Fjallkonan - 08.05.1900, Blaðsíða 2

2
F J A L L K 0'N"A N.
segir, að stríðið hafi leitt það í ljós. Hann
bendir á, að Þýzkaland sé öllu fremra en Eng-
land í iðnaði og menningn, Noregur fremri í
ýmissi kunnáttu, eða hver hafi nokkurn tíma
heyrt getið um enska söngmeistara? „Við
stöndum á gömlum iðnaðarmerg í vélasmíðum
og þess konar, en alls ekki á borð við Ameríku.
Maður nokkur kunnugur hefir sagt oss, að véla-
smiðjur í Ástralíu og Ítalíu séu betur út búu-
ar en vorar smiðjur. Og menningarlist eða
uppfræðing Englendinga er mjög ábótavant;
hún stendur á baki hinnar hárfínu dómgreindar
Amerikumanna og nákvæmni Þjóðverja.“ (Þetta
stendur í „Review of Reviews“, sem Mr. Stead
gefur út og ritar í. Vegna meðhalds við Bú-
ana varð Mr. Massingham að hætta við ritstjórn
biaðsins). Enn fremur segir Mr. Stead, að her-
inn sé heldri manna tildur, útlendingar geti
ekki skoðað háskólana í Oxnafurðu og Kam-
bryggju öðruvísi en ieikfimisæfingar og aflrauna-
kák; fátækir menn hafi enga útsjón til að
geta tekið þátt í stjórnmálum, nema þeir fái
ríka giftingu eða einhvern bakjarl; gáfumenn
komist sjaldan að á Englandi til þess að ná
æðri stöðu, alt þjóðlífið sé rotið inn í merg.
Mr. Stead er ekki hræddur við að segja þeim
tii syndanna.
Við skulum bæta hér við eftirfyigjandi kafla
úr bréfi frá Lundúuum, rituðum af Þorsteini Er-
lingssyni 1. marz 1900 (pr. í Bjarka 21. marz).
„Við Hansen konsúll vorum hér með kunn-
ingjum okkar og skiftavinum eitt af fyrstu
kvöidunum, sem við vórum hér í borginni.
Eins og auðvitað er barst talið fljótt að Búum
og ófriðnum, og við drógum engar dulur á, að
við værum Búa megin og vildum að Bretar
færu sem verstar ófarir, og hrósuðum happi yfir
hrakförinni, sem Buller hefði farið við Spion
kop. Bretarnir þögðu á meðan, en þegar við
vorum búnir að segja það sem við vildum,
þá brostu Bretarnir og sögðu að þeir væru
okkur öldungis samþykkir af sínu insta hjarta,
og mundu segja það hátt og einarðlega, engu
síður en við, ef þeir væru ekki Bretar. Nú
hefði þjóð þeirra gert heimskustryk, og yrði
þeir því að láta hægt, en þeim væri gleði að
hverjum þeim manni sem drægi taum Búa“.
Kunnugt er að ákafiega mikið og langvint
stríð var háð í Ameriku árin 1860—1865, til
að afnema þrælahald og veita svertingjum frelsi.
í „Kringsjá" (janúar 1900) er ritgerð eftir
ameríkskan höfund, D. E. Tobias (prentuð í
„Nineteenth Century“, en þýdd í „Kringsjá11),
þar sem sagt er frá, hvernig þessu „freJsi" sé
varið. Höfundurinn setur fram þá spurningu:
„Eru svertingjarnir í Ameríku frjálsir ?“ Og
hann þverneitar því. í suðurríkjunum eru þeir
engu frjálsari en áður, þrátt fyrir alt það gum
og gort, sem hafið var um þessa óviðjafnanlegu
mannúð, sem átti að fást með stríðinu, sem
kostaði meira en hálfa miljón manna sem bana
höfðu beðið, tvær miljónir særðra og limiestra
og 2'/a millíarða (einn miilíarð er þúsund mil-
jónir) dollara, sem Norðurríkin urðu að gjalda,
að ótöldu öllu þvi verzlunartjóni og atvinnu-
leysi, sem af stríðinu leiddi. Nú þegar þræla-
eigendurnir urðu undir og hlutu að gefa svert-
ingjana lausa, þá fundu þeir upp á nýrri aðíerð:
þeir báru á þá ýmsar sakargiftir, ýktar og
lognar, en svertingjar voru varnarlausir, áttu
sér engan formælanda, og urðu þeir svo þræl-
ar eftir sem áður, og .vóru seldir eða leigðir
hverjum þeim sem hæst bauð í þá; margir
svertingjar, karlar og konur, vita ekki enn í
dag, að þeir hafi nokkurn tíma fengið frelsi,
og þessi aðferð tíðkast enn. Þessir bandingjar
eru látnir þræla í kolanámum, járnnámum, við
sögunarverk, á hveitiökrum, í baðmullarvinnu
og þess konar, alt fyrir einstaka auðkýfinga.
Menn og konur á öllum aldri, ungt og gamalt,
er látið vinna meðan dagur er, og svo þjappað
saman í viðbjóðslegustu holur og bæli á nótt-
unni, enda verður alt þetta fólk gerspilt og
deyr hrönnum saman fyrir örlög fram; það er
skoðað eins og dýr, meðferðin er verri en ann-
arstaðar er leyfð við skynlausar skepnur. Kon-
ur og ungar stúlkar eru látnar vera saman
við karlmannaskrílinn; verði þeim hið minsta
á, þá eru þær barðar allsberar í viðurvist karl-
manna og stráka. Fátækir hvítir menn eru
látnir halda vörð, og eru útbúnir byssum. Yíða
eru grimmir hundar iátnir gæta svertingjanna, og
rífa þá á hol, ef þeir leitastviðaðflýja. Yinnu-
tíminn er 16—20 stundir á dag; viðurværi og
fatnaður í lakasta lagi; þeir verða sjálfir að
sjóða matinn á smáhlóðum hingað og þangað
undir berum himni, og í hlekkjum eru þeir
altaf látnir ganga og liggja. Þeir verða að
liggja i fötunum, þangað til þau detta utan af
þeim. Þeir eru barðir með leðurólum, 15—50
högg, eftir því sem eigandinn ákveður. Margir
hvítir menn hafa grætt stórfé á þessu. Svert-
ingjar mega ekki koma í kirkjur hvítra manna,
ekki í kenslustofur né á neinar samkomur,
en þó eru þeir látnir gjaida til „háskóla“, skóla
og bókasafna; hvítu mennirnir njóta þess, en
hinir ekki. Á járnbrautunum mega sverting-
jar ekki sitja í vögnum hvítu mannanna; þeim
eru ætlaðir sérstakir vagnar, afar óþrifalegir
og ógeðslegir, en jafndýrir og skrautvagnarnir.
Þá talar Mr. Tobias um „Iynch“ eða skyndi-
dómana, þar sem dæmt er og hegnt án dóms
og laga, og á þettajsér stað í Ameríku, eink-
um í suður- og vesturríkjunum, þar sem ment-
un er minni. (Rauaar er þetta ekkert verra í
sjálfu sér en að drepa menn blátt áfram, eins
og allstaðar er gert í „mentaða“ heiminum, og
engu síður en hjá villuþjóðum). En það sem
hér er átt við er það, að grimdin er svo af-
skapleg, að hún er miklu meiri en dráp. “Það
er hart“, segir Mr. Tobias, „að kvenfólk og
börn hvítra manna (o: „hinna mentuðu11) fari
í kirkju framan af sunnudeginum, en þegar
það kemur frá messunni, þá fari það á járn-
brautinni margar mílur vegar til þess að sjá
manneskju bundna og steikta lifandi á báli —
þetta hvíta kvenfólk verður vitstola og æðis-
gengið af grimdinni; þær rífa stykki úr líkama
svertingjans, sem brendur er, og fara heim með
það sem menjagrip, sýna það svertingjunum,
sem enn fá að iifa, til þess að láta þá vita
hvað þeir eigi í vændum, ef þeir geri nokkuð
fyrir sér. Allri þessari grimd er nákvæmlega
lýst í blöðunum, sem le3in eru af öllum, ungum
og gömlum, og má nærri geta, hver áhrif slík-
ur lesturj hefir á hugarfarið. í fyrra (1899)
voru meir en hundrað svertingjar (þar af 8
kvenmenn) teknir af eftir skyndidómi fyrir
ýmsar yfirsjónir, sem annars mundu ekki vera
skoðaðar sem sérlega saknæmar“.
í Norðurríkjunum er miklu betur og öðruvísi
farið með svertingja, enda vóru þau ríki frum-
kvöðlar þrælastríðsins.
Aðferð Bandamanna við'Filippíneyjarnar sýnir
einnig Ijóslega, hversu þeim kippir í kynið með
mannúðarleysi og ágirndar-yfirgang, sem er
einkennilegur allri engilsaxneskri kynslóð.
Frá Ameríku skulum vér nú snúa oss til
Asíu, til Indlands, þar sem Englendingar hafa
komist að. Þar stendur líkt á og með Búana:
frásagnir Englendinga eru oftast miður áreið-
anlegar og hlutdrægar, sem við er að búast.
Nú hefir mentaður Indverji ritað um ástandið
á Indlandi og stjórn Englendinga þar, og fært
fyrir máli sínu órækar sannanir. Það er al-
kunnugt, að hvergi á jörðunni koma fyrir önn-
ur eins hallæri og hungursneyð og á Indlandi
(sumir þekkja kannske lýsinguna á því í 2. ári
Fjölnis). Nú er hallærið þar einna mest, í öil-
um ólátunum, framfarabröltinu, mentunarfárinu
og mannúðarglamrinu. Áður stafaði þetta ein-
ungis af þurkum, þegar ekki rigndi mánuðum
saman, svo að öll uppskeran brást. En eftir að
járnbrautirnar hafa komist á, þá getur hallærið
ekki stafað af því, með því nú mætti hæglega
flytja matvælin þangað sem skorturinn væri,
en áður var þess enginn kostur. Nú á dögum
kemur hallærið ekki til af því, að mat eða
korn vanti, heldur af því að fólkið hefir ekkert
að kaupa sér fæðu fyrir. Einmitt í þeim hér-
uðum, sem fiuttu út korntunnurnar miljónum
saman, þar hefir fólkið á sama tíma hrunið
niður af hungri miljónum saman. Mönnum of-
býður að heyra að á fyrstu 80 árum 19.
aldarinnar hafa 18 miljónir manna á Indlandi
dáið hungurdauða, en þetta er samt hvergi
nærri sannleikurinn, því rithöfundur nokkur i
Bombay, að nafni Behramsj Malabari, sem er
viður&endur sem áreiðanlegastur allra í þessum
efnum, hann segir í bók sinni um Indland, að
1875 hafi talist, að 40 miljónir Inda dæu
hungurdauða; en nú (1897) séu það 80 miljón-
ir (meir en halmingi meira en allur mannfjöldi
Englands, Skotlands og írlands. Mannfjöldinn
í „keisaradæminu Indlandi“, sem Bretar hafa
kastað eign sinni á, er talinn alt að 300 milj.).
Hann skýrir þetta þannig, að þessir aumingjar
fái ekki nema eina léttvæga og næringarlitla
máltíð á dag, sem er rétt til að halda í þeim líftór-
unni, en gefur enga líkamskrafta. Svo þegar
drepsóttir komi (sem altaf geisa í þessum
löndum), þá falli þeir unnvörpum, því líkamann
vanti allan mátt til þess að standast nokkurt
áfall. Þar við bætast hin óþrifalegu og óhollu
greni, sem þetta fólk hlýtur að hýrast í; þau
hjálpa dauðanum ásamt stjórninni, sem hefir
búið alt í haginn til þess að eyðileggja þessa
aumingja.
Maki myrkranna.
Bftir
Bram Stoker.
(Framh.)
Ég ásetti mér nú að reyna að hafa á mér
andvara og sofna ekki — en eg sofnaði samt
og vaknaði ekki fyrr en komið var langt fram
á dag. Klukkan var tíu, og það var glaða sól-
skin úti; ég lauk upp glugganum og andaði að
mér hressandi vorloftinu með skógarilminum.
Allar ógnir næturinnar vóru roknar burt fyrir
birtunni; eg hefði getað ímyndað mér, að mig
hefði dreymt það sem eg þóttist verða var við
um nóttina, hefði ekki útbrunnið kertið og
marghleypan á borðinu verið þegjandi vottur.
Ég teygði mig út um gluggann til að gæta
betur að landslaginu kringum höllina. Eg sann-
færðist enn betur um, að höllin var bygð á
bjargi, og að þverhníptur bergveggur var að
henni á sumar hliðar, og mundi hún því hafa
verið ill-vinnandi á fyrri tímum.
Hægra og vinstra megin sá eg að vóru turn-
ar á höllinni. Turninn hægra megin var ásjá-
legur, en vinstra megin var hann hrörlegur, og
vóru sprungur í veggina, og þakið sumstaðar
niðurfallið. Úr þessum hluta hallarinnar kom
mannsmynd sú sem íyrir mig bar.
Þegar eg teygði mig betur út um gluggann,
sá eg að á grundinni fyrir neðan vóru stórir
steinar, sem höfðu að líkindum hrunið úr berg-
veggnum, en þegar lengra dró tóku við runn-
ar og skógur, en ber fjöll í fjarska. Langt
burtu sá eg tvö eða þrjú bændabýli, sem virt-
ust vera mjög afskekt, — annars var hvergi
að sjá mannabygð eða nein mannaverk.
Eg setti hönd fyrir auga til þess að sóiskin-
ið glepti mér ekki sjónir. Þá kom eg auga á
eitthvað hvítt í runnunum vinstra megin. Mér
datt í hug, að það væri þvottur sem væri breidd-
ur íil þerris, en tók þó ferðakíki minn og fór
að gæta betur að því. Eg sá þá að þetta var
maður, sem lá á bakinu og rétti frá sér hend-
ur og fætur, og þóttist vita að hann svæfi
þarna inni í runninum. Mér þótti vænt um að
sjá þenna mann, því eg hafði aldrei séð
nokkurn mann úti fyrir höllinni siðan eg kom.
Eg lyfti upp kíkinum og horfði betur — en
svo hneig ég ofan á stól, sem hjá mér var, titr-
andi af geðshræringu. Ég vildi ekki sjá meira.
Þetta var kvenmaður, — ég sá hana eins
og hún hefði verið fast hjá mér. Það var ung
stúlka, lagleg og vel vaxin. Hún var dáin.