Fjallkonan - 23.06.1900, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni
í viku. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða lVs
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramðt, ðgild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi hann þá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
XVII. árg.
LandSiankinn er opinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjðrnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er í Landsbankahúsnu, opið á mánud.,
miðvikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókiypis lœkning á spítalanum á priðjudögum og föstu-
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
"Vandaö Jjeltoand,
norðlenzkt, mórautt og Ijósgrátt, fæst í Þing-
holtsstræti 18.
Nýjar bækur
sendar „Fjallk.“
Finnur Jónsson dr. phil.: Den oldnorshe og
oldislandske litteraturs historie. II. 4.
Dr. Finnur Jónsson heldur áfram þessu mikla
ritverki sínu, sem verður í þremur stórum
bindum. Út er komið 1. bindi, fyrri Iiluti
annars bindis og eitt hefti af síðari hlutanum.
í þessu síða8ta hefti er fremst kafli um norsk
sögurit fyrir daga Snorra Sturlusonar. Þau
eru að eins þrjú, sem teljandi eru, og öll á
latínu, og lítt merkileg í samanburði við sagna-
rit íslending#.. Ættu því Norðmenn ekki að
vera jafnhreyknir yfir sagnaritun sinni og þeir
eru, þar sem þeir eru að tala um sínar sög-
ur og kalla t. d. „Heimskringlu“ sitt fræga
ritverk. Þessir rithöfundar hafa líka notað
elztu sögurit ísiendinga, svo að þeim verður
ekki einu sinni eignað þetta litla, sem þeir hafa
fært í letur. Þessi þrjú rit eru: saga norskra
konunga að fornu eftir Þjóðrek munk (Theo-
dricus), og er hann fyrsti rithöfundur Norð-
manna, því hann segir sjálfur, að enginn rit-
höfundur hafl verið í Noregi á undan honum,
en getur íslendinga sem rithöfunda og notar
rit þeirra. Annað ritið er ágrip af Noregs sögu,
lítt merkilegt, og heldur dr. Finnur Jónnsson
að höf. 8é ekki einu sinni Norðmaður, heldur
Englendingur eða Þjóðverji. Þriðja ritið er
er kiossfararsaga norskra manna og danskra
tii landsina helga á ofanverðri 12. öld (þeir
komu þangað 1192), og er það fróðlegt en
stutt rit.
Þá talar höf. um íslenzkar konuuga sögur
og jarla á undan Snorra, Ólafs sögu elztu og
Ágrip af Noregs konunga sögum og þar næst
um Morkinskinnu og Fagurskinnu o. fl.
Þá eru sérstakir þættir um íslenzka rithöf-
unda, fyrst Styrmi Kárason hinn fróða, sem
reyndar er lítt kunnur, og svo langur kafli um
Snorra Sturluson. Hann á það líka skilið, þvi
hann er langfrægastur allra íslendinga að fornu
og nýju út um heim, og væri víst vinnandi
vegur að fá honum reist minningarmark með
hluttöku útlendra manna, ekki sízt Norðmanna,
sem alt af eigna sér Snorra og alt sem hann
hefir ritað, þó það væri þeir sem brugguðu
honum banaráðin. Þar næst er all-langur kafli
um Sturlu Þórðarson, og síðast segir í þessu
hefti frá sögum þeim er ritaðar eru eftir daga
Sturlu til 1300.
Reykjavík, 23. júní 1900.
Þessi bók er mjög fróðleg, og eiga ís-
lendingar, þegar hún er út komin, bókmenta-
sögu sína að miklu leyti ritaða frá elztu tím-
um fram á vora daga í þrem stórum ritum,
sem ekkert er á íslenzku: bók Fiuns, á dönsku,
bók Poestions um íslenzk skáld, á þýzku („Is-
lándische Dlchter der Neuzeit“) og bók dr. Jóns
Þorkelssonar um skáldskap á 16. og 17. öld,
á dönsku („Digtningen i Islandu). Myndar-
legra væri, að íslendingar ættu sjálfir bók-
mentasögu sína á móðurmálinu, og má það ekki
dragast lengi héðan af.
Bók dr. Finns er samin af lærdómi miklum,
en sjáifsagt verður ágreiningur um ýms atriði
í henni, eins og þegar er kunnugt orðið.
Eimreiðin. Ritstj. Dr. Valtýr Guðmundsson.
VI. ár. 1. og 2. hefti.
Fremst i þessu hefti er fróðleg og merk rit-
gerð eftir Pál amtmann Briem um kosningar,
og kemst hann að þeirri niðurstöðu, sem eflaust
er rétt, að kosningarlög vor séu mjög ófull-
komin og óhentug, og bendir á hvernig þau
ættu að vera. Ritgerð þessi er oflöng til þess,
að nokkuð verði skýrt frá efni henaar, og ráðum
vér öllum til að lesa hana. — Þá eru nokkur
falleg kvæði eftir Steingrím Thorsteinsson, saga
(„Dóttir mín“) eftir Guðmund Friðjónsson, nokk-
ur kvæði til vestur-íslendinga eftir séra Matt-
hías, sönglag við kvæði eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson í Edinborg, ritgorð eftir hinn efnilega
unga náttúrufræðing Helga Pétursson um ný-
jungar í jarðfræði íslands, sem sanna að mó-
bergið á íslandi séu jökulurðir, en ekki eldfjalla-
aska, eins og áður hefir verið haldið, og breytir
það mjög hinum fyrri skoðunum á myndun ís-
lands. — Þar næst er Iöng ritgerð um Reykja-
vík um aldamótin 1900 eftir mag. Ben. Grön-
dal. Hún er fjörlega og skemtilega rituð, eins
og alt sem hann ritar. Vér þykjumst sjá, að
ritdómarar tvímenna á siðustu „ísafold“ til að
dæma ritgerð þessa, og gera það heldur ómjúk-
lega, en þeir hefðu átt að stinga hendinni bet-
ur í sinn eigin barm er þeir gera. Það getur
varla hjá því farið, að eiuhver ónákvæmni slæð-
ist inn í annað eins efni, og þá er vel gert að
leiðretta það sem rangt er, en ilt orðbragð á
ekki við, og svo skrifa ekki mentaðir menn. —
Þá er lag við kvæði tvö, annað eftir Einar
Hjörleifsson (,,Vorvísur“), hitt eftir Steingrim
Thorsteinsson („Þú Iitli fugl“), en lagið er eftir
íslending í Ameríku, Jón Friðfinnsson; svo eru
vísur eftir ritstjórann, tilsögn um að mæla afl
í lækjum og ám („Aflið í bæjarlæknum11) eftir
ritstj., og loks nokkrir ritdómar, sumir eftir
Einar Hjörleifsson, einn eftir hvern þeirra Olaf
Hansen (danskan mann), Árna Thorsteinsson
yngra og Þorvald Thoroddsen og hinir eftir rit-
stjórann.
Almanalc ólafs S. Thorgeirssonar, 1900. Winni-
peg. Þetta almanak er vel útgefið og samið,
en það verður ekki selt á íslandi vegna einka-
leyfis þess er háskólinn í Kaupmaunahöfn heflr
til að gefa út almanök. Að líkindum fengi þó
íslendingar hér heima Ieyfi til þess að gefa út
almanak, eins og háskólinn hefir veitt Færey-
ingum.
í þessu vestan-almanaki er merkilegust land-
Nr. 24.
námssaga íslendinga í Ameríku, sem hófst í
almanakinu 1899.
Héraðsdómur í málinu
gegn
Einari Finnssyni.
Hann var upp kveðinn 13. þ. m. og niður-
staðan sú, að kærði var uæmnr í 14 daga ein-
falt fangelsi, auk málskostnaðar, samkv. 259 gr.
hegningarlaganna, fyrir að hafa „með því að
draga undir sig nokkuð af verkalaunum Guð-
mundar Einarssonar mlsbeitt stöðu sinni til að
afla sér ávinnings á sviksamlegan hátt“. Hann
hafði talið Guðmundi þessum hærri verkalaun
en hann galt honum, og Iét mismuninn, 36 kr.
75 a., renna í sinn sjóð; gerðist það með þeim
hætti, að hann réð til sín mann þennan fyrir
umsamið kaup, en lánaði hann síðan í lands-
sjóðsvinnuna (vegavinnu) fyrir hærri daglaun
en hann galt honum, og hugði sér það leyfilegt.
Segir svo í dómnum því til skýringar: „Það
hefir tíðkast allmikið, eftir því sem upplýst er,
að ýmsir menn hafa ráðið verkamenn til ákærða,
ekki að eins vinnumenn sína, heldur og aðra,
sem þeir hafa tekið einungis til að koma þeim
í vinnuna; hafa menn þessir tekið til sín vega-
vinnulaunin, en goldið verkamanninum umsam-
ið kaup og hirt sjálfir mismuninn. Ákærða var
kunnugt um, að slíkar mannaráðningar áttu sér
stað, enda áleit hann þær Ioyfilegar, ef verka-
mönnum væri eigi greidd hærri daglaun en ætla
mætti að þeir ynnu fyrir, og hugði jafnvel, að
sér væri sjálfum heimilt að ráða verkamenn á
þennan hátt fyrir sinn reikníng“.
Af öllum hinum kærunum var hann sýknað-
ur. En þær lutu sumar að skjulafölsun, t. d.
breytt eftir á dagsverkatölu hjá einum verk-
manni úr 58 í 88, og látið óviðkomandi mann
skrifa á kaupskrá í kvittunarskyni. Tölubreyt-
ingin fullyrti kærði að stafaði af misritun, þeg-
ar ritað var ofan í tölurnar á kaupskránni eftir
á með bleki — þær höfðu fyrst verið ritaðar
með blýanti, til þess að eiga hægra með, segir
hann, að leiðretta reikningsvillur, þegar hann
gerði upp kaupið við verkamenn, án þess að
þurfa að ónýta kaupskrána —; og manninn,
sem hann lét skrifa fyrir annan kvittun á
skrána, áleit hann sér heimilt eftir atvikum að
líta bvo á, sem væri húsbóndi hins. „Virðist
því ekki“, segir dómarinn, „næg ástæða til að
skoða umgetna aðferð sem skjalafals eða hlut-
deild i því“.
Þá hafði ákærði (E. F.) og talið fleiri dags-
verk hjá aumum verkamönnum en þeir höfðu
unnið. En ýmist eru sérstök atvik að þvi, er
gera það ósaknæmt, t. d. að hann breytir
ákvæðisvinnu í daglaunavinnu, eða þá að hann
hefir leilt sennileg rök að því, að það hafi orð-
ið af vangá og honum óafvitandi, enda hins
vegar vantalin allmörg dagsverk, þótt borguð
hafi verið að fullu, en reikningsfærslan öli
ófullkomin.
Kærði hefir áfrýjað þessum dómi til yíirréttar.