Fjallkonan - 21.02.1900, Blaðsíða 2

2
FJALLKONAN.
ir hafa reyndar aagt við mig, að ef ekki væri
hægt að reisa stór bú, með 2—400 kúm, þá
mundi bezt að eiga ekkert við það mál framar.
Ea ekki get ég faliist á þá kenningu. Mín
skoðun er sú, að betra sé lítið en ekki neitt í
þes8U efni, að lítil mjólkurbú geri undir eins
meira gagn ea engin væru. Ég tel betra að
t. d. 3—5 bændur eða heimili slái sér saman
og búi til og verki smjörið sitt í félagi, en að
hver þeirra sé út af fyrir sig eins og nú, og
selji það síðan í einu lagi. Og því fleiri sem
tekið geta þátt í þessum féiagsskap, þess betra.
Þegar fyrsta rjömabúíð var sett á fót á Jót-
landi, voru að eins 9 bændur í félaginu; en
nú eru'þeir um 70, sem eiga hlut í því. Þó
bæirnir séu strjáiir og búin smá, þá ætti það
ekki að fæla menn frá að byrja, enda þött í
smáum stíl sé. En það ríður á að byrjunin sé
gerð á þann hátt, að hlutaðeigendur ekki bíði
skaða við fyrirtækið, enda þarf það alls ekki
að koma fyrir, ef rétt og hyggilega er að öilu
farið. Þótt byrjað sé á því, að mynda smá-
mjólkurbú, þá er ekki neitt því til fyrirstöðu
að menn færi sig upp á skaftið, er þeim vex
fiskur um hrygg, og stækki þá búin. Félags-
skapur í þessa átt myndi, ef haganlega væri
að farið, veita bændum mikinn hagnað í sam-
anburði við það sem nú er. Allvíða mundi
mega koma upp mjólkurbúum með 6—10 hlut-
höfum eða búandi mönnum, og væri um rjóma-
bú að ræða, gætu sameignarmennirnir orðið
miklu fleiri. — Seinna skal minst á rjómabúin
sérstaklega. — En þessu næst vil ég víkja að
öðru atriðinu — flutningnum á mjólkinni —
og fara um það nokkrnm orðum.
Y.
Þegar um flutninginn á mjólkinni er að ræða
til mjólkurbúanna, þá eru margir sem álíta, að
hann hljóti að verða mjög tilfinnaniegur. Hér
er um tvent að veija að því er flutninginn
snertir: akstur, reiðslu á hestum eða að bera
mjólkina í höndunum. Hvað það snertir, að
aka mjólkinni, þá er það víða ókleift eins og
nú er. En sumstaðar mætti þó gera þolanleg-
ar akbrautir bæja á milii án tilfinnanlegs kostn-
aðar. Og það er enginn efi á því, að svo fram-
arlega sem mjólkurbú komast á gang, mundi
gerð meiri og verulegri gangskör að því, að
gera akvegi um sveitirnar en nú er.
Að því sieptu að aka mjólkinni, mætti flytja
hana á hesti eða hestum. M4 einnig geta þess,
&ð siíkt viðgengst sumstaðar 8rlendis, t. d. i
stöku 8veitum norðan og vestan fjalls í Noregi.
Það getur reyndar aldrei farið vel að flytja
mjólkina þannig í okkar aigeugu fötum. Tii
þess þarf að nota fiérstakar fötur (Transpoit-
spander), sem búnar eru til úr stálplötum,
með höldu og ioki yfir opinu. Þessar fötur
eru gagn-ólíkar þeim, er menn kaupa í verzl-
unum og nota íii vatnssóknar, enda eru þær
óhafandi til þess að flytja í mjólk. Fötur þær
er menn alment nota erlendis í þessum tiigangi
eru með ýmsu lagi, sumar sívalar um belginn,
en aðrar fersírendar. Þær eru mismunandi
stórar og fer verðið á þeim eftir því. Verð á
þessum fötum, samkvæmt verðlistum frá Heim-
dalsmaskinforretning í Kristianíu, er sem hér
segir. Fötur sem taka:
2 potta kosta 3,00 20 potta kosta 7,00
5 — 4,00 25 — — 7,80
8 — 4,50 30 — — 8,80
10 — 5,00 40 — — 10,50
15 — 6,00 50 — — 12,50
Verð þetta er mið&ð við pefiinga borgun út
í hönd.
Mjólkina ætti að flytja til mjólkarbúsins einu-
sinni á dag, eftir að búið væri að mjólka að
morgninum, og taka þá kveldmjóikina með. En
kveldmjólkina er bezt að geyma í flutningsföt-
uuni og láta hana standa í vatni yfir nóttina.
Morgunmjólkinni má ekki blanda saman við
kvöldmjóikina, fyr en hún er orðin nokkurn
vegia köid, eada spillir það mjólkinni að flytja
hana meðan hún er voig.
Gerum nú ráð fyrir heimili, sem hefði 8 kýr
og 60 ær. Hvað verður dagsmjólkin mikil úr
þessum fén&ði? Ég geii ráð fyrir, að hver
kýr mjóiki til jafnaðar 7J/2 pott á, dag um
miðsumarið, það gerir 60 potta. Dagsmjóikina
úr ánum geri ég 40 potta. Öll mjólkin verður
þá (60 + 40 =) 100 pottar, eða sem næst 200
pd. Þessi mjóik verður hæfiieg í klyfjar á
einu hest; en honni ætti að vera skift í 4 föt-
ur; það er 25 pottar í hverri, og væru svo
2 fötur hengdar hvorummeginn á hestinn.
Sami flutningsmaðurinn gæti á mörgum stöð-
um flutt mjólk frá fleiri en einum búanda.
Hann gæti tekið mjólkina frá þ8im bæjum sem
væru á leið hans tii mjólkurhússins. Einnig
mætti flytja mjóikurföturnar í veginn fyrir
hann, þar svo hagaði til, að bæirnir lægju
lengra eða skemra frá aðalstöðinni. Með
þessu móti þyrfti flutningurinn alls ekki
að vera tiifinnanlegur eða kostnaðarsamur. —
Þá hafa menn fært það tii, að ókleift mundí
að flytja mjólkina að vetrinum til búanna; en
það er eng&n veginn svo. Oft mætti nota
sleda tii þess að draga á, og stundura myndi
auðgert að koma við kerru, og beita hennifyr-
ir. Ef hvorugt þetta yrði notað, gæti verið
reynandi að flytja mjólkina á hesti, eins og að
sumriau. Og ef ekkert af þessu þætti gerlegt
væri undir einstökum kringumstæðum ekkert á
móti því, að bera föturnar í höndunum.
Þess má einnig geta, að naumast þarf að
gera ráð fyrir því fyrst um sinn, að mjóikur-
búin væru starfandi ailan veturinn. Allvíða
mundu þau standa auð eða aðgerðaiaus í 3—5
mánuði að vetrinum, að minsta kosti fyrstu ár-
in. Þetta þarf engan að hneyksla, þegar þess
er gætt, að til sveita er mjólkin notuð öli til
heimiiisins og tíðast er skortur á mjólk á fjölda-
mörgum heimilum einhvern kafla úr vetrinum.
Loks skal þess getið, að því er flutninginn
snertir, að til þess að spara hann, eða gera
hann fyrirhafnarminni og ódýrari, þá myndi
geriegt að stofna rjómabú í staðinn fyrir mjólk-
urbú. Þá er það að eins rjóminn, sem fluttur
er, en mjóikinni haidið eftir heima, og þar með
sparaður flutningur á henni. Verður seinna
minst nánar á þetta atriði.
(Heldnr áfram). Sigurðar Sigurðsson.
Palladómar um alþingismenn 1899.
hi.
Einar Jónsson, 1. þingmaður Norðmýiinga,
er fræðimaður og góður drengur að sögn, en
þessir hæfileikar einir nægja ekki í þingmanns-
sæti. Séra Einar virðist vera betur hæfur til
annars en þingmensku, og á í rauninni ekki
erindi á þing, enda er sagt að hann ætli ekki
að gefa kost á sér við næstu kosningar.
Það er því í rauninni þarfleysa, að rekja
þingferii hans eða sýna fram á, hvernig hann
hefir hagað sér á þingi. Það þykir nægja, að
minnast að eins nokkuð á það sem hann hafð-
ist helzt að 4 síðasta þingi, enda er það nú
minnistæðast.
Hann er eins og kunnugt er í neitandi flokkn-
um á þinginu í stjórnarskrármáiinu, þ. e. í þeim
flokki, sem ekki vill þá stjórnarbreyting, sem í
boði er. Þann flokk er rétt að nefna Iands-
höfðingjaflokk, eins og áður hefir verið bent á,
af því hanu vill auka vald landshöfðingja eins
og það er nú, eða að minsta kosti ekkert af
því missa. Hann var fyrir svörum af hálfu
flokks síns í stjórnarskrármálinu á síðasta þingi,
ásamt Quðjóni Guðlaugssyni, og hélt langa
ræðu móti Valtýs-frumvarpinu, en virtist þó
fremur vera hikandi og á báðum áttum.
í fjárlögunum var hann dyggur talsmaður
Norðmýlinga og Austfirðinga. Hann vildi með-
al annars fá styrk úr landssjóði handa félagi
Wathnes-erfingjanna, af því að þetta útlenda
féiag kvartaði um, að ferðir skipa sinna (til
verzlunar og síidarútgerðar) borguðu sig ekki
sem bezt(!) Sem betur fór fékk hann þó ekki
náð í þetta fé. Að öðru leyti er honum ekki
láandi, þótt hann vildi Austfirðinga tota fram
ota, og reyndi að ná í svo-Iítið af landssjóðs-
peningum tii spítala þeirra og annars.
Bágt var það, að eéra Einar, sem anuars er
álitinn mesti sæmdarmaður, skyldi Ijást til að
gerast formælandi annarar eins óhæfu og botn-
verpingatrumvarpið var, þar sem farið var fram
á, að selja útlendingum part af landinu (land-
helgina). Þá var þó flestum þingmönnum nóg
boðíð, þó tilfinningarnar fyrir ættjörðinni sé ekki
sériega næmar hjá þeim sumum.
Séra Einar er heldur stirðlega máli farinn, en
talar þó ekki sjaldan á þingi. Ræður hans eru
því fremur leiðinlegar.
Hann ætti heldur að gæta bús og safnaðar
en að fara á þing.
Séra Eiríkur Gíslason, þingmaður Snæfell-
inga lætur lítið að eér kveða á þingi. Hann
talar þingmanna sjaldnast, en þó áheyrilega. Á
síðasta þingi talaði hann að eins tvisvar sinn-
um (í fjárlögunum). Þetta er honum vel fyrir-
gefandi, en hin ástæðan er síður fyrirgefandi,
sem þjáir einkum hina háttvirtu „andlegrar stétt-
ar“ menn á þinginn, að þeir geta ekki á sér
setið að tala nærri því í hverju máli, og sumir
í hálfgerðum prédikuuartón. Eftir því sem oss
er kunnugt, mun að tiltölu vera talað meira á
alþingi en á útlendum þingum, og væri æski-
legt að þingmenn spöruðu sér nokkuð þessar
ræður með undirbúningi málanna utan þings.
Ekki var séra Eiríkur kosinn nema í tvær
nefndir á síðasta þingi, og sýnist hann"því ekki
vera í neinum stórmetum^ hjá samþingismönn-
um sínum. Honum næstir, þegar virðingin er
látin byrja að neðan, eru þeir 'Jón Þórarinsson
og Halldór í Langholti, og svo öldungarnir
Sighvatur og Þorlákur, sem þingmenn eflaust
af brjóstgædum hafa viljað hvíla frá stritinu í
nefndunum.
Ekki erum vér svo kunnugír, að vér getum
bent á neitt girnilegra þingmannsefni en séra
Eirík á öllu Snæfellsnesi, en ekki er þó ólík-
legt að Snæfellingar kynnu að eiga völ á
meira skörungi.
Makt myrkranna.
• Bftir
Bram Stoker.
(Framh.)
„Já, ég lét gluggann aftur, af því loftið kóln-
aði og úði og grúði af leðurblökum, viðbjóðs-
legustu kvikindum, sem ég þekki“, sagði ég
hreint og beint, „en satt að segja tókst einu
þessu óþokka-kvikindi að komast inn um glugg-
ann — er hér líklega einhverstaðar, þó ég hafi
ekki getað fundið það“.
Greifinn sat nú grafkyrr og neri hendurnar,
og horfði á mig með einkennilegu, eftirrýnandi
augnaráði.
„Ég var einmitt að svipast eftir henni þegar
daman kom“.
Greifanum brá eitthvað undarlega við, þegar
ég sagði þetta, og ég bjóst við, að hann mundi
þjóta upp í annað sinn, en hann spurði að eins
hvað ég ætti við.
„Dömuna, sem var inni í stofunni, þegar þér
komuð — þér hafið eflaust séð hana“, sagði ég.
„Þér komuð rétt á eftir henni“.
„Nei, ég sá hana ekki“. H&nn varð eins
og utan við sig.-------„Ég mátti búast við
þessu-------já það er ýmislegt í þessu húsi,
sem fáir þekkja — þér hafið orðið varir við
eitt. Hvernig var stúlkan í hátt — var hún
ljóshærð?w
„Já“.
„Og Ijósklædd — en þó nokkuð óvanalega
klædd?“
Ég játti því.
„Hún hefir haft á brjóstinu skygða demanta
og rúbín í miðju.“
„Já“.