Fjallkonan - 26.05.1900, Qupperneq 1

Kemnr út einu ainni
í viku. Verð árg. 4kr.
(erlendis 5 kr. eða l'/«
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsbgn (skriileg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafl hannþá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
XVII. árg.
Landsbankinn eropinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundulengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er í Landsbankahúsnu, opið á mánud.,
miðvikudbgum og laugardogum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lækning á spítalannm á þriðjudögum og föstu-
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Um ofríki.
iii.
Það er hægt að sýna, að Indland hefir á
fyrri tímum ekki verið eins aumlega á sig kom-
ið og nú er orðið. Fyrir 200 árum var það
eitt hið auðugasta og frjósamasta land í heimi.
Indverskur rithöfundur, að nafni Pramatha
Nath Bose, hefir fyrir nokkrum árum gefið út
ritverk í þrem bindum um ástand Indlands
undir Engla stjórn, og hann sýair, með vitnis-
burðum ýmissa ferðamanm frá mörgum lönd-
um löndum: Spáni, Poríúgal, Norðurlöndum,
Frakklandi og Kína, að velmegun Iadiands
hafi aldrei verið meiri en á meðan Múhameds-
menn; réðu þar löndum. (Eins var á Spáni á
meðan Márarnir réðu, en þeir vórn Múhameds-
menn; þó var Spán aldrei jafn-blómleg eins og
þá; en svo kom kristna ofstækið, trúarstríðin
og trúarbrennurnar [Iukvisitionin]; þá var alt
eyðilagt; hinar stórkostlegu og dýrðiegu borgir
og byggingar voru eyðilagðar og féliu í rústir>
mönnunum fækkaði þúsundum saman, iðnaður-
inn hvarf og vísiadin með, og síðan hefir Spán
aldrei borið sitt barð). Bose sýnir og, að und-
ir stjórn Akbars (f 1605) hafi kaupið verið meira,
húsaleiga, fatnaður og fæði ódýrara.
En alt þetta breytist þegar Englar koma
til sögunnar (um 1610). Frá því þeir stíga
fótum sínum á Indland, þá er það haft til þess
að auðga útlenda þjóð. Fyrstu tuttugu árin
var öllu rænt og ruplað, ekki hugssð um ann-
að en að græða fé. Þá var ekki hugsað um
að staðnæmast í landinu, heldur að ræna, rupla
og svíkja, og snúa svo heim aftur með mil-
jónirnar.
Raunar eru siðir Indverja ólíkirsiðumEvrópu-
manna, en þeir eru samt mentuð þjóð (eða
þjóðir) á sinn hátt, og þeir eiga mikil og merki-
leg ritverk, sem stunduð eru við alla eða flesta
háskóla í Evrópu. Raunar hafa Englar afnum-
ið þann sið, að konan lét brenna sig á báli að
bónda sínurn önduðum, en annars er „mentunin“
lítið annað en yfirhylming og viðbára. Til þess
að sýna sællífi og yfirgang þessara útlendinga,
hveraig hann var fyrir gtuttum tíma og mun
vera enn, þá skulum vér segja frá, hvað einn
enskur fyrirmaður eða fyrirmannsheimili þurfti
tillndía-verunnar; þetta er semfylgir: kennari
(munschi), byrlari (khansaman), undirbyrlari;
mafreiðslumaður (bawarschi), þénari(khidmatgar),
burðarstólsforingi (sardar), 3 burðarmenn (hamm-
ais), dyravörður (darban), þvottamaður (dkobi),
skraddari (dhirgi), ökumaður (gariwan), 2—3
hestasveinar (saib), vatnsberi (brhischti), garð-
maður (mali) sendisveinn (chaprasi), hundavörð-
ur (duriza), sópari (mihtar), barnfóstra (ayah).
Laun allra þessara þjóna til samans voru hér
Reykjavtk, 26. maí 1900.
um bil 2000 krónur, svo ekki hefir mikið kom-
ið á hvern.
Árið 1786 kom lord Cornwallis til Indlands
sem yfirmaður, skipaður af Engla stjórn. Þar
með byrjar ný ránsöld, sem nær til 1858. Þá
var rænt með meiri reglu en áður, en ekki fór
ránið minkandi, og einn stjórnfræðingur reikn-
aði, að alt að 1838 hefðu Englendingar haft
eitt hundrað tuttugu og sex þúsundir og fimm
hundruð miljónir króna út úr Indlandi. Þeir
hrósa sér af þessu auðvaldi, sem þannig er
undir komið. Margir Engleudingar fóru þang-
að fátækir, en komu heim aftur stórauðugir.
— Þegar austur-Indíaféiagið hætti 1858, þá
hefst nýtt tímabil í ránssögunni. Það fé, sem
árlega var flutt frá höfuðstað Indlands (Kal-
kútta), var 1838: 54 miljónir króna; árið 1859
var það 90 miljónir; 1883 ríflega 180 miljónir,
og nú er það komið upp í 540 miljónir. Svo
er látið, sem Iudum sé lánað fé, en það er ó-
spart tekið aftur, og ekki gleymt rentunum.
Alt það sem á að heita að sé til þess að auðga
Indland, er einmitt til þess að rýja það og
auðga England. Öll mannvirki, sem eiga að
heita til bóta, eru gerð eftir evrópskum mæli-
kvarða, og eiga ekkert við náttúru Indlands,
svo sem járnbrautir, vatnaveitingar og margt
fieira. Sama er að segja um vélarnar; alls
konar vélar hafa verið inn leiddar, en ekkert
hugsað um, að svo hastarleg breyting mundi
gera meiri skaða en gagn; heimilisvinnan alt í
einu af numin (þetta vilja „framfaramennirnir“
einnig að verði hér á landi), þessi vinna sem
hafði verið Indum til frægðar og velmegunar,
en í hennar stað var látin koma vélavinnan,
helmingi verri, þó fljótara gangi, og við hana
h&fa því nær eintómir Evrópumenn atvinnu,
en ekki sjálfir landsmenn: — þeir ganga iðju-
lausir og svelta.
Indverskir rithöfundar hafa um hin síðustu
20 ár safnað skilríkjum um ástand landbúnað-
arins á Indlandi; lélegt mundi það þykja hér
að búa við önnur eins kjör. Heimiii með fjórum
manneskjum hafði (1877) 140 krónur um árið.
Þar er ekki um neina kjötfæðu að tala; öll
fæðan er úr plönturíkinu, hrísgrjón, mjöl og te-
gras, lítið eitt af tóbaki til afþreyingar, ekkert
til skemtana eða tilbreytingar á tyllidögum,
hvorki við greftranir né giftingar, en það eru
einustu tækifærin fyrir indverskan bónda til
glaðningar. Daglaun hafa aldrei verið meiri
en 28 aurar á dag, sum árin 8 aurar sumstað-
ar. Bose (sem fyr var nefndur) álítur, aðbónd-
inn hafi 29 krónur og 70 aura um árið, og
af þessum 29 krónum og 70 aurum eru tekn-
ar 4,50 a. í gjöld til „hins opinbera". Þessar
4,50 a. pínir Engla stjórn út úr hverjum bónda,
og með þessum blóðpeningum er „stjórnað“ og
„rúttað“, með þeim er öll þessi margbrotna stjórn
kostuð: undirkonungurinn, landstjórarnir, dóm-
ararnir, ráðherrarnir og allur urmull annara
embættamanna; bóndinn borgar kampavínið
sem er á borðum þessara herra, vagnana,
kvenskrautið, laun ótal þjóna og þar fram eftir
götunum. Þðssi bóndi, sem ekki hefir efni á
að sjá fyrir sínum eigin börnum, hann kostar
útlendan setuher, 75,000 manna; fyrir tuttugu
árum græddi hver þessara manna 1422 krónur
á ári, hundraðfalt við tekjur bóndans. Sællífi
ríkisbubbanna í Luedúnum er bygt á erfiði
Indíabóndans og þeim 4,50 a., sem hann er
látinn borga af sínum 29 krónum og70aurum.
Xr. 20.
Hér er ekki rúm til að fara orðum um
hina nýju stjórnaraðferð Englendinga á Ind-
Iandi eða „Civil service“, sem lord Dufierin
sagði að væri sú langbezta í heiminum, af því
feitustu embættin eru ætluð stúdentunum frá
háskólunum; heldur ekki um hina nýju breyt-
ingu sem Salisbury gerði á þessu 1877 —ekk-
ert af þessu dugar neitt, einkum af þvi að alt
háskólalíf Englendinga er á eftir tímanum og
stirðnað í afgömlum kreddum. Yenjulega fá
Indverjar sjálfir ekki embættin; því er barið
við að landar þeirra beri ekki virðingu fyrir
þeim, þeir sé óáreiðanlegir o. s. frv. Það er
merkileg viðbára af mönnum, sem sjálfir eru
gerspiltir ránsmenn. Dagleg reynsla hefir sýnt,
að slík spilling er mjög sjaldgæf á meðal Ind-
verja sjálfra. Ymsir þeirra hafa sýnt, að þeir
eru fyrirmynd að ósérplægni og manngæzku.
Bose segir um einn indverskan dómara við
bæstaréttinn í Kalkútta (Vicent de Paul):
„hann gaf guði sál sína, hrjáðum tíma sinn og
fátækum fjármuni sína“. — Það er heimska, að
halda að Indar geti ekki stjórnað vel. ÖIl
sagan sýnir það, og þar sem Indverjar fá enn
að ráða, þar gengur bezt. Annars hafa ýmsir
Eaglendingar lagt alt í sölurnar til þess að
bæta þetta ástand, en þeim hefir ekkert orðið
ágengt fyrir ofríki og ágirnd stjórnarinnar og
alls fjöldans, sem hefir Indland fyrir féþúfu.
Þessar lýsingar eru bæði eftir enska og ind-
verska menn, og Englendingar hafa sjálfir
breitt þær út í blöðum og tímaritum. En hve-
nær sem einhver dirfist að segja frá nokkrum
skuggahliðum á Ameríku eða Englandi, þá rís
einhver „góður“ andi upp, og ýmist lýsir það
„bull“, eða eys úr sér meiðyrðum út í hött,
svo sárt tekur honum til þessara „öndvegis-
þjóða“, sem hann endilega vill að íslendingar
komist í samband við. Hvað mundi verða, ef
hér væri gull og demantar, eins og í Búalönd-
unum? Því þarf ekki að svara.
En engin líkindi eru til þess, að Englar
og Ameríkumenn nái að yfirstíga öll ríki jarð-
arinnar með ofríki auðvaldsins. Höfundurinn
í „Eimreiðinni" hefir gleymt hinu gamla orðtæki:
„Hingað og ekki lengra, hér skulu þínar stoltu
bylgjur brotna“, að öllu eé takmark sett, og
að eins geti farið fyrir Englendingum og fór
fyrir Napoleoni fyrsta, þegar hann ætlaði að
kúga undir sig alla Evrópu. Þá vakna kraftar
som hafa sofið, og enginn veit, hvaðan öflin
koma — oft þaðan sem sízt var von.
IV. (niðurl.)
Það er eðlilegt, þó manni detti í hug, hvort
þetta Búastríð muni geta haft áhrif á ísland.
Vér skulum áður líta stuttlega yfir kunnings-
skap Englendinga við landsmenn hér.
Fyrir utan Norðurlandabúa, Dani og Norð-
menn, og svo Þjóðverja nokkuð, komu hingað
engar erlendar þjóðir á 15. og 16. öldinni, auk
Englendinga. Tvær ránsferðir voru síðar farnar
hingað af öðrum, fyrstkomu „övaskónar“ 1615
á Vestfjörðu, og vóru 62 drepnir þar undir
forustu Ara Magnússonar í Ögri, en Norðlend-
ingar drápu 11 í verferð; Tyrkjaránið varð
1627, en þessir atburðir eru alveg einstakir og
leiddu ekki mikið af sér til langframa, þótt
ailmikið tjón yrði af þeim I bili.
Öðru máli er að gegna með Englendinga,
því engin útlend þjóð hefir sýnt hér annan eins
ójöfnuð eða misboðið landsmönnum jafn-hrotta-