Fjallkonan - 15.05.1900, Blaðsíða 2

2
FJALLKON AN.
ekki munað, að S. T. ásamt sjálfum brúarsmiðn-
um, vitnaði rétt á eftir, að ekkert væri að ótt-
ast út af þessu. Illmáigar tungur segja, að
brúin hafi verið sett á vesturkiöppina marg-
sprungna, án þess mokað hafi verið ofan af
henni moldinni til að skoða hana — fyxr en
eftir tvö ár; eu þá héugu lausir drangar fram-
an í henni, segja þeir, sem nú eru fallnir. Nú,
sé þetta satt, veitir það líklega að minsta kosti
6—8000 kr. atvinnu, að fáum árum liðnum, að
gera við klöppir.a, og Yaughan þarf ekki að
ómaka sig úr því. Það fá íslendingar — mest
verkmenn. Nóg gengur tii eftirlauna o. þvíl.
samt. S. T. var þar um sumarið og sá um að
brúin var svo vel skrúfuð, að ekki kvað hafa
þurft að bæta um það síðan.
8. Sumum þykir S. T. vinna lítið fyrir kaup-
inu. Þér heimskingjar! Vitið þér ekki, að
hann er mest alt sumarið á millíferðum og við
mælingar, stundum jafnvel tímum saman dag
eftir dag, ef gott er voður, og allan veturinn
er hann hvern góðviðrisdag til sýnis á götum
höfuðstaðarins eða tjörninni, en þess á milli
(líkl.)í „uppdrætti“ og útreikningum, sem geymt
gæti ókomnum öldum mikiun fjársjóð, ef safnað
væri, — eftir að hann og starfi hans, sem sam-
tíðin ekki kann rétt að meta, fyrir löngu er
„fallinn í gleymsku og dá“.
Þórarinn Jóhannsson
(verkmaður).
Kiiddir almennings.
[Allir eru boðnir og velkomnir, að skrifa í pennan
bálk Fjallkonunnar. Greinirnar mega vera nafnlausar, en
þá verða þær að vera með langamarki höfundanna undir.
Ritstjórinn ber enga ábyrgð á þessum greinum aðra en
þá sem lög ákveða].
Þá er að minnast á fátækramálið. Um það
efni hafa birst margar tillögur og býst eg við
að þar þyki ’hverjum sinn fugl fagur'. Ég
ætla ekki að rekja þær tillögur, allar, en að-
eins minnast á ritgerð „um fátækramál og
þurfamannastofnanir", eftir S. S. í ’íaafold’ 21
—22 bl. Hann hailast helzt að því, að fram-
færsluskyldan skuli vera þarsemstyrkþurfiáiög-
heimili og líkar mér það vel, með því ég hefi
áður verið með því og finst það vera svo al-
varleg breyting frá því sem nú er, að fátækra-
styrkur hlyti með því að minka verulega. En
svo kemur hann með nýmæli, þ. e. þurfamanna-
stofnanir. Ég er honum samdóma um, að þær
séu nauðsyclegar, einkum í kaupstöðum ogfjöl-
mennum fiskiverum, því þar munu verða flest-
ir iðjuleysingjar. Hig hefir furðað á því, að slík
letingjastofnun er ekki þegar komin upp í
Reykjavík. En af því ég er ekki kunnugur
þeim stofnunum, get ég ekki vel taiað með.
Hér finst að þær ættu að komast fyrst á í kaup-
stöðunum. Hundi þá reynslan sýna, hvers virði
þær væru, og menn fá þekkingu á að nota
þær. En að valdbjóða fátækra vinnuhús um
alt land jafnsnemma er ekki ráðlegt. Það ætti
að gefa sýsiunefndunum heimild til að koma
slíkum stofuunum á fót, eftir því sem þeim
þættl nauðsynlegt. En með þvi það mundi
hafa töluverðan kostnað í för með sér, ætti
ekki að v&ldbjóða neinum hreppi að vera i
þeim félagsskap fremur en hann vildi. Að
gera hverja sýslu að fátækrafélagi efast ég um
að sé heppílegt. Ég hefi átt tal við greinda
menn, sem álíta það mundi verða til bóta, og
vildu helzt láta alt amtið vera eitt fátækra-
hérað. Eg get ekki verið á sama máli, sem
líklega kemur af vanþekkingu minni. Það
mundi verða margbreytt stjórn og undantekn-
ar frá almennri reglu margar. Við það hverf-
ur að mestu sú tilfinning, sem nú á sér stað
hjá öllum duglegum og góðum hreppsnefndum,
að það er að nokkru leyti þeirra eigin bagur
að efla sjálfstæði og nag allrar sveitarinnar.
En þegar sýslan er öll eitt fátækrafélag, þá er
ekki ótrúlegt, að þar sem ómenska ríkir, finni
hreppsnefndirnar minni ástæðu en nú, til að
sýna dugnað og bjarga sér sjálfum, er þeir
vita, að hinir hrepparnir verða skyldaðir til að
leggja þeim. Og dugnaðarmaðarinn finnur, að
hann nýtur sín minna en áður, þegar af honum
verða heimtuð gjöld til annara hreppa.
Að endingu ætla ég að minnast á presta-
launamáliS. Á seinasta þingi fengu prestarnir
samþykt lög, sem nú eru staðfest, sem auka
verulega tekjur þeirra. Það virðist nokkuð
fljótfærnislegt af þinginu, að samþykkja 3ög sem
ekkert liggur á, nndir eins og þau eru borin
upp, án þess að um þau hafi verið rætt i blöð-
unum eða á mannfundum. Lög þessi eru þeg-
ar búin að fá sinn dóm hjá J. J., en afleiðing-
in er óséð enn.
En guðsmennirnir vóru ekki ánægðir með
það, að fá þossi lög í gegnum þingið, sem bættu
að mun tekjur þeirra, með því þeir gátu gert
menn gjaldskylda, sem ekki vóru það áður, held-
ur gerðu þeir tilraun til að fá lög samþykt, er
skylduðu landssjóð til að borga prestunum
nokkrar tekjur þeirra með kr. 65,200, án þess
að gefa um eða geta bent á, hvernig landssjóði
yrði bættar þær þúsundir, gáfu þeir í skyn að
þetta væri ekki meira en sumt sem landssjóður
borgaði án þess að fá það aftur (t. d. brýr)!!
Flutningsmenn þessa frumvarps vóru þeir séra
Jens Pálsson og séra Einar Jónsson, en svo urðu
þeir í minni hluta fyrir þeim Þórði Guðmunds-
syni, Pétri Jónssyni og Ólafi Briem. Vildu leik-
mennirnir ekki, að deildin léti málið frá sér
fara á þessu þingi, en prestarnir réðu deildinnl
til að láta það ganga svo langt sem það gæti
gengið, svo að það yrði að minsta kosti rætt
í báðum deildum (nefndarálit um frv. til laga
um breyting á iaunum presta, 16. ág. ’99).
Nú er frumv. þetta með nefndaráliti sent út
um land alt, til þess að almenningi gefist kost-
ur á að segja álit sitt um það. Er það sent
öllumpróföstum, enþeirsenda prestunum, ogáþað
svo að leggjast fyrir safnaðafundi og héraðs-
fundi og sendast svo til stiftsyfirvaldanna.
Það var nú varla meðalhygni af prestunum,
að koma ekki með neina tillögu um, hvernig
ætti að bæta landssjóðl þessar 65,200, en gefa
í skyn, að þetta væri ekki meira en einstakar
upphæðir sem veittar hafa verið á síðari árum
til sérstakra fyrirtækja (t. a. m. brúa). Þeir
munu þó viija fá það borgað oftar en einusinni!
En almenningur má gauga að því vísu, að
hann verður að borga þessar upphæðir lands-
sjóði aftur.
Ég hugsaði, að meiningin væri sú, að frumv.
og nefndarálitið ætti að leggja fyrir hina lög-
skipuðu safnaðafundi, sem haldast eiga í júní-
mánuði. En nú hefi ég heyrt, að svo mikið
kapp sé lagt á þetta mál, að sumstaðar var
núna fyrir sumarmál búið að halda fundi um
þetta mál, og að því, sem mér er sagt, samþykt
af almenningi. Prestunum er þetta kappsmál,
því með því að komast á föst lauu úr lands-
sjóði, lögfesta þeir sig betur en nú á sér stað.
Þeirbúast við, að fríkirkjan færist út um land
smámsaman, en komist þeir á landssjóðinn, geta
þeir horft rólegir á, þó fríkirkjusöfnuður mynd-
ist í hverju prestakalli. Þeir hafa sín fullu
laun fyrir þvi, en almenningur verður að fóðra
bæði hinn valdboðna þjóðkirkjuprest og líka
þann, sem hann hefir kosið sér.
Aðferðin til að fá að vita vilja almennings í
þessu máli er athugaverð. Eins mátti leggja
þetta mál fyrir hreppsnefndir, sýslunefndir og
amtsráð, en sú leið var ekki eins vænleg til
sigurs fyrir málefnið.
Svo vil ég athuga, hver nauðsyn er á þessu,
og verðnr mér þá að spyrja, hvort fleiri muni
eignast eilíft líf, eða hvort kristilegt trúarlíf
muni sýna sig ávextarsamara eftir en áður?
Ég held ekki að sú verði reyndin. Er þánokk-
ur þörf á þessu vegna prestanna sjálfra? Það
mundi margur þíggja, að hafa rífleg laun úr
landssjóðí fyrir lítið verk. Prestsgjöldin eru
fyrir löngu lögtekin sem borgun fyrir ákveðin
embættisverk, t. d. tíund, lambsfóðr, ofíur, dags-
verk og lausamannagjald. Fyrir þessa borgun
ber presti að messi hvern helgar, dag, húsvitja
hvert einasta heimili að minsta kosti tvisvar á
ári, og oftar þar sem sóknir eru Iitlar, vitja
sjúkra og hafa umsjón með ekki einungis að
ungdómurinn læri að lesa og kristindóminn,
heldur og að bömunum sé kent nokkuð að
vinna og haldið tiliðjusemi (tilsk. 27. maí 1746).
Eínnig áttu þeir að vera kúabólusetjarar hver
í sínum sóknum, án endurgjalds, og jafnvel þurftu
að læra bólusetningu, tii að geta orðið prest&r.
Auk þess vóru þeir skyldir til að aðstoða hrepp-
stjórana í sveitarstjórninui, o, m. fl. Hvað gera
þeir nú? Nú eru 11 messudagar úrfeldir, sem
áður voru lögboðnir, og margir af hinum lög-
boðnu messudögum verða nú messulausir.
Þetta skrifa ég ekki sem ásökun. Það er
ekki von, að presturinn messi, þegar menn ekki
vilja koma til kirkju — En væru messurnar
skilyrði fyiir betra siðferði manna, ættu Reyk-
víkingar, sem fá oftast tvær messur á helgum
dögum og miðvikudags guðsþjónustuna í viðbót
— að vera fyrirmynd annara í siðferði. Ég
hefi ekki orðið var við, að fólk sem á sókn að
þriðjungakirkju, standl neitt að baki þeim sem
elga sókn að aðalkirkjunni — og fær helmingi
fleiri messudaga — í kristilegu siðforði. Alt-
arisgöngur eru mjög að leggjast niður, svo ekki
þarf presturinn að tefja sig við þá athöfn. Þar
sem ég þekki til, ber sjaldan við, að prestur
sé sóttur til að þjónusta sjúka, en það er alls
ekki vottur um trúarleysi, heldur beudir það
tii þess, að fólk trúir því, að miskunsamur guð
muni heyra andvörp deyjandi manns, þó prest-
ur komi þar ekki til. Þáer húsvitjunin- Hún er
nú að sögu lögð niður þar sem biskupinn er
sóknarbarn. En fyrir húsvitjun eru gefin út
eyðublöð, sem húsráðendur eiga að fylla út á
manntalið. Þetta er mjög kostnaðarlítið. Held-
ur ekki skrifa ég þetta sem last, heldur til að
sýna fyrir hvað við borgum. Víða sem ég þekki
til, er húsvitjunin aðeins til málamynda. Þá
er upptræðing barna. Umsjón með því er nú
orðíð skylduverk hreppsnefnda og bæjarstjórna,
svo prestur hefir lítið fyrir því. Bólusetningar
þurfa prestar ekki að annast nú, og alls ekki
án borgunar.
Ef prestarnir þurfa að fá laun sín úr lands-
sjóði vegna vaxandi óskilsemi almennings, þá
ber það vott um heldur lítinn árangur af kenn-
ingu þeirra
Eins og nú stendur, fiust mér það vera liin
mesta fásinna, að breyta nokkuð til með tekjur
presta. En að fækka prestaköilum jafnótt og
brauð losna, þar til ekki væri nema 1 prestur
í hverju læknishéraði, mundi hafa hin æskileg-
ustu áhrif á trúarlíf manna.
Elliðakoti, 1. mai 1900.
Ouðm. Magnússon.
Dáinn er bænda öldungurinn Ólafur Þor-
móðsson í Hjálmholti, nálægt sjötugu. Hann
var á Þykkvabæjar uppboðinu, en þá var veð-
ur ilt, fékk hann „innkuls“, komst þó heim,
en lagðist þegar veikur og lifði fáa daga. Ó-
lafur sál. var einn hinna merkustu bænda Ár-
nessýslu og þó víðar sé leitað. Hann var fram-
fara- og búsýslumaður, höfðingi í lund, hjálp-
samur og góðgjarn, sí-glaðvær og fyndinn í
orði, leitaði þó á engan. Bjó hann lengi stór-
búi, að því er hér má kaJla, og ber Hjálmholt
hans miklar menjar. Var hann bæði virtur og
elskaður af öllum er hann þektu. Nú var hann
hættur búskap. Hikil eftirsjá að honum.
Dáinn 4. f. m. Eyjólfur Þorsteinsson, fyrv.
bóndi á Stuðlum í Reyðarfirði, heppinn læknir
og að mörgu leyti merkur maður. Hann dó úr
„Influensuu að Berufitði hjá séra Benidikt syni
sínum.
Úr taugaveikinni er dáin á ísafirði Ólöf Þor-
valdsdóttir prófasts Jónssonar, mjög efnileg
stúlka, tæplega tvítug.
Útgefandi: Yald. Ásmundarson.
Félagsprentsmiðjan.