Fjallkonan - 17.08.1898, Page 1

Kemr út um mi9ja viku.
Árg. 3 kr. (erlendis 4 kr.)
Auglýsingar ódýrar.
FJALLKONAN.
Gjalddagi 15. júli. Upp-
sögn skrifleg fyrir 1. okt,
Afgr.: Þingholtsstrœti 18
XV, 32.
Reykjavík, 17. ágúst
1898.
Stjóriiarmálefni vort.
Eftir Jön.
I.
Einu sinni var kóngur og drotning í ríki sínu.
Kóngur var undirkóngur voldugra konungs og var
vanhaldinn af honum. Hann varð alt af að berjast
fyrir rétti sínum en vann ekki á. Alt stóð í voða
hjá honum; hanu hafði vanrækt öll vígi og höfuðborgin
var varnarlítil. Akrar ósánir. Herliðið svikult, ekki
sizt foringjarnir, og margir liðhlaupar. Foringjarnír
hringluðu í alþýðunni þangað til hán vissi ekki sitt
rjúkanda ráð.
Mundu nú bændur vorir álita, að kóngur þessi
færi vel að ráði sínu, eða mundi þeim þykja það vel
ráðið af honum að halda þessu áfram, og hafa ekki
annað í staðin enn tjón og vanvirðu?
Eigum vér að breyta oftir konungi þessum. Margt
mun nú vera líkt með honum og oss í deilu vorri
við dönsku stjórnina.
Eg leyfi mér nú að leggja það til að landsmenn
vorir haldi kjrru fyrir í þessu máli þangað til hinar
ískyggilegu öldur eru lægðar, sem nú rísa svo hátt
og standa föstum fótum á þeim þremi, sem þeir hafa
náð. Tíminn sker úr því, hvort oss auðnast að færa
tærnar fram úr farinu með hægu móti eða ekki, og
farsælast mun öú að hvíla í sömu sporum hvað hið
ytra form snertir í stjórnmáli voru, þangað til vér
fáum skýrari og almennari skoðun á því, svo vér
séum vissari um það, að verða ekki leiddir afvega.
Rússneski fauskurinn, sem sumir álíta að feldi
Napoleon, sagðist hafa tvo bandamenn og það væri
tími og þolinmæði, og lá honum þó bráðara á því að
frelsa Rússland, enn oss liggur á því að fá endur-
bætta stjórnarskrá, meðan vér höfum ef til vill ekki
fult vit á hvað í henni er fólgið. Svo er alt komið
undir verulegum innri framförum, en minna undir
stjórnarskrá. Reyndar er það hin tryggasta og eðli-
legasta stjórnarskrá, sem sprottin er upp úr menning
þjóðarinnar, eins og hár sprettur á höfði. Stjórnar-
máls æði vort sprettur af því, hve mjög vér finnum til
vanmáttar vors; vér ímyndum oss að stjórn ogstjórn-
arskrá geti hjálpað oss. En flest af því sem oss vant-
ar getur enginn veitt oss nema vér sjálfir.
Réttast mundi að fara sér hægt með stjórnar-
skrárkröfur, þangað til útlendar þjóðir sæu glögt
framfarir vorar. Oss hefir í mörgu farið fram á síð-
asta tímabili undir þeirri stjórn, sem vér höfum nú.
Danir vilja ekki sleppa meiru við oss; þeir þykj-
ast hæfari til að stjórna oss enn vér séum sjálfir.
Vér þykjumst aftur færari til að stjórna oss en þeir
séu. En hvað sem öllum óhljóðum líður, þá er nú
danska stjórnin afskiptalítil af málum vorum og yfir-
ráð íslenzkra mála eru hjá alþingi og landshöfðingja.
Mjög er það líklegt, að Danir mundu veita oss fyllri
stjórnarréttindi, ef þeir sæu framfarir hjá oss, en
útlendar þjóðir, sem eru langt á undan oss, sjá þær
ekki fyrr enn vér erum orðnir á 2. hundr. þúsund
og allar landsnytjar tvöfaldaðar og margföld hagsýni
með þær. — í atvinnuvegum og alþýðumentun erum
vér harðla sjálfráðir fyrir Dönum og er það þó undir-
staða og megin hverrar þjóðar. í þeim greinum
getum vér fyrir þeim tekið oss fram eftir því sem
manndáð og vitsmunir leyfa.
Það gæti ef til vill verið réttara, að hafa eitt-
hvert stjórnarbótar eða endurskoðunar form til að
hvíla hugann við og velkja fyrir sér lengri eða
skemri tíma og reyna svo til að koma sér saman um
eitthvað, sem trygði sérmálin og sérréttindi landsins,
en væri samt í einhverju aðgengilegra eða geðfeldara
dönsku stjórninni heldur enn endurskoðunarfrumvarp
það, sem stjórnin er búin að margneita.
En ekkert gott getur af því leitt að eiga í sí-
feldum illdeilum og þvergirðingi við stjórnina meðan
enginn íslenzkur stjórnmálamaður kemur fram á vett-
vanginn, sem ber af meðalmönnum.
n.
Það er skýr og bein nauðsyn, að landið fáiinn-
lenda stjórn í sérmálum sínum. Af þessari nauðsyn
var alþingi endurreist. ísland er svo ólíkt Danmörku
í öllu, sem liggur undir meðferð stjórnenda,
að danskt ríkisráð er eftir hlutanna eðli óhæft
til að stjórna sérmálum íslands, eins og raun hefir
gefið vitni. Eftir því sem þingi voru hnignaði, eftir
því hnignaði hér öllum sköpuðum hlutum, svo til
eyðingar horfði, og verðnr því helzt um kent, að
Danastjórn skorti öll skilyrði fyrir því að geta stjórn-
að landinu samkvæmt eðli þess og ástæðum. Yér
höfum mál, þjóðerni og bókmentir út af fyrir oss, sem
Danir þekkja ekki, og þeir vita ekki einu sinni á hvaða
menuingarstigi vér erum. Vér búum í köldu og
gróðurlitlu landi á þjóðbraut hafíssins, en Danir búa
í frjósömu og hlýju landi í þjóðbraut heimsmenning-
arinnar. Þeir eru því ekki líklegir til að búa í hend-
urnar á oss, enda höfum vér verið afskiftir mestallri
menning ríkisins og lítt notið aðstoðar stjórnarinnar
til að efla menningu vora.
Stjórnin verður því að eins holl, að hiti og kuldi
þjóðarinnar streymi gegnum stjórnandann, að hann
líði súrt og sætt með henni. Stjórnandinn má sem
sjaldnast hafa augun af umdæmi sínu, einkum þar,
sem alt er í kalda koli.
Vér höfum stöðulög og vér höfum stjórnarskrá.
Með þessum lögum er oss að vísu gefin viðunanleg
sjálfstjórn í sérmálum vorum, ef hinni æðstu stjórn
og ábyrgð hennar væri haganlega komið fyrir. Þótt
helztu kröfum vorum yrði framgengt virðist ríkisein-
ingin ekki geta haggast fyrir það, ef fyrirkomulag
sérmálanna skerðir ekki rétt eða styrk alríkisins
gagnvert öðrum þjóðum, losar ekkert um þenna ríkis-
hluta í alríkinu, misbýður ekki valdi rikisheildarinn-
ar o. s.frv. Ekkert af ókostum þessum er innifalið
í þeirri sérstjórn sem vér þörfnust. Vér þurfum ekki