Fjallkonan - 28.10.1887, Side 1

Kemrút þrisvar ámán-
uði, 36 blöð um árið.
Árg. kostar 2 krónur.
Borgist fyrir júlílok.
FJALLKONAN.
Valdi mar Asmunda rson
ritatjóri þes9a blaös býr
t Þingholtsstrœti og er
aö hitta kl. 3—4 e. m.
32. BLAÐ.
REYK.TAVÍK, 28. OKTÓBER
1887.
LEIÐRÉTTIN6. Fæflingard. sira S. NorftfjorS er rangprentaðr i 30.
blaði; A að vera: 24. Ag.
Nýjir kaupendr Fjallkonunnar fyrir næsta ár
geta fengið ókeypis ~/a af þessum árg. hlaðsins (frá
öndverðum maí til ársloka, 13—37. bl.) Hver
sem útvegar Fjallkonunni tíu nyja lcaupendr og á-
byrgist skil á andvirðinu, getr fengið í ómakslaun |
alla Fjallkonuna frá upphafi (fjóra árg.) auk sölulauna.
SJÁLFSTJÓRN.
in.
Lýðveldið er hin eina stjórnarlögun, sem fullnæg-
ir framfaralögmáli mannkynsins.
Hið fyrsta skilyrði fyrir framförum hverrar þjóð- j
ar og mannkynsins alls er samvinna, félagsskapr, >
samheldi, þannig, að engir kraftar séu látnir ónot- !
aðir. Á líkan hátt og líkaminn getr ekki á heil-
um sór tekið og þrífst ekki, nema allar taugar og
blóðrás o. s. frv. vinni saman, þannig getr ekki
þjóðin þrifizt, nema kraftar einstaklinganna sónot-
aðir og straumr hins andlega lífs sé í eðlilegri rás.
Þetta getr ekki átt sér stað, nema lýðveldi sé hjá
þjóðinni, eða hún viðrkenni almenn mannréttindi j
og hluttöku allra í þjóðmálum. Framfarir geta i
ekki átt sér stað, nema þjóðin vinni að þeim í sam-
lögum, og því stærri og innilegri sem samlögin eru, \
því meiri verðr framfaravonin.
Hið annað skilyrði framfara er jöfnuðr. Því að
ójöfnuðrinn eyðir kröftunum til ónýtis, til sundr- *
ungar eða styrjaldar.
Samheldið dregr öflin saman og kemr þeim á '
hreyfingu til að vinna að framförunum, og jöfn-
uðrinn heldr öllu í jafnvægi, svo að kraftarnir eyð-
ist ekki til ónýtis.
Jöfnuðr, siðferðislögmál, réttlæti og frelsi er í
rauninni eitt og hið sama.
Því vandaðri sem þjóðin er að siðferði, því meiri i
jöfnuðr er hjá henni og þvi frjálsari er hún í raun
og veru.
Þriðja skilyrði framfaranna er þekking og má !
telja hana ávöxt samheldisins eða félagslífsins.
Án þekkingar, án vits og mentunar verðr ihönn- j
um ekki framfara auðið, því að það er þekkingin
sem verðr að ráða öllum vorum athöfnum.
Þessi þrjú orð: samheldi, jöfnuðr og þekking má
segja að tákni framfaralögmál mannkynsins. Und-
ir þessu þrennu er komin öll framför, kyrstaða og
aftrför.
Yitnisburðir sögunnar sýna, að allar mestu íram-
farir mannkynsins hafa átt upptök sin í lýðstjórn-
arlöndunum, og að það eru lýðstjórnarþjóðimar, er
hafa kent hinum. Menning einveldisþjóðanna hefir
ekki breiðst út, og hefir ýmist dáið út eða ekki
getað náð eðlilegum þroska (eins og t. d. í Kína).
Lýðstjórnarþjóðirnar hafa komið heimsmenningunni
áleiðis. Þannig á kristindómrinn ætt sína að rekja
til lýðstjórnarmanna á Gyðingalandi. Ritmál og
bókmentir eiga ætt sína að rekja til lýðstjórnar-
manna í Fönisíu, sem fundu stafrofið. Meginregl-
ur stærðfræðinnar og annara hugsunarvisinda, eins
og þær eru kendar enn i dag, fundu lýðstjórnar-
menn á Grikklandi. Hverjir kendu heiminum skáld-
skaparlist og myndasmiði ? Lýðstjórnarmenn á Grikk-
landi. Hverjir kendu þjóðunum verzlun? Lýð-
stjórnarmenn í Kartagó. Hverjir fundu Ameriku
og rituðu sögu Norðrlanda í fornöld ? Islenzkir
lýðstjórnarmenn. Hverjir kendu þjóðunum hinar
nýju jafnréttiskenningar um frelsi, jöfnuð og bróð-
erni, sem hafa rutt sér til rúms og bælt niðr kon-
ungsvaldið meira og minna um mestalla Evrópu ?
Frakkneskir lýðstjórnarmenn. Hverjir komu fyrst
á ríkisskipun með jöfnum mannréttindum og afnámu
þrælahaldið, er tíðkast hafði frá fyrstu öldum mann-
kynsins? Lýðstjórnarmenn i Ameríku. Hverjir
fundu fréttaþráðinn, hverjir smiðuðu fyrsta gufu-
skipið, hverjir fundu rafmagnsljósið og telefóninn?
Lýðstjórnarmenn í Ameriku. Margar fleiri stór-
framfarir og uppfundningar á mannkynið lýðveld-
isþjóðunum að þakka, enn einveldisþjóðum verðr
fátt slíkt til gildis talið.
----.{oJgoO---
Tiskiveiðar í Faxaflóa.
Það hefir nú rúma öld verið stuuduð fiskveiði í
sunnanverðum Faxaflóa; margt hefir verið ritað og
rætt um það mál, og enn sýnist sem engu hafi þok-
að áleiðis í því efni. Brátt fundu menn að neta-
stappan hindraði fiskigöngu og vóru því settar
skorður við að leggja net á djúp: 1793 var bann-
að að leggja lengra út með landi enn á Stakksrif;
1820 ekki lengra enn beina línu frá Stórhólmi á
Keilisnes; 1885 í líka stefnu, enn ekkert hefir dug-
að. Stefnan hefir alt af verið tekin þvert yfir
fjörðinn, sem fiskrinn hefir þó átt að ganga inn á, í
stað þess að taka stefnuna undan Súlum eða ein-
hverjum Grindavíkrfjöllunum og láta fiskinn hafa
sina eðlilegu rás inn með vestrlandinu, eða réttara
sagt suðrlandinu frá Garðsskaga inn undir Voga-
stapa. Á timabilinu 1780- 1820 hitta menn á lag-
ið með netanotkunina, að taka upp á morgna og
leggja ekki fyr enn á kvöldin. Þájafnaði fiskrinn
sig á daginn; þá var ekki farið nema rétt út fyr-
ir landsteinana. Það sögðu gamlir menn, sem reru
í Njarðvikum lengi, að þeir hefði oft ekki séð Keflavík
fram fyrir Keilisnes alla vertíðina; þá gafst netaveiðin
bezt og fiskr gekk viðstöðulaust undir Yogastapa,
sem hann á að gera til að gjóta þar eggjum