Fjallkonan - 02.03.1900, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni
í viku. Yerð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða l'/s
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramðt, ðgild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. oktð-
ber, enda bafi hann þá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
XVII. árg.
Reykjavtk, 2. marz 1900.
tfr. 8.
Landsbankinn eropinn hvernvirkandagkl.il—2.Banka-
stjðrnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni Btundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er nú flutt í Landsbankahúsið og verð-
ur ekki opið fyrst um sinn.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lækning á spítalanum fyrsta og priðja priðjudag
hvers mánaðar, kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Heyásetning og heysparnaður.
Allir kannast við, að það sé óhyggilegt mjög,
að búast svo illa við harðasta tíma ársias, að
hafa ekki forða fyiir ekepnur sínar, að minsta
kosti hálfan veturinn, en víða um landið,
einkum í hinum snjóléttari sveitum, er það þó
tíðast, að menn fara þannig að ráði sínu ár
eftir ár, og þola ekki einu sinni tveggja mán-
aða innistöðu.
Bágt á sá, sem er bjargarlaus fyrir skepnur
sínar, þegar harðiudi ganga og varla er fært
húsa á milli fyrir byljum og gaddi. Hvert sem
hann horfir, mæta honum ásakanir. Skepnurn-
ar mæna á hann döprum augum, þar sem þær
standa í keng af hor og hungri. Samvizka
hans sjálfs ásakar hann fyrir þær kvalir, sem
hann leggur á saklausar skepnurnar. Hann
getur hvorki neytt svefns né matar, og er svo
að ráfa syfjaður og soltinn innan um banhung-
raðar skepnurnar, og þessar vítis-kvalir hefir
hann sjálfur bakað sér með ofdirfsku sinni að
setja í blindni á „guð og gaddínn11.
Hugsunarháttur alraennings þarf algerlegaað
breytast, ef horfellirinn á ekki að eiga sér
stað. Lögin óttast mean ekki; það er ofurhægt
að leyna, þótt nokkurar skjátur hrökkvi upp
af, og þótt nágrannar komist að því hver hjá
öðrum, er ekki hætt við að þeir ljósti því upp.
Sami horfellisandinn, sem leitt hefir ótal sinn-
um bölvan yfir landið, lifir enn og mun ríkja
þrátt fyrir öll horfellislög, meðan menn öðlast
ekki meiri sómatiifinningu og dugnað til að
safna heyjum.
Það er eins og menn hugsi ekkert um að
safna heyjum, og þó eru þau undirstaða Iand-
búnaðarins. Ef einhvern tíma er stabbi eftir
í garði, þá er svo sem sjálfsagt að þrautsetja
á hann líka, eða setja þá þeim mun meira á
nýja heyið. Einhverju sinni heyrði ég mann spyrja
gamlan bónda, sem alt af var gróinn í heyjum,
hvernig hann færi að því að safna svona mikl-
um heyjum. „Það er hægt“, svaraði karlinn;
„ég set aldrei á nýju heyin meira en svo, að
ég get afdráttarlaust gefið innistöðugjöf meir
en hálfan veturinn, og með því móti hefir mér
tekist að safna svo miklum heyjum, að égþarf
aldrei að óttast heyskort hjá mér“.
Það er sagt að forn-öyðingar hafi hvílt jörðina
sjöunda hvert ár. — Það var kallað „náðar-ár“;
á því var hvorki sáð né uppskorið, en allir
vita, hversu auðsæl þjóð Gyðingar vóru. Mund-
um við ekki geta farið að dæmi þeirra, þannig að
fjórða hvert ár væri ekki sett á heyin meir en
svo, að ugglaust yrði eftir þriðjungur, en ekki
mætti eyða leifunum á næsta ári eða öðru?
Blöðin hafa nú að undanförnu haft meðferðis
„búnaðarbálka“; eru þeir mjög nauðsynlegir og
má margt af þeim læra, en ég man ekki eftir
að ég hafi séð í þeim neinar bendingar um það,
hvernig spara megi hey í innistöðum. Ég vil
því minnast lítið eitt á þetta atriði; ég hefi
nokkra reynslu fyrir mér í því að talsvert má
spara heyið áa þess nokkurt annað fóðar sé
haft og án þess að skepnan að neinu leyti tapi
holdum eða fjöri.
Fyrsta skilyrðið að spara hey er að vanda
þurk á því á sumrin, svo sem unt er, því betri
er einn hestur af velþurkuðu heyi, en tveir af
illa þurkuðu. Sé þess vel gætt, að bl&nda
saman grasategundunum á sumrin, er hægra
að hræra þeim saman á veturna, þegar leyst
er úr stáli, en það er víst, að skepnan kemst
af með minna í skamtinn af þrem tegundum
en einni. Menn munu núj svara, að þeir séu
ekki grasfræðingar, eða þekki ekki gildi fóður-
jurtanna, og því sé ekki til neins að benda á
þetta. En allflestir geta þó aðgreint mýrgresi
frá valíengisgresi, rauðólf frá mjógresi, blóð-
bergsvallengi frá eltingarvallengi, — og marg-
ar fleiri tegundir mætti telja upp. Læknarnir
segja, að manninum sé hollara að blanda fæð-
una, og dýrin hljóta að vera háð sama lögmáli.
Helzt ætti að leysa svo heyið, að sem minst
þyrfti að hrista það, því með hristingunni tap-
ast úr heyinu mörg kjarngóð frækorn eða smá-
strá, sem skepnan gleypir í sig, ef það er ekki
hrist í burt.
Mjög víða hér á Suðurlandi er það siður, að
láta húsin standa opin á næturnar, en slíkt er
ekki góð meðferð, því góifsúgur er mjög skað-
legur, sérstaklega ám þegar fóstrið fer að vaxa,
og þar á ofan eru þau oft blaut. Fé sem er
mjög forugt er ilt að fóðra; forin, sem festist í
ullinni, eiukum í briugunni, harðnar við hitann
af skepnunni og þegar hún dettur burtu verður
bert eftir. Það er mjög áríðandi að sjá vand-
lega um, að skepnurnar hafi nóg vatn, en þó
er ekki tilvinnaudi að reka fé langa leið í ó-
færð til vatns, en þá má ef veður er ilt,
svo að skepnan getur ekki étið sajó úti, bera
snjó í garðann, þegar lieyið er að mestu étið.
Sauðklndur éta engu síður góðan snjó af garða
en hestar.
Að endingu vil ég ráða ölium, sein oiga ekki
garðahús, að leggja niður gömiu jötuhúsin.
Garðahúsin hafa marga kosti fram yfir hin;
þau eru að vísu dýrari, en ekki þeim mun
dýrari, að þau borgi það ekki fljótt. Þau standa
miklu lengur, og í þeim slæðist að kaila ekk-
ert hey í gólfið.
Þ.
Um stofnun mjólkurbúa.
Leiðrétt. í síðasta bl. 4 2. bls. stendnr í miðdálki í
þessari grein: „lengra eða skemra frá aðalstöðinni", á að
vera aðalloiðinn i og (neðar) „koma við kerru og
beitahenni fyrir“ á að vera: „besti fyrir".
VI.
Um markað fyrir smjörið, eða markaðsleysið
réttara sagt, sem sumir virðast kvíða fyrir,
get ég verið stuttorður. Það hefir verið bent
á það, og enda sýnt með tölum, að landið
„smjörfæddi11 sig ekki. Menn hafa vitnað í
það, hve mikið flyttist inn af smjörlíki (marg-
arine) og hvað lítið væri flutt út af íslenzku
smjöri. En tölur þær, er komið hefir verið
með, þessu viðvíkjandi, sanna nú reyndar ekki
fyllilega það, sem ætlast er til að þær sanni.
Að vísu mun það rétt, &ð landið framleiði ekki
sem nú stendur það smjör, er þörf landsmanna
krefur; en miklu munar þ&ð ekki, ef öll kurl
kæmu til grafar. En svo er þess að gæta, að
fjöldi þeirra er kaupa og neyta smjörlíkis mundu
halda áfram að gera það, þó meir en nóg væri
framleitt í landinu sjálfu, aðeins ef verðið á
innfiutta smjörinu værí nokkrum aurum lægra
en á hinu. Útvegsbændur þilskipa, og margir
fleiri, rcyndu heldur vilja nota ódýra margarin-
ið hsnda sjómönnum sínum og öðrum verkalýð,
en kaupa vel verkað íslenzkt smjör háu verði.
Það mundi því brátt koma í ljós, vlð aukna
smjörframleiðslu og betri verkun á smjörinu,
að markað vantaði fyrir það innan lands. Eigi
að siður tel ég víst, að töluvert meira mætti
selja af smjöri, vel verkuðu, bæði í Reykjavík
og annarsstaðar, en nú á sér stað. — Víst er um
það, að allur þorri manna kann ekki að meta
reglulegagottsmjör semverðugt er. Almenningur
myndi þvi, ef ekki af öðru, þá vegna þess, ó-
gjarnan vilja gefa hátt verð fyrir gott smjör,
þótt það væri á beðstólum. Auk þess mundu
margir af „praktiskum“ ástæðum kjósa fremur
ódýra smjörið, en fást BÍður um verkunina á
því, svo framarlcga sem hún er ekki öldungis
fráleit. Þó mun mega gera ráð fyrir, jafnvel
eins og öllu er háttað nú, að ailmiklu af srajöri
mælti komaút eða seija í Reykjavík fyrir 60
—70 aura pd. En aukist framleiðsla smjörsins
að miklum mun, og það á hún að gera, og
hlýtur að gera með tímanum, um leið og kúa-
búin stækka, þá mun eigi hjá því fara, að
innanlands smjörmarkaður fyrir gottogvel verk-
að smjör fyllist. En þá er að grípa til anuara
ráða, og leita fyrir sér um markað annarsstað-
ar, t. d. á Englandi og Skotlandi, eða jafnvel í
Kaupmannahöfn, og ætti það að geta hepnast.
En helzta og aðaiskilyrðið fyrir því, að það
megi takast og haldast við, er, eins og áður
er tekið fram, að reist séu mjólkur- eða
rjómabú.
VII.
Þá er þessu næst að athuga stuttlega það
atriði, hvort mjólkurbúin muni geta svarað
kostuaði eða borið sig. Þessu er mjög erfitt að
svara, og hlýtur svo að vera meðan alla reynslu
vantar til þess að byggja á. Ymislegt virðist
reyndar mæla með því, að mjólkurbú, jafnvel í
mjög smáum stíl, veiti mönnum meiri hagnað
en þeir alment geta, eins og nú er, haft upp
úr mjólkinni. Með öðrum orðum : öli líkindi
eru til að þau borgi sig, ef alt er í góðu lagi.
En ýmsir eru þeir, er telja þetta miklum efa
undirorpið, og færa það til, að óhugsandi sé
að mjólkurbú geti gefið það fyrir mjóikina, er
bændur álitu sig skaðlausa af aðselja hana fyr-
ir. Þetta getur veiið rétt athugað að sumu
leyti, og á allstaðar við þar sem hægt er að
selja mjólk smátt og smátt fyrir hátt verð.
í Reykjavík og víðar í kauptúnum kringum
landið er nýmjólkur-potturinn seldur á 16—18
aura. Þetta er vel borgað, og miklu hærra
verð en nokkurt mjólkurbú stæði sig við að
gefa fyrir hana. En hér stendur sérstaklega á,
og má ekki miða við það, þegar um stofnun
mjólkurbúa til sveita er að ræða.
í Þingeyjarsýslu reikna bændur sér nýmjólk-
urpottinn á 10 aura í búreikningum sínum.
Eftir því sem ég kemst næst, og hagsýnir