Suðri - 06.10.1884, Qupperneq 1
Af Suftra koma 3 blöð út
á mánuði. Uppsögn mcð
3 mán. fyrirvara frá ára-
mótum.
Argangurinn 34 blöð kostar
3 kr. (erlentlis 4 kr.), sem
borgist fyrir ágústlok ár
hvert.
2. árg.
Ýms laiidsmál.
m.
U m alþýftumeuutun,
eptir
ritstjörann.
H.
pá er nú að tala um það, hvernig
öllum þessum skólum verði komið á
fót. Ver töluðum síðast um 14 al-
þýðuskóla. Hver af þeim þyrfti að
geta tekið um 40 lærisveina aulc bú-
staðar fyrir að minnsta kosti einn kenn-
ara. Vðr höfum nú enga trú á, að
mikið ynnist með prívat- samskotum,
svo hezt mun vera að gera ekki ráð fyrir
öðru en að landssjóður láti reisa allar
þessar skólabyggingar. Gerum nú ráð
fyrir að hver skólabygging kosti um
8 þúsund krónur, þá verður það 112
þús. kr.. í allt og þeg'ár þar við bætist
nú sjómannaskóli og búnaðarskóli, þá
verður allur kostnaðurinn við bygging-
arnar um 130 þús. kr. Mörgum kann
nú að virðast þetta mikið fe, en þeg-
ar þess er gætt, að með því móti væri
menntun alþýðu landsins vel borgið,
þá vonum ver til, að gjöldin vaxi mönn-
um ekki í augum. Auðvitað er, að við
þessi byrjunarútgjöld bætast nú árleg
litgjöld, laun kennara o. sv. frv. l'or-
stöðumenn alþýðuskólarina finnst oss
hæfilega launaðir með 800 kr. auk frí
bústaðar. Annan kennara þyrfti líka,
og mætti að líkindum fá hann fyrir
500 kr. Alls og alls yrðu árleg út-
gjöld til hvers alþýðuskóla um 1800
kr., og útgjöldin til sjómannaskólans
og búnaðarskólans nokkuð hærri, svo
gera mætti ráð fyrir, að hin árlegu
útgjöld í þessa stefnu mundu nema
yfir 30 þúsund kr. J>að er nú auð-
vitað, að sumir munu vera þeirrar
skoðunar, að bezt færi á því, að sýslu-
sjóðirnir bæru hin árlegu útgjöld til al-
þýðuskólanna, en ætlun vor er, að eðlileg-
ast og réttast væri, að landssjóður bæri
öll útgjöldin. Sýslusjóðsgjaldið er ekki
vinsælt gjald, hvernig sem á því stend-
ur, og ver erum hræddir um, að alþýða
manna mundi ekki taka því vel, að
það gjald væri hækkað stórum, en þrif
og gengi skólanna eru undir því komin,
að þeir hafi hylli almennings, enda virðist
oss, þogar á allt er litið, að rúmar 30
þúsund krónur sé ekki mikið gjald,
þegar þess er gætt, hvort gagn aldir
og óbornir gætu af því haft, að kom-
ið væri reglulegu og góðu lagi á al-
Reykjjvvík 6. okóber 1884.
þýðumenntun landsins. Yíst er líka
um það, að með góðum vilja rnætti
spara dálítið af hinum árlegu útgjöld-
um landsins.
Hvað stjórn þessara skóla snertir,
þá teljum vér það óheppilegt, að al-
þýðuskólarnir séu nokkuð við sýslu-
nefndirnar riðnir. Eina ráðið, til þess
að stjórn þeirra verði eins, er það, að
voru áliti, að skipaður verði umsjónar-
maöur, sem standi landshöfðingjanum
einum reikning ráðsmennsku sinnar og
liafi alla umsjón skólanna. Svo ætti
Möðruvallaskólinn, kvennaskólinn í
Reykjavík, sjómannaskólinn og búnað-
arskólinn fyrir landið að standa bein-
línis undir landshöfðingjanum. Skóla-
nefndir eru sjaldan til þess, eptir því
sem reynzt hefur hér á landi að styrkja
skólana.
Fáeinar atliugasemdir
við ritgjörð „óðalshóudans“ i Breiða-
fjarðareyjum.
Eptir Asgcir Einarsson, alpingismann.
í 19. bl. «Suðra» 2. árg. stendur
greinarkorn «um sel og fisk á Breiða-
firði» eptir óðalsbónda nokkurn í
Breiðafjarðareyjum. Af þvi að mér
þykir sumt í grein þessari tortryggilegt
og litlar áreiðanlegar sannanir færðar
fyrir sumu, þá dirfist eg að gjöra
nokkrar athugasemdir við hana. Höf.
byrjar með því, að hann segir frá því,
að selurinn sé hið mesta og versta
rándýr við allar fiskitegundir. þetta
getur höf. tæplega sannað, því að hann
hefur varlasvo ljósa þekkingu á öllum
rándýrum í sjónum t. d. hákarlinum,
sem opt veiðist með troðfullan mag-
ann af alls konar fiskitegundum, en
þetta gjörir reyndar lítið til og sýnir
að eins ritmáta höf. Enn fremur segir
höf., að láturselur og vöðuselur rífi í
sig fiskinn svo undrum sæti; látursel-
urinn leiki sér opt með þyrskling og
roskinn fisk í kjaptinum, og þessa að-
ferð hans geti menn helzt séð í út-
eyjum.
Eg veit nú ekki, livaða eyjar hann
kallar úteyjar, en þó ímynda eg mér
að Bjarneyjar megi teljast ineðal þeirra
því að aðrar eyjar liggja eigi utar í
þeirri eyjaröð, sein þær eru í; ætla eg
ekki að þræta neitt við höf. um þessa
sögusögn hans, því að eg tel víst, að
93
25. blað.
kunnugir menn sanni hana með hon-
um eða beri hana til baka, en sögu
get eg sagt honum: Eg réri út í
Bjarneyjum 14 vetra gamall drengur;
var opt róið út í hina svo nefndu ála,
vestur af Bjarneyjum (þar fyrir vestan
eru Álasker, sem selurvar þá við); sá
eg aldrei nokkurn sel taka fisk eða
heyrði þess getið, og var þó nægur
fiskur þá á Bjarneyjarmiðum, því að
eg fékk í minn hlut 3 hundruð stór.
Árið eptir réri bróðir minn í sama
skiprúmi og fékk hálfu minni hlut,
en hvort það hafi verið seláti að kenna
eða það gæti verið að fiskiganga væri
misjöfn af öðrum orsökum í veiðistöð-
um, læt jeg reynda og greinda menn
dæma um.
Höf. segir, að útselurinn rífi í sund-
ur flyðruna, og éti úr henni það
bezta; get eg vel trúað því (þótt höf.
kunni nokkuð að ýkja það sem annað)
því að áreiðanlegir menn hafa sagt mér
að láturselur drepi flyðrur, þegar þær
gangi mjög grunnt. En ef þetta
flyðrudráp er eins rnikið, og höf. gerir
orð á, er undarlegt að menn (einkum
óðalsbændur) á eyjunum, sem eru utar,
skuli ekki veiða mikið af flyðrum, þegar
þær ganga svona í greipar selsins
innar og nær landi'. J>essu næstkem-
ur höf. með mikla röksemdagrein og
segir: «Hér vestanlands vita menn það
af reynzlunni, að fiskafli hefur aldrei
verið stöðugur, nema þar, sem allur
selur hefur verið eyðilagður eða fæld-
ur í burt að mestu» og tekur hann
dæmi af ísafirði, að aldrei hafi verið
eins stöðugur afli á ísafjarðardjúpi eins
og síðan selurinn var fældur þaðan
burtu eða eyðilagður. Nú þykir mér
fara vandast málið. Hvergetur sann-
að það, að vöðuselurinn hafi verið fæld-
ur eða eyðilagður frá ísafirði? Eg
held að bæði ísfirðingum og öðrum
hafi þótt vænna um liina arðsömu
vöðuselaveiði en svo, að þeir hafi viljað
fæla hann í burtu, en að eyðileggja
vöðuselinn var þeim ómögulegt.
Að sönnu hafa surnir haldið, að
nótnaveiðin hafi fælt liann frá landinu,
en fyrir því er engin sönnun, því að
löngu áður var hún tíðkuð í |>ing-
eyjarsýslu og víðar í norðurlandi, og
1) Ætli peir gætu eigi búið sér til flyðru-
mið nálægt eyjunum með niðurburði líkt og
Eggert sál í Hergilsey gjorði, og veiddi þar
mikið af flyðrum.