Fjallkonan - 26.05.1900, Blaðsíða 3

fj;allkon|a.n.
3
brjóta lög á oss, eða til þess að bæta úr íyrir
þeim ef þeir gera það, vitum vér ekki.
Raddir almennings.
[AUir eru boðnir og velkomnir, að skrifa í I>ennan
bálk Fjallkonunnar. Greinirnar mega vera nafnlausar, en
þá verða þær að vera með fangamarki höfundanna undir.
Ritstjðrinn ber enga ábyrgð á þessum greinum aðra en
þá sem lög ákveða].
Ljótir ósiðir.
R.ins og kunnugt er gengur nú orðið því
nær um land alt sifeldur barlómsjarmur yfir
vaxandi sveitarþyngslum. Sjálfsagt er þessi
almenni barlómur í einstöku sveit á einhver-
jum rökum bygður; en hitt hygg óg sönnu
nær, að oft og einatt sé þessi barlómur nokk-
urskonar upptugga, sem einn hefir eftir öðr-
um. Þvi verður engan veginn neitað, að þessi
amlóða andi er orðinn býsna almennur með-
al vor á siðustu árum. Þessi vesaldómur
hefir magnast svo, að lítur út fyrir, að það
sé orðið „móðins“ að væia og skæla sem mest
um einstaklingshaginn, og þá náttúrlega um hag
sveitarfólagsins um ieið, hvort sem nokkur á-
stæða er til þess eða ekki. Það er stundum
skoplegt að heyra, hve mönnum tekst að
berja sór og bera sig vesallega, þótt þeir
ba.fi nóg af öllu og eigi við góð kjör að búa.
En það eitt er vist, að þó þessi siður sé orð-
inn almennur, þá er hann alt annað en fall-
egur og sízt af öllu vænlegur til framfara.
Þá er annar ósiður meðal vor, sem ekki er
síður útbreiddur en barlómurinn, og hann er
vanþakklæti hreppsfólaganna til hreppsnefnd-
anna fyrir starf þeirra í þarfir félagsins. Að
vísu ganga skammirnar mest út yfir oddvita
nefndanna, af því þeir hafa mest að gera í
þarfir félagsins, en þær eru engu að síður
ranglátar fyrir því, og geta enda verið háska-
legar, og það því fremur, sem skammirnar
eru hin einustu laun, sem flest sveitafélög
gjalda oddvitunum. Af því leiðir svo eðlilega
það, að menn fara úr nefndunum svo fljótt
sem þeir geta, og eru þá venjulega kosnir
aðrir nýir og ókunnir þeim störfum, sem þeir
eiga að gegna, og oftast verða þeir helzt kosnir
í nefndina, sem mest hafa vítt gerðir hennar
áður, þótt þeir hafi, að öllum jafnaði, lang-
minst vit á sveitamálefnum, en vilja að eins
komast í nefndina af hégómlegri virðingagirni.
Sum hreppsfélög hafa tekið upp þann sið,
að borga oddvitunum 50—70 kr. í kaup og
mun ekki ástæða til að finna að því, enda
lítur svo út, sem það sé orðið „móðins“ að
enginn megi snúa sér við lengur eða víkja
henai eða fæti í félagsins þarfir, nema fyrir
borgun; en þó er það vel kunnugt, að sveitar-
stjórn fer á engan hátt betur þar sem odd-
vitum er launað, en í hinum hreppunum, sem
ekkert borga; það er hægt að sanna það með
dæmum, ef þörf væri á.
Hins vegar er engin furða, þótt nefnd-
irnar verði fljótt leiðar á starfi sínu,
þegar þær heyra sífelt óþakklæti frá öllum
þorra þeirra manna, sem þær vinna fyrir.
Hin versta við vanþakklætið er, að það er
sjaldan haft nógu hátt til þess, að nefndirnar
geti borið hönd fyrir höfuð sér; er það þó
oftast þannig lagað, að þeir sem koma því af
stað hefðu gott af því að komast í tæri við
hegningarlögin; t. d. eins og þegar menn bera
það út, að nefndirnar eða oddvitarnir lifi á
hreppssjóðnum, jafni niður útsvörum eftir
frændsemi og vináttu, en ekki efnum og á-
stæðum, eyði of miklu í þurfamenn, fari illa
með þurfalinga o. s. frv. En eins og áður er
sagt, fer þessi rógur svo lágt, að ekki er
hægt, að hafa hendur i hári þeirra, sem hann
flytja, en er engu að síður bæði svívirðilegur
og háskalegur. Hver ærlegur maður vill auð-
vitað losna sem allra fyrst við ómak það, sem
þessari stöðu fylgir, þegar annað eins er í
vændum fyrir. Afleiðingin verður siðan sú,
að hreppsnefndirnar verða skipaðar því nær
árlega nýjum og ókunnugum mönnum, sem
taka við af hinum, sem farnir eru að venjast
og kynnast sveitamálum og fer fyrir þá skuld
eina margt ver í sveitarstjórn en ella mundi.
Það mundi hverju sveitarfólagi hollast, að
halda sömu mönnum í hrepp3nefndinni sem
allra lengst, svo framarlega sem reiknings-
hald er hreint og greinilegt. En til þess, að
menn fáist til að taka við kosningu aftur í
nefndina, þegar þeir hafa útendað tímann í
hvert sinn, dugir ekki að niða mennina jafn-
mikið og nú er venja. Þann sið er bezt að
leggja niður. Það er langráðlegast hreppsbú-
um, að þiggja störf hreppsnefndarinnar þakk-
látlega, taka höndum saman við hana og veita
henni það lið, sem þeir geta í öllu því, sem
til góðs má vera fólaginu, og ef ástæða er til
að finna að gerðum hennar, þá ber að gera
það á hreppsskilafundum og færa þar rök
fyrir aðfundningum sínum. Þenna róg, sem
menn nota svo víða í laumi, ættu menn að
leggja sem allra fyrst niður; hann er hverju
sveitarfélagi til háðungar og niðurdreps, auk
þess sem það er blátt áfram illmennska og ó-
þokkaháttur, að ofsækja menn með æruleysis-
skömmum fyrir það, að þeir gegna þeim störf-
um í þarfir félagsins, sem flestir viija vera
lausir við, sem reynt hafa.
P.
ISLBNZKUR SQGUBALKOR.
Æfisaga Jóns Steingrímssonar,
prófasta og prests að Prestsbakka.
[Eftir eiginbandarr. Landsbókas. 18‘í, 4to].
(Frh.) Eg var mitt í þessu vastri að segja jarðirnar
af mér, en fekk mig ei lausan þar til mér lagðist það til
liðs, að J6n Eiríksson otatzráð utanlands gat ei komið
þar J6ni brðður sinnm til nokkrar mentunar. Fann
því upp á þetta ráð, að veita og útvega honum þetta
lén. Leysti eg vel af hendi við hann jarðir og kúgildí
og varð svo laus við þær, sem mér var st6r lukka áður
en upp komu ógnanir þær sem hér síðar yfir gengu. Um
þessi ár f6r að heimsækja mig brjóstveiki so þung, að
eitt sinn hlaut eg að taka fjögur andartök að þessum
orðum: ’Drottinn sé með yður’. Þ6 styrkti guð mig so
kröftuglega, að aldrei féll eg frá í embættisverkum min-
um. Sú brjóstmæði batnaði mér þó mikið, er eg komst
hingað á Síðuna undir hreinna loft. Öllum mínum lík-
amaburðum hélt eg og óskertum alt fram á mitt fimtug-
asta og annað ár. Mín góða kona varð og um þær
mundir mjög heilsuveik, so við rúmið helt nærri heilt
ár af vatnssótt og uppþembingum þann tíma, oft nær
dauða en lífi, sem henni þó batnaði fyrir sérlegan guðs
kraft og nákvæmustu viðleitni og ráð landphysici Hr.
Bjarna, sem ekkert taldi eftir sér að koma þá til mín er
eg var í þeim bágendum staddur; eg hafði og vilja og
góð efni til að launa honum þá ferð, því á Felli græddi
eg so peninga, að eg keypti 20 hdr. í Oslandi fyrir norð-
an fyrir 80 ríkisdali. Átti þá og fyrirliggjandi 60 rd.;
mátti þó rúmlega 40 rd. árlega útgefa í skólakost stjúp-
sona minna. Það jók og mikið á meinBemdir konu minn-
ar, að dóttir hennar Karítas lét fallerast og hlaut því
að giftast manni þeim er hún nú á og heitir Þorsteinn
Eyjólfsson, af góðu bóndaslekti kominn; hann sjálfurgóð-
ur smiður, verkmaður og prýðismaður í allri framgengi*,
so sú gifting fór að öllu betnr en Mr. Vigfúsar bróður
hennar, er öllum sýndist horfa til mikillar farsældar. Mr.
Jón Scheving bróðir hans var þá og búinn að gefa sig í
soldáta stétt, so hér bættist eitt á annað. Mátti eg nú
kenna á blíðu og stríðu. En guð veitti mér styrk og
léttlyndi að bera það alt. Tók eg þá og helzt fyrir mig
að stunda guðlega hluti, samansafna kvæðum, sálmum og
bænum, er gamalt fólk kunni og eg sá með því móti
vildi nndir lok líða, að börnum mínum kynni að verða
slíkt til nota og öðrum er það nema vildu eftir mig frá-
fallinn. Mitt í þessu andstreymi blessaði guð mig so
með lands og sjávargagni, að eg þurfti öngvan fisk til
að kaupa til búsins, heldur seldi hann vissnm skiftavin-
um mínum hér í austurpartinum í nokkur ár, því eg fekk
oft í skipsparta og mannshluti mína á milli 10—20 rd.
fiska þar til afii sá lagðist frá undir eins og guðsdýrkun
var mínkuð með helgidaga aftekningum. Hafði þó 17—
20 manns í heimili að óreiknuðum sjúklingum, er oftast
voru þar hjá mér tveir og þrir. Eitt áþreifanlegt dæmi
hversu guði var um hugað að blessa mig af sjónum var
þetta: Eg átti að mestu leyti eitt skip, er eg varð að
flytja með mér út undir Dyrhólaey, þá úr hverfinu fór
með búferli mín. Hafði eg fengið á það ánægjanlega
menn til að láta það ganga um vertíðina með öðrum
skipum, hverja sýslumaður tældi aftur frá mér; brúkaði
þá so á sitt skip, sem fekk 60 fiska hlut í 14 róðrum,
sem þá var minstur hlutur i þeirri veiðistöðu þá vertíð.
Þá eftir af henni vóru tveir dagar komn Meðallendiugar
vestur, sem áður höfðu verið hásetar mínir. Biðja þeir
mig nú að taka skipið upp og fara með sér út á Bjó, því
þá var gott færi. Fekk eg svo marga, að eg komst á
eitt mitt* ókunnugt fiskimið; er það ei að orðlengja, að
guð gaf oss þar af enum bezta fiski og flyðri 60 fiska
hlut á þessum tveimur dögum, en það mesta af öðrum
skipum hafði þá 7 fiska hlut. Dæmið sýnir að
„enginn dregnr þó ætli sér
annars fisk úr sjónum“.
34. Stjúpsynir mínir Jón og Vigfús Scheving, sem er
móðurættar binafn þeirra, voru báðir að likamans skapn-
aði mannbornlegir og ásjálegir menn, náttúruskarpir og skýrir
og fengu þvi eina þá ágætustu vitnisburði úr skóla upp áskarp-
leika sinn og lærdóm ásamt lifnað. Vóru þeir þó ei
lyndislíkir. Sá eldri var framar en frá verður sagt ó-
stöðuglyndur; sló sér út við alla; lét ganga á hverju
sem vildi, lofaði of miklu og varð því að brúka pretti.
Hann greip og tók þankalaust hvað fyrir hendi var;
stundum kom ei tii skila það með honum var sent, og í
mörgu sást fyrir hans sterka ólán og lauslyndi. Hinn
þar á móti sérlega guðhræddur og það bezta prestsefni,
stöðuglyndur I hverju hann tók fyrir sig, góðgjarn við
alla og örlátur i máta; staðfastur að trygð, þar hann tók
henni, og lofaði ei framar en enti. En afar þver og
næsta óvíkjanlegur, þar hann vildi ei nema lempni væri
brúkuð, og þvi fór svo illa milli hans og konu hans, að
hún var sérgóð, uppstökk og ólempin. So sem nú að
Jón stjúpsonur minn var laus í öllu sínu ráði, ráðfærði
eg mig við haus halzta og næsta formyndara, nær hann
var út úr skóla kominn, hvernig eg skyldi mér með hann
haga. Þessi hans formyndari var amtm. sál. herra
Magnús Gíslason, hávitur og ráðbollur höfðingi; var eg
ætíð í stórri gunst og metum hjá honum, og kom hann
mér tvisvar áður til góðs liðs með þennan minn stjúp-
son, að leysa hann úr vanda. Hann svaraði mér skrif-
lega, að eg skyldi láta hann sigla; hann kynni þar sjá
að sér og setjast, þvi þar væru náungar hans fyrir, eftir
hverjum hann kynni að taka sig. Lét eg hann so sigla
og fekk hann þá mestallan föðurarf sinn upp á 166 rd.
og mikið af öðru, sem ei verður upp talið. Hann komst
lukkulega út af landi; deponeraði og fékk hrós fyrir það
og í hasti hafðist þar upp. Hleypti sér í stáss og prakt-
ugheit; varð strax velþektur, tók sér tyrir stallbræður
þá sem honum vóru lyndislíkir, eyddi so með þeim og
spanderaði þvi hann átti þar, og þegar þraut tók hann til
láns, sendi inn ýmsum gjafir, en fekk lítið út aftur. Ár-
ið eftir gerði hann inn lystireisu að yfirBkyni, en var
þó raunar að fá sér peninga. Vildi eg þá láta hann ei
aftur út fara, en réð þar ekkert við. Seldi hann þar
fyrir norðan 30 hundruð í jörðu sem kona mín átti, með
enn fleiri sóan, sem hann lét okkur þó ekkert af vita.
So sigldi hann aftur þar fyrir norðan. En hér sunnan-
lands sigldi það sama haust sýslumaður Sr. Brynjólfur
Sigurðsson, sem með aldrinum varð sárlega ágjarn. Jón
kemur snart í vinskap við hann, selur honum allan
Reyninn, so vel það hann sjálfur átti, sem var helmingur
við bróður hans, sem og það sem þessi hans bróðir átti,
með soddan lögleysu, sem sorg er á að minnast. Sýslu-
maður sparaði honum ekkert peninga til að ná þessn
höfuðbóli, og fekk honum fyrst út í hönd 300 riksdali og
eitt hundrað þar eftir; kemur 60 inn til lands aftur á
Eyrarbakka. Aðspurður þar af vissum mönnum, hverja
lukku hann hafi út sótt, svarar aftur og segir: „Eg
eignaðist allan Reyni í Mýrdal, því bevísingar eru þar
til í vasa mínum“. Þeir við hann áttu tal svara: „Mun
honum sra Jóni Steingrímssyni ei falla þetta þungt?"
„Hvað megnar hann á móti mér, þar hann verður nú að
útleggja 600 rd. til Jóns stjúpsonar síns, og óttast eg
hann ekkert; jörð sú er orðin mín“. Litlu eftir þetta
ríður 'hann austur að Hlíðarenda; skrifar mér þaðan til
að finns, sig hið snarasta, því þar liggi mikið á. Eg var
*) Þannig.