Fjallkonan - 15.05.1900, Blaðsíða 1
Kemur út einu sinni
í viku. Yerð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða l’/a
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi liannþá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
XYIl. árg.
Reykjavík, 18. maí 1900.
Xr. 19.
Landsbankinn er opinn bvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er i Landsbankahúsnu, opið á miðviku-
dögnm og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lœkning á spítalanum á þriðjudögum og föstu-
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tamlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Yfirlýsing. Samkvæmt áskorun frá herra
D. Dstlund út af nokkrum ummælum um hann
í 17. töiublaði Fjallkonunnar þ. á. iýsi ég sem
ritstjóri hér með yfir, að þau ummæli um herra
D. 0stlund í greininni: „Afturför í bókagerð og
prentiðn", sem kynnu að álítast á nokkurn
hátt persónulega meiðandi eða móðgandi fyrir
hann, eru ekki í þeim tilgangi tekin í blaðið,
enda sýnir greinin, að hún er ekki ritstjórnar-
grein.
Reykjavík, 8. maí 1900.
Vald. Asmundsson.
Athugasemdir til ’ísafoldar’.
Eftir
Búa.
„ísafold“ segir í 25 tölubl. þ. á: „í aðalatrið-
unum er höfundurinn (c: Búi) því alveg sam-
mála þeim, er um þrjú ár hafa verið að leitast
við að fá þing og þjóð tii að þiggja þá stjórn-
arbót, sem oss stendr til boða“. „En í einu
aukaatriði skjátlast höf. algerleg.v'. Ög þetta
aukaatriði, sem „ísafoldu sjálf kallar, er sú
skoðun mín, að réttara væri að kenna frv. frá
1897 við landshöfðingja Magnús Stephensen
heldur en Dr. Valtý. Ég hefi sem sé haldið
því fram, að Dr. Valtýr eigi engan staf og
enga hugsun í því frumvarpi, heldur sé það
fólgið í kröfum landshöfðingja f bréfi hans tii
stjórnarinnar frá des. 1895. En „ísafold“ álít-
ur(með ráðgjafanum)að aðalatriðið, þungamiðjan
í breytingum þeim, sem landshöfðinginn fór
þar íram á, hafi verið, að „íslandsmál yrðu
ekki lengur borin upp í ríkisráði Dana“. Því
skal ekki neitað, að landshöfðingi vor gerir
stærri kröfur í bréfi sinu heldur en frv. frá
1897, en þó ber fyrst að gæta þess, að hann
iýsir yfir því í nefndu bréfi, að hann álítur
ekki, að neina stjórnarskrárbreytingu þurfi til
þess, að hætt verði að bera íslands mál upp í
rikisráði Dana. Þar af leiðir aftur, að þótt
landshöfðingi hefði sjálfur samið frumvarp til
breytingar á stjórnarskránni bygt á hans eigin
tillögum, mundi það frv. eigi hafa verið orðað
á annan hátt í þessu efni heldur en frv. frá
1897 var orðað. Að þessu leyti er því ber-
sýnilegt, að munurinn er enginn.
Um það má deila fram og aftur, hvað sé
þungamiðja í breytingartillögum landshöfðingja.
Einn getur kallað þetta þungamiðjuna en ann-
ar hitt. En bréf landshöfðingjans sjálfs gefur
þó bendingu um það, hvað hann hefir álitið
þungamiðjuna eftir því sem mér virðist. Bréf
landshöfðingjans telur sem sé upp þær kröfur,
sem báðar deildir alþingis gerðu í þingsálykt-
unum sinum 1895 i sömu röð sem þær. En
svo síðan, þá er hann hefir metið það, er mæl-
ir með og móti þessum kröfum, þá kemur hann
fram með sínar tillögur, og þá breytir liann
röðinni á kröfunum. Þá verður það hin fyrsta
tillaga hans, að skipaður sé fyrir ísland sér-
stakur ráðgjafi, sem mæti á alþingi. Þetta, að
landshöfðinginn breytir þannig röðinui, að hann
færir ríkisráðskröfuna úr fyrsta sæti, þar sem
hún var hjá alþingl, jjftur fyrir kröfuna um
sérstakan ráðgjafa, en setur þá kröfu fremsta,
sýnist óneitanlega benda á það, að hann álíti
þungamiðjuna vera: sérstakur ráðgjafi er mæti
á aiþingi.
í þessu efni er ekki veruleg sönnun fólgin í
því, að vísa í ræður landshöfðingjans 1897
vegna þess, að þá er komið kapp inn í málið,
og þá hættir öllum mannlegum verum við, að
taka munninn fyllri en annars.
„Hvernig ég hugsa mér að farið hefði um
stjórnartilboðið á því þingi, ef Dr. V. 0. hefði
látið málið afskiftalaust?“
Svarið upp á þessa spurningu er aðallega
fólgið í fyrri grein minni. „Stjórnartilboðið“ á
þingi 1897 er ambögulegt, og fyrir því fór
eins og fór. Einmitt vegna þess, hve það var
óeðlilegt eftir stjórnarfari voru, einmitt þess
vegna erum vér nú engu nær því að koma
breytingunni á hjá oss, heldur en vér vorum,
þá er landshöfðinginn hafði skrifað sitt bréf og
ráðgjafinn svarað þvi.
Vér stóðum meira að segja án efa betur að
vigi í baráttu vorri með landshöfðingjann í
broddi fylkingar, heldur en nú með Dr. V. 0.
í broddi fylkingar, og orðalag ráðgjafabréfsins
29. maí 1897 gefur það í skyn, að stjórnin
mundi ekki ófáanleg til viðtals við alþingi á
grundvelli þeim, sem landshöfðinginn leggur,
en sem hlýtur að hafa verið tillögum lands-
höfðingjans að þakka í bréfi hans dags. 20.
des. 1895, og þess vegaa var það, að alþingi
1897 átti að grafa frumvarp Dr. V. 0. í eilífri
nefnd, en gefa stjórninni ótvíræða yfirlýsing
um, að það vildi semja við hana sjálfa á grund-
velli bréfsins (frá 20. des. 1895), og sýna með
því, að þau orð þess eru sönn, „að allir þing-
menn, hvort sem þeir eru framhaldsmenn eða
íhaldsmenn, jafnt þjóðkjörnir sem konungkjörn-
ir eru samhuga í því, að óska þess og skoða
það sem stórt stig til útgreiðslu hins umrædda
máls“, sem bréfið fer fram á.
Andhæli.
Flest þykir mér nú fara að ganga andhælis,
þegar Sigurður P. er farinn að tala um það,
sem „kollega“ hans, Sigurður T., einn hefir
rétt til að vita og þegja um. Það er varúðar-
vert, að sletta sér inn i verkahring svoleiðis
manns, sem var svo vænn að þiggja einar 3000
kr. í árskaup hjá okkur, þegar hann varbúinn
að sjá hina nafnfrægu víggirðing Khafnar,
mannvirki í Noregi o. m. fl., eftir að hann
skrapp frá „examensborðinu“, og hefir síðan
fengið nokkurra ára reynslu hér, reynsiu sem
aðrir hafa öðlast svo mikinn lærdóm af. Það
er alkunnugt, að þessi ágætismaður hefir tekið
með þögn og þolinmæði flestum móðgunum, sem
hann hefir orðið fyrir af ólærðum vegagerðar-
verkstjórum og almenningi, sem engan einkarétt
höfðu til að hafa betur vit á hlutunum en hannj
en það er engin ástæða til að gera sér von
um, að hann fyrir því ekki styggist við, er
„nýskroppinn“ „kollega“ fer að látast hafa hug-
mynd um aðgerðir hans. En ef hann er stygð-
ur mjög, gæti skeð, að hann sneri við oss bak-
inu og væri þá illa komið högum voruni.
Já, sannarlega er S. T. maður, sem vér ekki
höfum kunnað rétt að meta. Honum hefir ver-
ið mörg móðgun sýnd:
1. Breytt var frá stefnu þeirri er
hann hafði ætlað veginum frá Kolvið-
arhól upp á Hellisheiði, og farið eftir tillögu
óbreytts vegaverkstjóra. Og þótt almenningi,
er veginn notar, þyki bú stefna í alla staði
betri, er það lítið að marka. Hin stefnan var
aldrei reynd, og því ekki séð, hve miklu meiri
atvinnu það kynni að hafa veitt, að leggja veg.
inn að ráði S. T., og hve miklu minna hann
hefði þar orðið fyrir sliti, er hann lengur hefði
legið undir jökli.
2. Þvert á móti tillögum og vilja
S. T. var Öxarárbrúin lögð yfir hamra-
gljúfrið, og hefir landshöfðingja verið gefin dýrð-
in fyrir það, en S. T. ætlaðist til að hún yrði
sett á sandeyrarnar, þar sem byggja hefði þurft
marga djúpt niður grafna stöpla og 3—4 tré-
brýr yfir, og ættu allir að geta séð, hve marg-
falt drýgri atvinna hefði orðið við það og við-
hald þess, en þessa einu brú á berggljúfrinu.
En þrátt fyrir þessa mótspyrnu gegn ráðum S.
T. , leiddi þó það gott af framkvæmdum hans í
því efni, að brúartrén, sem afgangs urðu af
þeim er hann hafði pantað, fengust — að vísu
langlegin og farin að skemmast — fyrir ekki
nærri hálfvirði á uppboði, til stórhags fyrir
kaupendur.
3. Alt útmælÍDgastarf hans í Holtunum var
að engu haft, en vegurinn Iagður eftir tillög-
um héraðsmanna og mælingu „ólærðra“ manna,
sem á enga skóla hafa gengið og engin „her-
virki“ séð erlendis. Verða þó allir að játa, að
atvinna hefði orðið miklu drýgri við vegagerð
eftir tillögu S. T., þó vegurinn kynni að hafa orð-
ið lítið eitt óhagkvæmari fvrir notendur, sem
aldrei verður af reynslunni sannað.
4. Menn eru að segja, að Eyjafjarðarvegur-
inn só með öllu óþarfur. Á því svæði, sem bú-
ið er að eyða í 14000 kr. hafi verið dágóður
uáttúrlegur reiðvegur, og til annars verði hann
ekki notaður; en þarnahafa númargir menn haft
atvinnu sumarlangt, og Akureyrarbúar notið
þeirrar ánægju, að sjá S. T. á Eyrinni á með-
an, og væri ósanngjarnt að öfunda höfuðstað
Norðlendinga af þossu.
5. Brúin á Hörgá hlýtur að hafa verið illa
bygð, segja sumir, úr því að áin velti henni af
8ór. En gætið að því, góðir hálsar, að fjand-
inn getur farið í ár, eins og svín og sérhvað
annað, til að hleypa þeim upp móti góðum
mönnum; en því fleiri brýr, því meiri vinna —
og peningar — handa okkur.
6. Þegar brúin á Blöndu var bygð, fór einhver
óbreyttur alþýðumaður aðslettasér fram í aðáminna
S. T. um, að steinlímið mundi verða of lítið, er
hann hafði pantað, og ráða honum til að bæta
við það í tíma. Eins og eðlilegt var, sagði S.
T. , að það kæmi honum ekkert við, og sat við
sinn keip. Fyrir það varð ekki lokið við brúna
um haustið, og jókst mikið atvinna við það,
að Ijúka við verkið næsta vor. Ferðirnar urðu
fleiri o. s. frv.
7. Eins og menn vita, var S. T. fyrir lands-
sjóðs hönd umsjónarmaður með brúar-
smíðinni á Þjórsá. Óhlutvandir menn hafa
vanþakkað honum þá umsjón og vitna til þess,
að brúin hafi fundið eystri akkerisstöpulinn of
léttvægan, og því hótað hundruðum manna bráð-
um bana sjálfan vígsludaginn; geta menn þá