Fjallkonan - 31.12.1898, Blaðsíða 4

204
FJALLKONAN:
51—52.
so Bem hún, hvað sem nm mig má, segja, setti ávalt. sína von
til guðs i allri þraut, lagði hann þetta á horð fyrir oss, að af
voðaráði var dregið í ána rétt fyrir framan bæinn; þar gáfust
þá 60 laxar; vð hinn minsti fjðrðung, en hinn mesti rúma þrjá
fjórðunga, og so hver þar á milli, so ei alleínasta varð alt þar
með yfirfljðtanlegt í það sinn, heldur til gððs vetrarforða. Yissi
enginn þar hefði fyrr þvílík veiði gefist.
26. Víð komum so saman í h. hjðnaband á Mikaelsmessu
29. sepfember 1753. Var Madame Anna Dorothea, frú hra
Björns Markússonar, þar forgangskona að búa til rétti og þvi-
likt, sem alt fór i ypparlegu og bezta lagi. Hún hafði með sér
eldpott og þar í logandi járntein til að ótta skríl frá búri og
að hún skyldi með það alt hafa liðugan gang, og var það mikið
vel til faliið, þó það líkaði ei öllum. Hún kom og so til leiðar
að höfðingjar og nefnarmenn offruðu presti á altari eftir af-
staðna hjðnavígslu; varð það að samtöldu 10 rixdalir; fékk hún
fyrir alt þetta hrðs og geðþekni; við launuðum og henni sína
fyrirhöfn ærlega. Enda hefir hvorki hann né hún slitið trygð
og trúfesti við okkur. Fyrir mina hönd fékk ég officialem á-
minstan, Sra Jón Magnússon, en fyrir hönd Þórunnar minnar
var brððir hennar Lauritz við drykkjudaginn. Eftir talaði Sra
Jðn til mín, hvers náfrændi ég þó er, og sagði: „Aldrei varstu,
Jðn, verðugur þess, að eiga hana Þórunni Hannesdóttur, þó það
verði nú so að vera“. Þar til svaraði Lauritz: „Stendur þú ei
betur með honum frænda þínum; ’sá er fuglinn verstur, er í
sjálfs síns hreiður drítur’; haf þú nú skarpa^skömm ogvanþökk
fyrir heimsku framhleypni þína; fyrst guð vildi so hafa það, þá
mega allir þar um þegja, og þú ei sizt, en máttugur er guð að
gera hann að miklum manni, og þar til skal ég héðan af styrkja
með ráð og dáð“, — eins og hann enti. Allir aðrir gáfu hér
að góðan róm og sefuðu frekara^upphlaup, sem hér af ætlaði
að verða, so sneypan lenti mest á prófasti sjálfum. Höfðu og
fleiri horn í siðu hans vegna fávizku hans og stoltheita. Tveim
vetrum síðar héidu skólapiltar honum gildan snorra, og með
þann rassskell, með öðru sléttu mannorði, komst hann úr Norð-
urlandi vestur að Staðastað. — ’Eftir lifir mannorð mætt, þó
maðurinn deyi’. — Það var og munur bræðranna, að Skúli fó-
veti sagði þá hann burt fór: „Fari nú Skagafjörður ætíð vel“,
en hinn: „Fari hann í h(elvítis) h(unds) rass“. — ’Orða er hver
ráðandi’. — Strax eftir Bama haust lagði yfir mikill snjór, sem
aldrei tókst upp, heldur óx æ meir og tók ei fyrr upp enn
sólbráð kom vorið eftir, hvar af mesti gripafellir orsakaðist,
síðan hungursneyð og mikill manndauði, sem við hélst í tvö ár
þar eftir. Mistum við þá nærfelt ailan sauð og hrosspening, en
kúnum héldum við eftir. Hér með lenti á okkur barnaféð af
vankunnáttu njinni og góðmensku, sem mér hefir oftar að mæðu
komið. Urðum þá að selja Auðúlfsstaði 70 hdr. fyrir 200 rd.,
þar jörðin var orðin niður nídd og bygðist ei nema með litlu
afgjaldi, en hin 30 hdr. seldi Jón stjúpsonur minn í sinu rasi
síðar meir; þanninn fór sú fasteign. — Um veturinn 1754 sál-
aðist Sra Stephán íLaufási; kaus hann mig eftír sig, ogennfleiri
studdu þar að; fór ég að sækja þar um; sendi að Hólum eftir
erklæring til stiftprófasts Sra Jóns. Hann hélt manni mínum
so lengi hjá sér, þar til búin vóru leynibréf, er hann Bendi með
honum, fyrir mág sinn, Sra Jón Vídalín, hver eð fékk það kall,
en naut þess ei lengur enn 4 ár, þá þau dóa þar bæði, en ég
fékk anusvar, að vegna þess ofsnemma hefði komið 4' sæng hjá
konu minni, kynni mér ei brauð veitast án kónglegrar upp-
reisnar, og hér af kom sú fororðning hér inn soleiðis hljóðandi.
Þennan vetur flutti ég mig á vagni frá Keynistað yfir að Frosta-
stöðum; tók ég hann á leigu hjá Þóru hústrú; það vóru þau
einu góðu not, er ég hafði af henni. Nær ég varð af að ég
fengi Laufásinn, skrifaði tengdamóðir mín mér til, að ég skyldi
til sín koma og útvelja mér bækur. Var hún þá komin að
Grund í Höfðahverfi, hvað ég og gerði, og valdi mér þær upp á
20 rd. Ég fékk henni aftur það henni bezt hngnaðist. Hún
gat þá ei betur við mig gert enn hún gerði. Meðal annars
nefni ég eitt af fornaldarmóð til gamans. Nær ég skyldi hvíi-
ast og búið var að draga af mér stígvélin, dregur hún af mér
sokkana Bjálf; þar er við höndina mundlaug með volgu vatni;
þar úr þvær hún alla mína fætur og fram á miili hverrar táar
og þurkar so nákvæmlega vel aftur og signdi so yfir. En þá
kvöl sem ég hafði af að bera af kitlum þeim, sem ég hafði í
iljum og tám, verður ei af mér útmáiað; ég komst allur í svita
af þ8irri ofraun, því ég mátti ei láta bera á þeirri meinsemd.
— Hún hafði ein þau dæilegustu sönghljóð, sem ég hefi heyrt,
sem hún og hafði óskert til dauða, er hún burt kallaðist á
áttræðis aldri. — Blessuð sé hennar minning.
Alþýðu-atkvæði (referendum) í Sviss
um landsmál.
Sviskur þingmaður, Theodor Curti, hefir gefið út
bók um „Árangur alþýðu-atkvæðis (referendum) í
Sviss,“ eða rétt þann sem landslýður Svissa hefir
til að ráða því að lokum, hvort þau lög, sem ríkis-
þingið hefir samþykt, skuli gilda eða ekki.
Síðustu 24 ár hefir slík atkvæðagreiðsla farið fram
24 sinnum.
Frumkvæði lýðsins eða réttur alþýðu til að leggja
sjálf fram frumvörp hefir verið notaður þrisvar sinn-
um á þessu tímabili.
Ef með er talin atkvæðagreiðsla lýðsins um sam-
bandsstjórnarlögiu 1874, þá hafa Svissar að eins 28
sinnum notað þenna alþýðu atkvæðarétt. En með
því að slíkir atkvæðafundir fara jafnan fram á sunnu-
dögum, verður eigi sagt, að þjóðin hafi kostað mikl-
um tíma og efnum til að nota sér þessi mikilvægu
réttindi. Svissar eru hagsýnui en íslendingar, sem
ekki vilja halda þjóðhátíðir sínar á sunnudögum.
Af lögum þeim sem almenningur hefir greitt jat-
kvæði um hafa 22 verið feld. Sum af þeim hafa
síðar gengið fram, þegar þeim hefir verið breytt eft-
ir þörfum.
Höfundur þessa rits, sem hér var getið, segir svo
um þennan alþýðu- atkvæðisrétt:
„Þessi réttur er póiitískur skóli fyrir þjóðina og
mikilsvert meaningaratriði. Af honum leiðir, að allar
stéttir mannfélagsins fást við stjórnmái og öðlast
smámsaman pðlitíska þekkingu. Umbætur mentamál-
anna eru samfara áhrifum alþýðunnar á löggjöfiaa,
og oft er það hafl fyrir ástæður, þegar verið er að
ræða um Dý fjárframlög til alþýðuskóla, að sú þjóð,
sem sjálf er skyld að taka beinlínis þátt í löggjöf
landsins, verði að eiga kost á svo mikilli og víð-
tækri mentun sem unt er.
Alþýðu-atkvæðisrétturinn hefir eigi að eins verið
til ómetanlegs gagns í löggjöfmai sjáífri, heldur og
haft áhrif á alt pólitiskt iíf, með því að viiji almenn-
ings hefir með því móti haít yíirhönd. Þegar sjálfir
stjórnmálamennirnir geta að mestu leyti farið sínu
fram, og eru ekki svo háðir almennings vilja og á-
hriíum sem í Sviss, er ætíð hætt víð að þeir myndi
flokk út af fyrir sig, og að eigia hagsmunir þeirra
verði í fyrirrúmi fyrir hagsmuuuœ almeanings.
Alþýðu-atkvæðisrétturinn miunir þjóðfulltrúana ætíð
á skyldu sína og hvetur þá til að haýta sem fastast
bandið milli þeirra og þjóðarinnar. Burke hefir sagt:
„Þegar stjórn og þjóð er sitt á hvoru máli, hefir
síjórnin oftast á röngu að standa“. í Sviss hefir
aldrei verið ástæða tii að kvarta um árangurinn af
hinni beinu hluttöku alþýðu í löggjöfiími“.