, menntun í al-
mennum fræðum, menntun í búfrœði
og menntun í sjómannafræði.
Að pví er snertir menntuii í al-
mennuin fræðum, pá höfum vér nú
fengið Möðruvallaskólann og væri
sjálfsagt', eins og Torfi Bjarnason
stingur upp á í ritgjörð sinni í And-
vara í ár, að hafa hann að alpýðu-
háskóla í almennum fræðum fyrir karl-
menn. Til pess pyrfti undirbúnings-
menntun undir hann að vera langtum
meiri en nú og hún ætti að fást í
alpýðuslcólunum fyrir pilta, sem vér
skulum tala um síðar. Kennslu^mmY
24. blað.
í Möðruvallaskólanum pyrftu lítið að
breytast fyrir pað, en kennsluðœ&wr
pyrfti sjálfsagt að breyta til um í
ýmsum námsgreinum, við pað að und-
irbúningurinn yrði rneiri, og ætti námið
í honum að koma að fullum notum,
ætlum vér, að eigi nægði styttri skóla-
tími en 3 vetur. Líka pyrfti að bæta
einstöku kennslugreinum við; pannig
væri nxeð öllu nauðsynlegt í slíkum
skóla að kenna ágrip xxm lög og rétt
hér á landi. J>að sem Möðruvalla-
skólinn með pessu fyrirkomulagi yrði
fyrir karlmenixina finnst oss að kvenna-
skólinn í Reylcjavík ætti að vera fyrir
kvennmennina. Sá skóli ætti að verða
háskóli fyrir konur. J>ær ættu par að
geta nuxnið pað, sem nauðsynlegt mætti
telja fyrir pær að nema af bóklegum
fræðunx, og auk pess hannirðir, matar-
tilbúning og hússtjórn. En til pess
að námstíminn par pyrfti eigi að vera
lengri en 2 eða 3 ár og til pess að
kennslan kæmi námsmeyjunum að full-
um notum, væri með öllu nauðsynlegti
að hafa undirbúningsnxenntun undir
pann skóla langtum meiri en nú, og
ætti hún að fást í alpýðuskólum fyrir
stúlkur. Yér teljuin pað ekki heppi-
legt, að alpýðuskólarnir væru hver um
sig bæði fyrir pilta og stúlkur, heldur
mundi alveg nauðsynlegt, að piltarnir
hefðu skóla útaf fyrir sig og stúlkur
eins. í piltaskólunum ætti að kenna
réttritun, reikning, dönsku, ágrip af
íslandssögu, landafræði, mannkynssögu,
náttúrufræði og ef unnt væri söngfræði
og enn fremur temja pilta við glímur
og leikfimi. I stúlknaskólunum ætti
að kenna álíka í bóklegum fræðum
og auk pess almennan matartilbúning
og saum. J>að er nú ekki hægt með
neinni vissu að segja live nxargir slík-
ir skólar væru nauðsynlegir héi á
landi, en ætla nxá að 2 piltaskólar og
2 stúlknaskólar í landsfjórðungi hverj-
um væri nægilega margir, að minnsta
kosti fyrst um sinn, nema í Austfirð-
ingafjórðungi sýnist I piltaskóli og 1
stútknaskóli geta nægt pörfunx manna
og yrði pað pá á öllu landinu 14 al-
pýðuskólar. Námstíminn í skólum
pessum yrði sjálfsagt nokkuð misjafn
fyrir liina ýmsu nemendur, allt eptir
pví, livað langt eða skanimt peir væru
95