Fjallkonan - 29.03.1898, Qupperneq 1
3£emr flt um miBJa viku,
Arg. 3 kr. (erlendis 4 kr.)
Auglýsingar ódýrar.
FJALLKONAN.
Gialddagi 15. júli. TJp
sögn skrifleg fyrir 1. okt.
Afgr.: Þingholtsstrœti 18
XV, 13. Reykjavík, 29. marz. 1898.
SauðQárrækt o. fl.
Eltir 8unnlenzkan bónda.
L
Atvinna er lífsskilyrði Norðr-
landabúa. Atvinnumálin eru því
þýðingarmestn málin fyrir oss, og
vera þau aldrei of velrædd. Enn
við umræðurnar skýrast hugmynd-
irnar fyrir mönnnm, og þegar svo
sannfæringin er fengin fyrir því,
að eitthvað sé verulega til bóta
fyrir atvinnu og lífsframdrátt
manna, fara þeir að leggja hönd
á verkið, og reyna að gera sér
að góðu reynsiuna, þar sem hún
er fengin, gamla eða nýja.
Reynslan kennir áreiðaniegast.
Fjallk. hefir nýlega (9.—10. bl.)
flutt greinir um búnaðarmál.
öreinin „heyskortr“ vítir það, að
nú er minna notuð beit fyrir sauð-
fé enn áðr tíðkaðist. Þetta er
rétt, og svo alkunnngt, að það
veit hvert mannsbarn svo að segja.
Hver smaladrengr þekkir hinar
gömlu borgir (byrgi, skýli), sem
finna má á flestum jörðum víðs-
vegar um land, svo eigi þurfti D.
Bruun tii að finna þær í einu
héraði og gefa þeim nafn.
Ég er þeirrar skoðunar, að það
sé mikil búnaðar-aftrför, að yfir-
stöður og beit er svo mjög lagt
niðr víða, eða víðast hér am Suðr-
land. Hér er venjulega snjólétt
á vetrnm, og því oftast nægir hag-
ar, enn. fénu notast ekki eins að
þeim, er það er eftiriitslanst. í
illvlðrum, sem hér eru tíð, eink-
um landsynnings-slagviðri og út
synnings-éljagangr, hröklast féð
undan og berst þannig oft af
bezta hagler.dinu á annað lakara,
eða það leitar heim til húsa í
hryðjunum og fer svo ekki aftr á
jörð þann daginn. Oft kemr það
og fyrir, að féð kemr ekki heim
að kveldi í hrakviðrum, og liggr
úti rennvott i Iélegu skjóli, og er
slíkt eigi heilsusamlegt, sízt ef
svo frystir um nóttina, eias og
títt er í þess kyns veðrlagi (um-
hleyping).
Væru húsin þur (þakið vatns-
helt), og ef samvizkusamr hirðu-
maðr fylgdi fénu, mætti hér sunn-
anlands beita fé næstum daglega
vetr eftir vetr til mikils heysparn-
aðar.
Og því er venjulega beitt all-
mikið, þó því sé ekki fyigt í haga.
Menn eiga hér óvíða að venjast
löngum hagleysum eða innistöðu
fyrir fullorðið fé og hross, og því
er það, að ef út af venju ber,
eins og nú í vetr (og í fyrra hvað
haggæði og heilsu fjárins snerti),
þá komast menn í heyþrot, eins
og eðlilegt er; því þar sem venj-
ast má 6 mánaða innistöðu, er
sett á samkvæmt þeirri venju,
enn sé venjan 1—2 mánaða inni-
gjöf, setja menn að miklu leyti á
jörðina.
Svo er margt til greina að taka,
þegar verið er að dæma um bú-
skap bænda. Þar er oft hægra
„um að tala enn í að komast“.
Og þröngsýni er fjarskalega al-
ment hjá náunganum.
Oss Sunnlendingum er oft núið
því um nasir, að vér stöndum á
baki bændum í öðrum landsfjórð-
ungum, einkum í meðferð sauð-
fénaðar. Það er sagt, að vér þol-
um ekki 6 vikna skorpu; þá verð-
um vér heyþrota, og að skepnur
vorar skríði fram horaðar á vor-
in, ef eitthvað bjátar á.
Enn vitið þér það eigi, skraf-
arar, að hér er landið útþvættara
af úrkomum árið um kring, enn
t. d. norðanlands, og að jörðin þar
af'leiðandi er rýrari hér ean þar?
Bæði hey og beit er kjarnmeira í
snjóasveitunum, og hagar oft far-
sælli þar sem minna er um klaka
og áfreða. Afréttarlöndin eru
betri nyrðra, eystra og vestra;
þar er fé feitara á haustum og
hefir „meiru að má“. Þó hefi ég
það eftir áreiðanlegum sögnum,
að t. d. garalir sauðir í Múlasýsi-
um, sem eru eins og ístrumoli að
haustinu, geti oft á vorin að eins
borið bera skjátuna; svo hart er
þeim boðið; og má nærri geta. að
þeirra eigin fita er þeim á við
mörg heypund, samanborið við
sunnlenzkt fé, sem svo lítið má
af holdnm missa, tíl að geta heit-
ið í góðu standi á vorin. Það er
því, eftir því sem ég hefi komizt
næst, ekki fjarri sönnu, að f
Þingeyjar- og Múlasýslum sé eigi
meira ætlað hverri kind af hey-
megni, enn hér syðra, þar sem
allvel er sett á, og dugi þó venju-
lega eins vel þar sem hér, enda
þótt um helming muni eða meir
á innigjafar-tímanum. Enn hirð-
ingin er líklega betri þar enn
hér, enda raiklu hægara að hirða
vel fé í þurrviðra-héruðum.
í nefndri grein (9. bl.) er þess
getið, að fé sé nú orðið „krank-
samara síðan húsavistin varð
Iengri.“ Þetta er einnig rétt.
Bráðapest (fár) var áðr í mörgnm
sveitum næstum óþekt, þar sem
nú farast hundruð fjár úr þeirri
sýki árlega. En þá var féð líka
miklu meira enn nú háð þeim
eðlilegu afleiðingum gjafarlausrar
útbeitar, að horfalla hrönnum
saman, þegar harða eða snjósama
vetr bar að höndum, og féll þá
ætíð alt hið óhraustasta, enn það
sem hraustast var, og bezt hæft
fyrirloftslag þad og lifnadarhdtt, sem
það áíti við að bús, það Iifði af,
og hélt kyninu við. Enn síðan
meðferðin batnaði að talið er: fé
var meira hýst og gefið inni, fór
í flestum vetrum svo að alt lifði.
Svo fór hið veiklaða húsfé að æxl-
ast, enn híð harðgerða útigangsfé
að deyja út. Menn fluttu búferl-
um með hjarðir sínar í hin ólík-
ustu lönd og loftslag; hreystiri úr-
ættist fljótt, enn veiklunin eykst;
og svo er pestin orðin árleg plága;
og ef eitthvað ber út gfmeð vetr-
ar-eldið á þessu veiklaða húsfé, er
hor og dauði hin eðliiega afleið-
ing. Það getr ekki liíað nema
það sé svínaliS, sem kaliað er.
Ástandið er nú orðið svona í
flestum héruðum sunnanlands.