Fjallkonan


Fjallkonan - 07.03.1898, Page 1

Fjallkonan - 07.03.1898, Page 1
Gialddagi 15. júll Up. sögn skriíleg fyrir 1. okt. Afgr.: Þingholtsstrœti 18 Kemr út um miðja yiku. Árg. S kr. (erlendis 4 kr.) Auglýsingar ódýrar. FJALLKONAN. XV, ÍO. Heykjavík, 7. marz. 1898. „FJALLKONTAF4 frá upphafi, 1.—14. árg., hver árgangr innheftr í kápu, fsest hjá útgefandanum. „Lögfræðingr“. Það hefir dregizt of lengi, að svara grein Páls amtmacns Briems um nýyrðin í „Lögfræðingi“. — Fjalllconan fann eitthvað að þeim í hanst, og studdist sá dómr að eius við fljótan yfirlestr; síðan hefi ég lesið ritið betr og séð, að í því eru einnig dágóð nýyrði, svo sem „nákvæmi“ og „hagkvæmi“, „viðrlög“, „undantök“ o. fl. Það getr verið, að sum at ný- yrðum þeim sem ég bjó til í stað- inn fyrir nýyrði „Lögfræðings“ sé ekki heppiíeg, og skal ég ekki verja þau. Enn nýyrði „Lögfr.“ verða enn síðr varin, af því að sum þeirra eru ekki „samkvæm eðli málsins", sem höf. vill þó telja þeim til giidis. Orðiu „ár- gjaldsþolir“ og „rangþoIir“ eru ekki rétt mynduð. Líkt er að segja um orðin „félægingar" og „sameigingar", sem eru ekki gild- ari fyrir það, þótt þau hafi verið tekin upp í dönsku orðbókina nýju. Mér var fuilkunnugt um þessi orð; þau munu hafa staðið fyrst í Fjalllcommni, í ritgerð eftir séra Arnljót, og verðr eigi séð eftir hvaða reglum þau eru mynduð. Enn það eru ýms fleiri nýyrði í „Lögfræðingi", sem eru ekki síðr athugaverð enn þau sem ég hefi nefnt. Á 132. bls. stendr „8tröffunarhús“, sem er óhæfilegt orð og ætti að vera „refsihús“. Á 134. bls. stendr „sakberi“, sem á að vera sama sem „sakborningr", og það orð er einnig haf't í ritinu (153 bls.). Orðið „sakborningr“ er myndað af Gísla Magnússyni og miklu betra orð enn „sakberi“; „sakberi" hefir fremr verknaðar- merkingu enn þolmerkingu; sama er að segja um orðið „stefningi“ (140 bls.), sem hefir verknaðar- merkingu og ætti fremr að vera „stefningr". Orðið „fengjutími“ (á 110 bls.) mun eiga að vera „fengitími". Á 105 bls. stendr: „Loðinn leppr brigzlaði um það 4 alþingi“, enn „brigzia“ er gersagnarorð, og er ekkihaftnema e-m sé „brigzlað“. Ymislegt fleira þykir mér at- hugavert við mál „Lögfræðings", þó að ég hirði eigi að tína það til, einkum vegna þess, að mál- fræðilegar ransóknir og skýring- ar eiga ekki heima i blöðum. Iíúnaðarbálkr. Isetningr. Kensla í búfjárrækt. II. [Niðrl.] Þegar um kyikfjárrækt vora er að ræða, þá eiga búnaðarakólarnir að kenna hana. I>að ríðr á, að hún sé kend vel, þar sem hún er undirstaðan nndir landbÚBkapnum, enn til þess að bú- fjárræktin fari í lagi, útheimtist fyrst og fremBt, að hirðing skepnanna fari ekki í handaskolum. E>að stoða lítið allar jarðabætr og lærdðmr um grös og dýr, ef menn kunna ekki að hirða skepnurn- ar, sem eiga að framfleytaat á þyí sem jarðabætrnar gefa af sér. Bðkleg kensla kemr ekki að hálfu gagni í því tilliti, þð hún sé gðð með. Ef rétt aðferð væri, þá ættu nemendr á búnaðarskól- unum fyrst og fremst að læra að hirða búfénað úti og inni, með stöðugu eftir- liti og tilsögn kennaranna, sem ættu að vera færir um, að geta leiðbeint piltum "i því. Auðvitað yrði bðklega kenslan að minka, og tel ég það ekki stðrt tjðn, einungis viidi ég leggja áherzlu á það, að verklega kenslan væri í sem beztu lagi, og svo fullkomin, sem tök væru á. Það eru mörg dæmi til þess, að hey- leysi hefir oft fremr stafað af kunnáttu- leysi, enn fyrirhyggjuleysi. „Svo má einn eyða, satt ég tel, að sjö megi þar af lifa vel“, segir í gömlu vísunni, og er það sannleikr, sem hvergi er sýnilegri enn einmitt við skepnuhirðingu. Ég hefi þekt menn, sem hafa gengið svo þrifalega um hey, að heystálið hefir ver- ið svo slétt sem hefluð fjöl, og ekkert strá sézt á gólfi, enn þrátt fyrir allan þrifnaðinn hefir þessum mönnum, sumum hverjum, orðið svo ðdrjúgt í höndum, að þeir hafa eytt miklu meira fóðri, og samt haft skepnurnar á endanum i lak- ara standi, enn hinir, er ekki sýndust vera eins þrifnir. Munrinn var mismunr á þekkingu og reynslu. í staðinn fyrir að þrifni maðrinn hugsaði mest um það, að alt væri sem þrifalegast, og hélt að allr spamaðrinn lægi í þvi, þá hélt hinn að það væri enginn sparnaðr, ef þess væri einungis gætt, að ekkert af fóðrinu færi til spillis. Þrifni maðrinn gaf t. d. á húsin meðan féð var úti, og var lengi að því. Hinn, þar á móti, var hjá fénu, leið þvi hvorki að standa eða liggja lengi, eða að rása afgeipa, um ónýtan haga, leitaði að beztu blettunum, og færði það til, ef snjðr var og kraps- jörð, enn hann vissi lika upp á hár, þegar heim kom, hvað hann þurfti að gefa. Oftast gaf hann minna enn hinn og lét einatt nægja að hrista upp heyið, sem féð hafði skilið eftir frá fyrri gjöf- inni Þannig sparaði hann margan hey- hestinn, og hafði samt féð i betra standi enn hinn. Með margt fleira var aðferð þeirra ólík. Þrifni maðrinn hafði t. d. húsin heldr rök enn þurr; sagði, sem satt var, að taðið eða „skánin“ yrði þá betra, — þvi það var notað til eldiviðar — og ðþrif kæmu siðr í féð. Hinn áleit, að með því kæmi svækja í húsin, og féð gæti orðið lungnaveikt og kulvíst, þegar það kæmi úr raka loftinu út í frost, enda sæist það, þegar fé væri sjálfrátt, að það veldi sér allra þurruBtu blettina til [ að liggja á, og hygg ég að .hann hafi haft rétt fyrir sér með það. Þð sá ég greinilegastan muninn, þegar báðir gáfu lyktarslæmt hey. Hjá þrifna manninum ázt það ekki, og gaf hann þó töðu sam- an við; hjá hinum ázt það furðanlega vel. Þegar ég spurði hann, hvernig stæði á þesBU, svaraði hann, að hinn gæfi ofmikið af góðu saman við, svo féð tíndi aðeins göðu stráin úr, enn hann sagðist gefa svo lítið afj því lyktargðða saman við, að þess gætti ekkert; það gerði aðeins góða lykt; ef fénu ætti að muna um það, þá sagði hann að það væri betra að gefa gðða tuggu sérskilda.

x

Fjallkonan

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fjallkonan
https://timarit.is/publication/122

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.