Fjallkonan - 14.07.1898, Qupperneq 1
Gjalddagi 15. Jdli. U»
eögtx skrifleg fyrir 1. okt.
Afgr.: ÞingholtsBtræti 18
Kemr út nm mifija yikn.
Árg. 8 kr. (erlendis 4 kr.)
Anglýsingar fidýrar.
F.JALLKONAN.
XV, 27. Reykjavtk, 14. júlí. 1898.
Kaupendur Fjallkonunnar
eru mintir á að gjalddagi blaðsins er
15. júlí.
Fyrrum og nú.
[Niðnrlag].
Fyrir 40 árum var fólk heilsubetra enn nú.
Þrátt fyrir það þó þrifnaðurinn sé nú margfalt
meiri enn áður, aðbúnaður og húsakynni betri enn
áður, eru menn þó efalaust heilsulinari. Þ4 heyrðist
varia getið um taugaveiklun, hvorki í körlum né
konum, en nú segir einn af merkustu héraðslæknum
landsins, að af fullorðnu kvenfólki í sínu umdæmi
sé fullur helmingur annaðhvort taugaveiklað eða
geðveikt; þá var og tannpína miklu fágætari, og fer
nú stöðugt vaxandi Brjóstveiki mun líka fara í
vöxt, að minsta kosti lungnatæringin (berklasýkin),
sem læknar segja að ekki hafi verið hér fyrrum, en
nú gerist æ tíðari.
Erlendis breiðist sótt þessi út af berklasjúkum
kúm, af því mjólkin hefir í sér sóttkveykjuna, en hér
á landi hafa menn haldið að það væri ekki að ótt-
ast. Nú er þó sagt, að fundist hafi berklar í ís-
lenzku nautakjöti og ef svo reynist, verður að gera
meiri gangskör að vörnum gegn útbreiðslu sýkinnar.
Af því sem talið hefir verið upp í fyrri hlut
þessarar greinar má sjá, að það virðist bersýnilegt,
að hér á landi hafi verið afturför í búnaði og efna-
hag á síðari árum.
Ymsir munu nú vilja bera á móti þessu, en ég
hygg, »ð Þ*ð verði naumast hrakið. pó liúsakynni
og ýms búsgögn séu nokkuru betri, þá nemur það
ekki því sem skuldirnar eru nú meiri.
Óáran sú, sem nú gengur yfir landið, stafar af
verðfalli á innlendum vörum á síðari árum og mark-
aðsleysi, og af því stafar einnig vinnufólkseklan, en
ekki af vesturförum, eins og einhver sagði. Búnað-
urinn svarar ekki kostnaði, og bændur geta ekki
goldið hjúunum.
Ætli það sé ekki bráðnauðsyniegra, að hugsa um
að ráða bætur á þessum stórvandræðum enn að þinga
um nýja stjórnarskrá og fréttaþráð, sem hvorttveggja
verður að bíða síns tíma?
Það verður að vera verkefni næsta aiþingis, að
reyna að finna ráð til að rétta við hinn fallanda
landbúnað. Það hefir verið lagt t-il, að lánastofnun
yrði komið upp sem veitti peaingalán með hægri
kjörum enn nú gerast og hefir bankagjaldkeri Hall-
dór Jónsson ritað ritgerð um það efni. Það
mundi efalaust geta orðið til mikilla bóta. En
meðan markaðurinn fyrir innlendar vörur er ekki
betri enn nú, verður engu um þokað, og er það því
fyrsta atriðið. Sjálfsagt megum vér vænta þess að
kaupmenn vorir og umboðsmenn pöntunarfélaganna
geri sitt til að fá markað fyrir íslenzka framleiðslu,
en sjálfir megum vér ekki vera þar aðgerðalausir.
Og jafnframt ríður á að lögð sé alvarleg stund á að
randa framleiðsluna meira enn áður, og getur lög-
gjafarvaldið líka stutt að því.
Mentamálin hyggjum vér að standi enn til mik-
illa bóta, því ef alþýðumentunin, sem kölluð er, leið-
ir fólkið afvega, þá verður að beina henni í aðra átt.
Uppeldið þarf mjög að breytast, og alþýðumentunin
þarf að verða miklu meira í verklega átt. Það verð-
ur eitt helzta ætlunarverk framfaramanna vorra að
koma mentamálunum í það horf; þá vonum vér að
hin nýja kynslóð verði bæði andlega og líkamlega
heilbrigðari enn hún er nú.
Tveir Norðlingar.
Tjón af eldingu. Það er óvanalegt hér á landi,
að tjón verði af skruggueldi. Það hefir þó orðið í
Grímsnesi nú fyrir skömmu. Bréfritari segir svo frá:
„29. f. m. kl. 6—7 árdegis gengu óvenju miklar
skruggur í Grímsnesi. SIó einni eldingunni niður á
bæinn Brjánsstaði, hljóp þar í skemmu í bæjarrönd-
inni, sem var með spónþaki en timburgöflum, svifti
af þakinu öðrum megin, en molaði tvær fremstu
sperrurnar, og tætti kjálkann í sundur. Úr baðstof-
unnni, sem er næsta hús við, og er járnklædd, brotn-
uðu margar rúður, og var að sjá sem eldhaf úti fyrir
gluggum með húsunum.
Fólkið var inni nema tveir kvenmenn sem voru
úti nálægt skemmunni, og urðu þær töluvert das-
aðaru.
Maður réð sér bana rétt fyrir síðustu mánaða-
mótin, af fiskiskipinu „Springeren" frá ísafirði. Hann
hét Álfur Magnússon, Magnússonar múrara, ættaður
sunnan úr Garði. Hanu hafði verið nokkra vetur í
latínuskólanum, en hætti við það nám sökum óreglu
og fór til ísafjarðar og dvaldi þar lengstum eftir
það. Hann var greindur vel og hagorður, en naut
sín því miður sjaldau. í fyrra gekk hann um tíma
í Sáluhjálparherinn og var þá stund sem annar mað-
ur. — Hann hafði gengið fljótlega upp á þiifarið á
skipiuu og kastað sór fyrir borð. Haður sem var
nærstaddur ætlaði að bjarga honum, en hann kom
ekki upp framar.
Skipstrand. 20. júaí strandaði frönsk fiskiskúta
í Önundarfirði. Menn komust aliir af. Uppboð var