Fjallkonan


Fjallkonan - 21.02.1900, Blaðsíða 1

Fjallkonan - 21.02.1900, Blaðsíða 1
Kemur út einu sinni í viku. Yerð árg. 4 kr. (erlendis 5 kr. eða l’/a doll.) borgist fyrir 1. júlí (erlendis fyrir- fram). Uppsögn (skrifleg)bund- in við áramót, ógild nema komin sé til út- gefanda fyrir 1. októ- ber, enda hafi hann þá borgað blaðið. Afgreiðsla: Þing- holtsstrœti 18. XVII. árg. Landsbankinn er opinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka- stjórnin við kl. 12—1. Landshókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og Id. til útlána. Forngripasafnið er nú flutt í Landsbankahúsið og verð- nr ekki opið fyrst um sinn. Náttúrugripasafnið or í Doktorshúsinu, opið á sunnu- dögum kl. 2—3 e. m. Ókeypis lækning á spitalanum fyrsta og þriðja þriðjudag hvers mánaðar, kl. 11—1. Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu- dag hvers mán., kl. 11—1. ♦Jy *-X* '\i-» nL* nL-* *\l-’ •sL- *SX/* Mg *X'* Ættjörðin og skólarnir. ii. Hvað gera nú skólar vorir og kennilýður til að innræta hinni upprennandi kynslóð þessa brennandi ættjarðarást, þenna einbeitta vilja til að verja lífi og kröftum sínum í þjónustu ættjarðarinnar og þessa lifandi trú á dáðríka framtíð og framfarir nm ókomnar aldir? Hvað gera þeir til þess að efla féiagsanda og sam- vinnulöngun hennar? Þvi miður er ekki hægt að segja, að skói- arnir geri mikið i þessa átt. Bækurnar, sem kendar eru í skólunum, eru gersneyddar því, að bera nokkurn allra minsta þjóðræknisblæ. Þar sem Norðmenn koma ættjarðarástinni allstaðar að í alþýðuskóium sínum, þá höfum vér hvergi rúm fyrir hana. í sögukenslu vorri er alt of þröngt fyrir slíkar hugmyndir. Sögu- kenslan hjá oss hefir verið og er lítið annað en tímatal, þur ártöl, en andinn sem á að leiða nemendurna í allan sannleika um rás og or- sakir viðburðanna — hann gerir ekki vart við sig. Sama er að segja um aðrar kenslugreinir eða kenslubækur. Barnaiærdómurinn sjálfur, sem á að taka fram allar andlegar og jarðneskar skyldur mannsins, minnist hvergi einu orði á skyldur hans við ættjörð sína og þjóð, nema hvað rétt er drepið á það lítillega í einni grein í kveri lektors Helga Hálfdanarsonar, en þar á móti er þar í tveimur greinum miklu frekar tekið fram, að mönnum beri að heiðra og elska prestana (kennimennina) og aðra embættismenn og yfirmenn sína. Söngvarnir, sem börnin læra að syngja í barnaskólunum eru tiltölulega fáir ættjarðar- kvæði. Og eigum vér þó fylliiega eins mikið af þeim og aðrar þjóðir. Siík kvæði eru hvergi jafn-sjálfsögð og í kenslubókum, bæði til að læra þau sjálf og til að syngja þau, enda ná þau fyrst tilgangi sínum, að vekja og hrífa huga og vilja þjóðarinnar, þegar þau eru sungin. Það vita aliir, sem þekkja og viðurkenna áhrif skáldskapar og söngs. En íslenzku kvæðin okkar eru ekki í sérlega miklum metum hjá þeim sem ráða í skólunum. í barnaskólanum hér í Reykjavík eru börnin látin læra dönsk kvæði í dönsku-tímunum, en aldrei er þeim gert að skyldu, að iæra neitt af íslenzkum kvæðum og mundi það þó ekki síður eiga við. Sama á sér að nokkru leyti stað í lærða skólanum. Þegar lærisveinarnir syngja opin- berlega, eru það oftast útlendir söngvar. Því er barið við, að oft sé ekki íslenzk kvæði til við þau lög sem mest séu sungin, en það sýnir, Reykjavtk, 21. febrúar 1900. hve mikil rækt er lögð við það, að fá íslenzka texta við lögin, því ekki mundu skáld vor mjög ófús til að stuðla að því, að kvæði þeirra bær- ust á vængjum söngsins fyrir hvers manns eyru, og að söngurinn yrði þannig eign almenn- ings, því það verður hann fyrst, þegar texti og iag fer saman. Sjálfsagt hefir ættjarðarástin aldrei fest djúp- ar rætur í brjóstum þessarar þjóðar. Henui bregður samt fyrir í fornöld hjá einstöknm mönnum, á fyrstu öidunum eftir landnámstíðina, eða meðan íslenzka lýðríkið stóð í bíóma. En einmitt af því að sönn ættjarðarást, eða tilfinn- ing fyrir sameiginlegri heill þjóðarinnar, var svo fágæt, þó eitthvað þess kouar vekti fyrir ein- stöku mönnnm, svo sem Þorgeiri Ljósvetn- ingagoða og Einari Þveræing, — þá hlaut ís- lenzka þjóðríkið að líða undir lok. Fyrsta aidan, sem reið yfir landið og máði smámsaman þjóðlega lífið og upprætti úr þjóð- inni tilfinningar fyrir fósturjörðunni, vóru áhrif kirkjunnar eftir það að erkistóll var settur í Noregi. Þá fór útlenda valdið að læðast' hér inn. Misklíðir og deilur höfðingjanna við bisk upana drógu til þess, að erkibiskupar fóru að hlutast til um íslenzk mál, og lá þá næst að skjóta lika veraidlegum málum undir konung Alt þetta ólag í landinu stafaði af því, að hugir manna vóru sundraðir og að enginn gat unt öðrum þeirrar sæmdar, að ráða fyrir, enginn vildi Ieggja neitt í sölurnar sjálfur — og ætt- jarðarástin var varla til. Önnur alda, sem reið yfir landið, og siökti þann síðasta neista af ættjarðarást, sem þá var lifandi í landinu, var siðabótin, sem svo er kölluð, enda hefir Jón Arason með réttu verið kallaður „hinn síðasti íslendingur“. Svo koma endurvakningarmennirnir á 18. öldinni og þessari öld. En — nú veltur þriðja aldan yfir iandið. Það er mentunarflóðið, sem flóir landshornanna á milli ogþværbartaltsem þjóðlegter. Hvermaður gleypir í sig fróðleiksfroðana, sem ofan á flýtur, en — í henni er ekki einu einasti dropi af ættjarðarást. Það virðingarleysi og kæruleysi fyrir ættjörð- inni og þjóðiani, sem nú er orðið svo alment, er bæði beinlínis og óbeinlínis skólunum og skólamentuninni að kenna. Það er hart að þurfa að segja það og að það skuli vera satt. Skólarnir, sem ættu að vera forverðir þjóðræka- innar, framfaranna og atorkunnar kæfa einmitt alt þetta niður. Kennararnir hafa alt annað í höfðinu en það, að fræða nemendurna um, að þeim beri fyrst aföllu að elska ættjörð sína og þjóð, að fyrir hana eigi þeir að vinna, og að sá sem sléttar túnið sitt eða ræsir fram eng- jarnar sínar sé jafnþarfur landinu sem sá, sem situr í dómarasætinu, á þinginn eða stendur fyrir altarinu. Til þessa gefa fæstir kennarar sér tíma. Því ekki er nóg með það, að fróð leikskákið úti Iykur oftast allar slíkar viðræð- ur og skýringar, heldur er það all-títt, aðkenn- ararnir hæðast að því, ef nemendurnír hafa þá mannrænu, að láta sér detta í hug einhver landsmál. Þeim eiga svo sem ekki að koma þau við. En hverjum ætli fremur komi við á- hugamál þjóðarinnar, en einmitt ungu kynslóð- inni, sem á að halda þeim áfram og byggja á þeim grundvelli, sem hiriir eldri hafa lagt? Auðvitað væri það ekki holt, að nemend- Xr. 7. urnir færi að skifta sér af „pólitik“, af því þeir eru óþroskaðir og hafa annað að gera. En þeir verða þegar í æsku að læra að þekkja á- hugamál landsins, ef þeir eiga að verða dug- andi menn. En það eru ekki kennararuir eiuir, sem hæð- ast að því, ef þeir verða varir við eitthvert lífs- mark af þjóðlegum áliuga. Nú á siðustu ára- tugum er það orðin tízka, að hæðast að öllu slíku, hvort sem það hefir komið fram hjá ein- stöku mönnum, eða í einstöku bygðarlögum, og þetta háð hefir oftast átt rót sína að rekja til skólagengnu mannanna. Hvað ætli lika að sauð- svartur almúginn hafi vit á þjóðmálum? Það er sama eins og þegar vinnumannagarmar fara að yrkja, — eins og Pegasus sé handa slíkum piltum! Þetta háð og fyrirlitning hefir kyrkt alla þjóðrækni og ættjarðarást. Fæstir hafa þann kjark, að þeirn sé sama, þó hlegið sé að þeim, enda dofnar áhuginn, þegar hann mætir engu neraa spotti, fyrirlitningu og vantrausti. Þá leggja menn oftast árar í bát, og halla Fér út af á rænuleysis svæfilinn með hinu fólk- inu. Og svo þegar þeir hafa sofið góðan tíma og rumskast af hávaðanum úr einhverjum, sem hefir orðið það á að fara að þeirra fyrra dæmi, þá núa þeir stýrurnar úr augunum, hlusta fyrir- litlega á allan græningjaskapinn, og skamm- ast sín fyrir, að hafa nokkurntíma gert slíkt sjálfir. Þá fer nú skörin heldur að færast upp í bekkinn er menn fara að skammast sín fyrir ættjarðarást og þjóðrækni. Þegar svo er kornið, er bezt að slenna þjóðarnafninu, og þeim réttindum sem því fylgja — þá er bezt að skríða sem lægst og skafa nafn sitt út úr manna- tölunni. Yið erum ekki enn þá komnir svo langt, að kunna að skammast okkar fyrir að vera í ann- ara fötum. Við skömmumst okkar fyrir okkar eigin flíkur. Yið viljum lána alt hjá öðrum. Við viljum helzt sitja í „brókartreyjunni“ um aldur og æfi. B. B. IJm stofiiun mjólkurbúa. IV. Það hefir þegar verið tekið fram, að það, sem eftir minni meinigu getur hjálpað og stutt að betri verkun á smjörinu og greitt fyrir sölu þess erlendis, er stofnun mjólkurbúa. En nú eru ýmsir, sem halda þvi fram, oins og áður er getið, að mjólkurbú séu óhugsandi hér á landi, vegna hinna sérstöku kringumstæða vorra. Það sem menn einkum óttast að valdi vanþrif- um þeirra, og geri þau jafnvel ómöguleg er þetta: 1. Strjálbygðin og vegaieysið. 2. Flutningurinu á mjólkinni. 3. Markaðsleysi fyrir smjörið. 4. Að þau ekki svari kostnaði. Vil ég nú leyfa mér að fara nokkrum orðum um þessi atriði, hvert fyrir rig. Strjálbygðin og vegaleysið leggja óneitanlega miklar og tiifinnanlegar hindranir í veginn fyr- ir stofaun mjólkurbúa og viðgang þeirra, eink- um ef hugsað væri um stór rajólkurbú. En því hefi ég aldrei gert ráð fyrir, að búin væru stór, og sízt að svo vöxnu máli. Það verður í þessu sem öðru að sníða sér stakk eftir vexti. Sum-

x

Fjallkonan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fjallkonan
https://timarit.is/publication/122

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.