Fjallkonan - 07.03.1898, Page 1
Gialddagi 15. júll Up.
sögn skriíleg fyrir 1. okt.
Afgr.: Þingholtsstrœti 18
Kemr út um miðja yiku.
Árg. S kr. (erlendis 4 kr.)
Auglýsingar ódýrar.
FJALLKONAN.
XV, ÍO. Heykjavík, 7. marz. 1898.
„FJALLKONTAF4
frá upphafi, 1.—14. árg., hver
árgangr innheftr í kápu, fsest hjá
útgefandanum.
„Lögfræðingr“.
Það hefir dregizt of lengi, að
svara grein Páls amtmacns Briems
um nýyrðin í „Lögfræðingi“. —
Fjalllconan fann eitthvað að
þeim í hanst, og studdist sá dómr
að eius við fljótan yfirlestr; síðan
hefi ég lesið ritið betr og séð, að
í því eru einnig dágóð nýyrði, svo
sem „nákvæmi“ og „hagkvæmi“,
„viðrlög“, „undantök“ o. fl.
Það getr verið, að sum at ný-
yrðum þeim sem ég bjó til í stað-
inn fyrir nýyrði „Lögfræðings“
sé ekki heppiíeg, og skal ég ekki
verja þau. Enn nýyrði „Lögfr.“
verða enn síðr varin, af því að
sum þeirra eru ekki „samkvæm
eðli málsins", sem höf. vill þó
telja þeim til giidis. Orðiu „ár-
gjaldsþolir“ og „rangþoIir“ eru
ekki rétt mynduð. Líkt er að
segja um orðin „félægingar" og
„sameigingar", sem eru ekki gild-
ari fyrir það, þótt þau hafi verið
tekin upp í dönsku orðbókina
nýju. Mér var fuilkunnugt um
þessi orð; þau munu hafa staðið
fyrst í Fjalllcommni, í ritgerð
eftir séra Arnljót, og verðr eigi
séð eftir hvaða reglum þau eru
mynduð.
Enn það eru ýms fleiri nýyrði
í „Lögfræðingi", sem eru ekki
síðr athugaverð enn þau sem ég
hefi nefnt. Á 132. bls. stendr
„8tröffunarhús“, sem er óhæfilegt
orð og ætti að vera „refsihús“.
Á 134. bls. stendr „sakberi“, sem
á að vera sama sem „sakborningr",
og það orð er einnig haf't í ritinu
(153 bls.). Orðið „sakborningr“
er myndað af Gísla Magnússyni
og miklu betra orð enn „sakberi“;
„sakberi" hefir fremr verknaðar-
merkingu enn þolmerkingu; sama
er að segja um orðið „stefningi“
(140 bls.), sem hefir verknaðar-
merkingu og ætti fremr að vera
„stefningr".
Orðið „fengjutími“ (á 110 bls.)
mun eiga að vera „fengitími". Á
105 bls. stendr: „Loðinn leppr
brigzlaði um það 4 alþingi“, enn
„brigzia“ er gersagnarorð, og er
ekkihaftnema e-m sé „brigzlað“.
Ymislegt fleira þykir mér at-
hugavert við mál „Lögfræðings",
þó að ég hirði eigi að tína það
til, einkum vegna þess, að mál-
fræðilegar ransóknir og skýring-
ar eiga ekki heima i blöðum.
Iíúnaðarbálkr.
Isetningr.
Kensla í búfjárrækt.
II.
[Niðrl.] Þegar um kyikfjárrækt vora
er að ræða, þá eiga búnaðarakólarnir að
kenna hana. I>að ríðr á, að hún sé
kend vel, þar sem hún er undirstaðan
nndir landbÚBkapnum, enn til þess að bú-
fjárræktin fari í lagi, útheimtist fyrst og
fremBt, að hirðing skepnanna fari ekki í
handaskolum. E>að stoða lítið allar
jarðabætr og lærdðmr um grös og dýr,
ef menn kunna ekki að hirða skepnurn-
ar, sem eiga að framfleytaat á þyí sem
jarðabætrnar gefa af sér. Bðkleg kensla
kemr ekki að hálfu gagni í því tilliti,
þð hún sé gðð með. Ef rétt aðferð
væri, þá ættu nemendr á búnaðarskól-
unum fyrst og fremst að læra að hirða
búfénað úti og inni, með stöðugu eftir-
liti og tilsögn kennaranna, sem ættu að
vera færir um, að geta leiðbeint piltum
"i því. Auðvitað yrði bðklega kenslan
að minka, og tel ég það ekki stðrt tjðn,
einungis viidi ég leggja áherzlu á það,
að verklega kenslan væri í sem beztu
lagi, og svo fullkomin, sem tök væru á.
Það eru mörg dæmi til þess, að hey-
leysi hefir oft fremr stafað af kunnáttu-
leysi, enn fyrirhyggjuleysi. „Svo má
einn eyða, satt ég tel, að sjö megi þar
af lifa vel“, segir í gömlu vísunni, og
er það sannleikr, sem hvergi er sýnilegri
enn einmitt við skepnuhirðingu. Ég
hefi þekt menn, sem hafa gengið svo
þrifalega um hey, að heystálið hefir ver-
ið svo slétt sem hefluð fjöl, og ekkert
strá sézt á gólfi, enn þrátt fyrir allan
þrifnaðinn hefir þessum mönnum, sumum
hverjum, orðið svo ðdrjúgt í höndum,
að þeir hafa eytt miklu meira fóðri, og
samt haft skepnurnar á endanum i lak-
ara standi, enn hinir, er ekki sýndust
vera eins þrifnir. Munrinn var mismunr
á þekkingu og reynslu. í staðinn fyrir
að þrifni maðrinn hugsaði mest um það,
að alt væri sem þrifalegast, og hélt að
allr spamaðrinn lægi í þvi, þá hélt hinn
að það væri enginn sparnaðr, ef þess
væri einungis gætt, að ekkert af fóðrinu
færi til spillis. Þrifni maðrinn gaf t. d.
á húsin meðan féð var úti, og var
lengi að því. Hinn, þar á móti, var
hjá fénu, leið þvi hvorki að standa eða
liggja lengi, eða að rása afgeipa, um
ónýtan haga, leitaði að beztu blettunum,
og færði það til, ef snjðr var og kraps-
jörð, enn hann vissi lika upp á hár,
þegar heim kom, hvað hann þurfti að
gefa. Oftast gaf hann minna enn hinn
og lét einatt nægja að hrista upp heyið,
sem féð hafði skilið eftir frá fyrri gjöf-
inni Þannig sparaði hann margan hey-
hestinn, og hafði samt féð i betra standi
enn hinn. Með margt fleira var aðferð
þeirra ólík. Þrifni maðrinn hafði t. d.
húsin heldr rök enn þurr; sagði, sem
satt var, að taðið eða „skánin“ yrði þá
betra, — þvi það var notað til eldiviðar
— og ðþrif kæmu siðr í féð. Hinn áleit,
að með því kæmi svækja í húsin, og féð
gæti orðið lungnaveikt og kulvíst, þegar
það kæmi úr raka loftinu út í frost,
enda sæist það, þegar fé væri sjálfrátt,
að það veldi sér allra þurruBtu blettina til
[ að liggja á, og hygg ég að .hann hafi
haft rétt fyrir sér með það. Þð sá ég
greinilegastan muninn, þegar báðir gáfu
lyktarslæmt hey. Hjá þrifna manninum
ázt það ekki, og gaf hann þó töðu sam-
an við; hjá hinum ázt það furðanlega
vel. Þegar ég spurði hann, hvernig
stæði á þesBU, svaraði hann, að hinn
gæfi ofmikið af góðu saman við, svo
féð tíndi aðeins göðu stráin úr, enn hann
sagðist gefa svo lítið afj því lyktargðða
saman við, að þess gætti ekkert; það
gerði aðeins góða lykt; ef fénu ætti að
muna um það, þá sagði hann að það
væri betra að gefa gðða tuggu sérskilda.