Fjallkonan - 01.03.1898, Blaðsíða 2

34
FJALLEONAN.
XV 9.
notað nein sérréttindi, af því vér
erum of fátækir og fámennir.
Yér getum ekki varið landhelgina,
ekki einu eiuni með hjálp Dana,
og vér getum ekki búið svo um
hnútana, að útlendingar geti eigi
haft uóg ráð til að ná í öli hin
sömu réttindi við botnvörpuveið-
arnar, sem landsmenn njóta sjálfir.
Hvað er þá orðið af sérrétt-
indunum ?
Búnaðarbálkr.
Ásetningr.
Eensla í búijárrækt.
Hinn hörmnlegi skepnufellir hefir átt
sér stað hér á landi frá því landið bygð-
i st. Hrafna-Flóki misti alt sitt ,fé, og
líkt var komið fyrir Helga magra. Hjá
Snorra Sturlusyni féll 100 nanta — og
þannig hefir það gengið fram á vora
daga. Til að koma í veg fyrir skepnu-
felli, hefir verið lagt til að stofnað væri
heyforðabúr, og þó iiðin séu meir en 100 ár
síðan því var hreyft, hefir það lítið kom-
ið til framkvæmda. Eins hefir verið
með reglur og lög um heyja ásetning og
horíelli á skepnum; alt hefir það orðið
gagnslítið. Fyrir nokkrum árum (1884)
komn út lög um horfelli á skepnnm, og
er alt útlit fyrir, að þau verði skammlíf,
þvi síðasta alþingi samþykti lög um sama
efni, er margir húast við að verði stað-
fest; enn ef það verðr, þá eru hin úr
sögunni.
Að drepa Bkepnur úr hor fyrir harð-
ýðgi eða hirðuleysi, er svo svívirðilegt,
að hegning við því er aldrei ofhörð. Ég
get ekki betr séð, enn það heyri undir
illa meðferð á skepnum og ákvæði hinna
almennu hegningarlaga. Hin nýju lög
munu að því leyti ekki bráð-nauðsynleg.
Menn eru líka vondaufir um það, að
hin nýju horfellislög, þótt þau verði
staðfest, taki hinum eldri horfellislögunum
mikið fram hvað gagnið áhrærir, þegar
tímar líða, og er ég einn í þeirra tölu.
Ég óttast, að sveitirnar þreytist á að
kasta út stórfé á hverju ári fyrir skoð-
unarferðir þær sem fyrirskipaðar eru
í lögunum, ef menn sjá ekki sýnilegt
gagn af þeim. Að ákveða að haustinu,
hve margra skepna fóðr hver búandi
hafi, er sá vandi, er enginn getr með
vissu. Þar kemr svo margt til athug-
unar, sem reynslan ein getr skorið úr. —
Það er sem ég sjái suma skoðunarmenn-
ina, þegar þeir eiga að álykta það, hvort
skepnur náungans hafi fallið vegna fóð-
urleysis, hirðuleysÍB eða harðýðgi! Ætli
að það komi ekki vandræðasvipr á þá,
og margar mildandi ástæður verði teknar
til greina, bvo sem sjúkdómar, er enginn
getr borið um nema lærðir dýralæknar?
Menn vita það t. d. að lungnaveikar skepn-
ur verða horaðar, hversu mikið sem
rutt er í þær af fóðri; og líka hitt, að
horaðar skepnur verða lungnaveikar; líka
geta þær orðið lungnaveikar vegna hirðu-
leysis, þótt þær hafi nóg fóðr, enn ég
hygg, að margr hiki sér við, að ákveða
orsakir og afleiðingar, í þessum tilfellum,
og enda lærðir dýraiæknar. Svo eru
mörg önnur tilfelli, sem ekki er hægt
að telja öll hér. Það má því búast við,
að hreppstjórum og öðrum skoðunar-
mönnum falli ekki sem bezt þetta vanda-
sama og óþakkláta verk, svo skoðanirnar
verði stundum fremr nafnið enn gagnið,
því ekki er heldr að gangast fyrir gjald-
inu, ekki er það svo hátt, þótt það að
likindum þyki fullmikið, þegar sveitasjóð-
irnir eiga að fara að greiða það, þar sem
búast má við, að það geti orðið, í atórum
hreppum,J hátt á annað hundrað króna.
Ég tel það eem sjálfeagt, að skoðunar-
menn séu ætíð þrir. Eí skoðunarmenn-
irnir væru aðeins 2, hreppstjórinn og ann-
ar, er hreppsnefndin kýs, þá getr það
leitt til vandræða, ef skoðanir þeirra
eru gagnstæðar, sem oft getr að borið,
nema ef atkvæði hreppstjóra á að ráða
úrslitum, sem er óhugsandi, þar sem
hinn Bkoðunarmaðrinn yrði sem núll, enn
hreppstjórinn einvaldr. Mér er ekki ljóst,
hvernig þingið hefir hugsað sér það. Ég
er enn ekki búinn að fá þingtíðindin,
til þess að geta séð það af umræðunum.
Ef ég'hefði minstu von um, að horfellÍB-
lögin gætu afstýrt skepnufelli, teldi
ég þau ein hin þörfustu lög, enn að öllu
óreyndu verð ég að efast um gagnsemi
þeirra.
Eins og áðr er á vikið, hlýtr ásetningr
að haustinu aðj verða ætíð meiri og
minni ’slumpa^-reikningr, nema ásetnings-
menn fengju því nákvæmari upplýsingar
hjá hlutaðeiganda, og ber þá til beggja
vona, að þær skýrslur verði ætíð hárrétt-
ar, því hugsanlegt er, að sá sem viidi
setja djarft á hey sín gerði ekki minna
úr þeim^enn þau væru. Svo getr álit
skoðunarmannanna, eins og áðr er sagt,
verið mismunandi, og vil ég tilfæra
eitt dæmi, sem er bókstaflega satt.
Haust eitt lét óg þrjá roskna bændr,
búsetta í sveit minni, setja á hey, er ég
ætlaði lömbum. Ailir mennirnir vóru
ráðdeildarmenn, og höfðu mikinn hlnta
æfi sinnar hirt skepnur; einn þeirra var
gamall hreppstjóri, annar hreppsnefndar-
oddviti og hinn þriðji gamail bóndi og
fjármaðr. Hreppstjórinn setti á heyið
70, bóndinn 50 og oddvitinn 86 lömb.
Að mínu áliti fór bóndinn næst því rétta;
enn ég vil líka geta þess, að hreppstjórinn
var einstakr fjármaðr, sem gat fóðrað
skepnur vel á míklu minna fóðri eun flest-
ir aðrir; mér er nær að halda, að hver
þessara manua hafi sett rétt á heyið
fyrir sig.
Það er lítið. að marka, að sjá hey eða
vita teningsmál þeirra, því i einum
faðmi af snemmslegnu heyi getr verið
meira fóðr enn í 2 föðmurn af seinslegnu
heyi. Sama má segja um vel verkað og
illa verkað hey, krafthey og léttingshey,
fornt og nýtt hey, vel sigið og lítið sigið
hey o.s.fr. Svo kemr annað, að ógleymd-
um haggæðum, Bem jekki er minst vert,.
þegar um ásetning er að ræða, það er
hirðingin.
Hirðing skepnanna er víða ófullkom-
in. Það eru tiltölulega mjög fáir menn,
eem er vel sýnt um það starf eða hafa á-
nægju af þvi, sem^ekki er heldr von. Það er
svo lítið gert til að örva hina fáu, er
skara fram úr i þeirri grein. Þeir njóta
ekki stórrar viðrkenningar, því þeir eru
ólærðir; svo það verðr með það sem
floira, að virðingin fyrir nauðsynlegu
Btörfunum fer þverrandi, enn i þess stað-
vill fólkið læra alt annað, sem það oft
hefir litið gagn af, svo sem útlend tungu-
mál, náttúrufræði, efnafræði m. fl., sem
nemendrnir einatt botna lítið i eítir alt
námið.— Hvaða gagn er það, þótt við lær-
um ósköpin öll um útlend grös, sem aldrei
sjást á íslandi? eða til hvers er að ber-
jast við að kenna efnafræði, þar Bem við
böfum ekki tök á að rannsaka efnasam-
Betningu í einu ísl. heypundi? — Sá lær-
dómr er líkastr þvi, ef menn færu að
læra að Blá með ljálausu orfi. — Á skól-
um vornm riðr á að kenna það eitt, sem
nemendr geta haft gagn af, andlega eða
likamlega. (Framh.).
ÍSLENZKR SOGUBÁLKR.
%
Æfisaga J óns S tein grímssonar,
prófasts og prests að Prestsbakka.
[Eftir eiginhandarriti. Lbs. 182, 4to].
—---------') Árið 1737 var mikið vor-
gott, so faðir minn rak fé sitt, sem var
1) Hér er feldr úr dálitill kafli. Þar
er orðið „málnyta“ haft um búsmala og
ndagverðarmál“ um þann tima, sem morg-
unverðr var étinn.