Fjallkonan - 25.10.1898, Qupperneq 2

166
FJALLKONAN.
XV. 42
in sér til nokkurra gagnsmuua. Ágrip þetta mætti
svo hefta inn og láta það fylgja skjalapartinum, sem
að sjálfsögðu yrði prentaður, seiuni mönnum til upp-
lýsingar.
Ekki ætla ég að þessu sinni að skýra frá skoð-
un minni um það, hvernig auka mætti, ef á þyrfti
að halda, tekjur iandssjóðs, landsmönnum sem ótil
finnanlega8t, en að sjálfsögðu ætti að leggja (og það
sem allra fyrst) brúartoll á allar kostnaðarmiklar
og fjölfarnar brýr, og hann jafn háan því, sem ferju-
tollurinn var áður, eða því sem næst. Þetta gæti
orðið töluverð tekjugrein fyrir landsjóð, og þeim sem
nota brýrnar miklu betra að borga tollinn fyrir þær
en tollinn fyrir ferjurnar. Hver maður þarf að borga
á gufuskipunum fargjald og flutnirigskaup á farangri,
og hvers vegna skyldu menn þá kostnaðarlaust fá
að nota eins dýr mannvirki, þó gerð séu fyrir al-
mannafé, eins og hinar kostnaðarsömu brýr á stór-
ánum ?
Sund.
Margar eru þær líkamsíþróttir, er menn temja
sér til skemtunar og heilsubótar, en engiu þeirra er
jafnmikils verð og gagnleg sem sundið. Því hafa
allar þjóðir á öllum öldum tamið sér sund. Það
gerðu öndvegisþjóðir fornaldarinnar, Egyptar, Grikkir
og Rómverjar, og það getðu forfeður vorir áNorður-
löndum. Það var trúa Egypta, að sá væri enginn
hæfur til að þjóna guðunum, eða andlega heill, sem
ekki hefði algerlega heilbrigðan líkama, og að þeir
menn einir gætu orðið sæiir. Þeir kannu og að meta
heilsusamleg áhrif sundíþróttarinnar á iíkama manna.
Grikkir í fornöld höfðu og sundið í hávegum, og
það er víst, að sundleikum þeirra hafa þeir að miklu
leyti átt að þakka fimi síua, fríðleik og heilsu.
Eftirtektavert er það, að afturfarir þjóðanna hafa
venjulega orðið því samfara, er líkamsiþróttirnar hafa
verið lagðar niður. Rómverjar tömdu sér mjög sund
á blómaöld þeirra, og var bæði ungum sveinum og
meyjum kent að synda, en þetta lagðist niður á
keisaraöldinni og þá tókust upp veiklandi heit böð í
stað hinna styrkjandi köldu baða. Eins fór Mú-
hammeðsmönnum, sem vóru í fyndinni sundfærir vel;
þeir lögðu niður sund og tóka upp heit böð, er þeim
íór að hnigna.
Forfeður vorir lögðu mikla stund á iíkamlegar
íþróttir, og svo gerðu Norðurlandabúar í fornöld;
vóru þeir í því fremri suðrænni þjóðum. Svo virðist
sem þorri manna hafi þá lært að synda, bæði kariar
og konur. Þess er oft getið í sögunutn, að mena
syntu ár eða sjávarsund. Enginn þótti góður sund
raaður, sem ekki var hraðsyndur, gat synt bæði
kiæddur og afklæddur og þoldi að vera ler.gi í kafi.
En suadið lagðíst meira og meira niður, þegar þjóð-
inni fór að hnigna; tíðkuðust þá meira kerlaugar og
!oks lögðust þær einnig niður að mestu.
Sundið styrkir og herðir líkamann betur enn
flestar eða allar aðrar íþróttir, og því er nú í flestum
lösdum lögð stund á að kenna almenningi sund. Á
þessari öld kemur sundíþróttin ekki sízt í góðar
þarfir til að bæta mönnum audlega ofþreytu. Mað-
urinn gotur ekki haldið heilsu nema með hæfilegum
umskiftnm hvíldar og hræringar, hæfilegri hvild og
áreynsiu, bæði fyrir anda og Iíkama. Nú er lífernis-
háttum manna alment svo farið, að á þessu verða
misfellur, og einkum er vöðvunum misboðið með of-
mikiili eða oflítilli áreynslu. Af því stafa aftur
margskonar sjúkdómar í hinum innri líffærnm, í blóð-
fariuu og taugalifinu.
Hér kemur sundið að ómetanlegu gagni. Með
margháttaðri áreynslu á vöðvana örvar það mjög
efnabreyting líkamans, upptöku nýrra góðefna í lík-
arnaan og brottgaug skaðefna úr iíkamanum. Starf-
lítiil vöðvi eyðir iitlu næringarefni, eu vinnur líka
lítið að greining ofaukinna og skaðlegra efua úr
likamanum; starfsamur vöðvi eyðir aftur miklu efni,
eu vinuur að sama skapi mikið að því, að koma burt
úr líkamanum notuðum efaum, sem orðin eru akað-
leg. Reglubundin vinna með jafnri vöðva-áreynalu
er mesta blessun fyrir likamaun, og þeir sem ekki
geta komið því við, að temja sér hana, geta ekki
fengið annað betraennsundiðtilaðstyrkja heiisu sína.
Enskur uáttúrufræðingur, Smith, hefir gert til-
raunir til að finna, hve mikils maðurinn neytir af lofti
í ýmsum stellingum. Þegar loftneyzla liggjandi
manns er talin = 1.00, þá er:
Loftneyzla sitjandi manns 1.18.
----standandi — 1.33.
----gangandi — 1.90.
----ríðandi — 4.05.
----syndandi — 4.33.
Sund örvar þannig loftneyzluna og greining sk&ð-
iegra efna úr iíkamanum betur enn reið, sem þó er
talin eiuhver bezta heilsustyrking. Sundið er einkar
holt brjóstveiku fólki og blóðlitlu, af því það örvar
svo mjög starfsemi andardráttarfæranna og blóðfars-
ins. Beztu læknar segja að blóðleysi og brjóstveiki
í ungu fóiki megi nær því ætíð lækna með reglu-
bundnum vöðvastörfum; ættu því þeir sem þjást af
slíkum sjúkdómum að temja sér sund.
Biiksýki (blegsot) er algengur sjúkdómur, sem
mörgum verður að meini og fæstir kunna með að
fara, en ætíð má lækna með skynsamlegum iíkams-
iðkunum. Biiksjúklingar hafa lítið hjarta, og blóðker
þau sem liggja frá hjartauu eru lítt þroskuð; má af
þessu ráða, að starfsemi sjálfs iíkamana nægir ekki
til þrifa hinum innri líffærum. Störf hjartans eru 1
óregiu, og bióðrásin ekki í fullu fjöri; meltingin er
í ólagi, og af þessu kemur svo biikaýkin. Ef þessir
sjúkling&r reyndu að synda, mundu þeir oftast verða
heilir heilsu.
Það er villa að halda, að hraustir menn einir
megi temja sér sund; það er einmitt heilsusamlegt
fyrir margt óhraust fólk, ef gætilega er að farið og
vatnið ekki of k&lt. Þá er það eitt, að kvenfólk
lærir ekki sund hér á landi. þó það geri það víða
ancarsstaðar. Sund og böð er þó enn nauðsyaiegra
körlum enn konum. Ekki bliksóttin eia, keidur ýmsir
húðsjúkdómar, taugasjúkdómar og ýmsir dutiungar
kvenfólksins mundu að miklu leyti hverfa, ef kven-
fólk 'temöi sér sund og böð.