Fjallkonan - 21.07.1900, Side 1
Kemur út einu sinni
í viku. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 6 kr. eða V/t
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
bændablað
IIppBögn (skrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi hannþá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrceti 18.
XYIl. árg.
Reykjavík, 21. júlí 1900.
\r. 28.
Landsbankinn er opinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er i Landsbankahúsnu, opið á mánud.,
miðvikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er i Doktorshúsinu, opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lœkning á spítalanum á þriðjudögum og töstu
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., ki. 11—1.
títlendar frettir.
Ófriðurinn í Kína heldur áfram og mega
stórveldin ekki við uppreistarmönnum.
Aðalforingi uppreisnarmanna eða „boxara“
(hnefleikara) er Tuan prins. Hann hefir ráð-
ist með miklu liði á stórborgina Tientsin,
sem stórveldaliðið haíði áður tekið, og hverfi
það í borginni, sem útlendingar byggja, hefir
verið brent til ösku. Sagt er að þar hafi
verið drepnir 1500 útlendingar.
Skorað hefir verið á Li-Hung-Chang, vara-
konung, bæði af Evrópumönnum og einstök-
um Kínverjum, að hann reyndi að stilla til
friðar. Ekki er þó svo að sjá sem það hafi
tekist.
Japanar eru fúsir til að senda her sinn til
að skakka leikinn, ef unt væri að komast að
samningum við eitthvert stórveldanna um
friðinn á þann hátt, að ekkert stórveldanna
hefði þar meira að ráða en annað.
Stórveldin eru nú sem óðast að búa herskip
sín, Frakkar, Þjóðverjar og Rússar, en Ame-
ríkumenn hafa dregið sig í hló og segjast
ekki vilja berjast til landa í Kína, eða skifta
sér af því sem þar fer fram, nema að eins
sjá mönnum sínum borgið, semþarbúa. Þeir
eiga þó hægt með að setja þar á land meira
lið en nokkurt hinna stórveldanna.
Englendingar látast vilja fá Li-Hung-Chang
til að taka við stjórninni í Kína.
Um 1000 útlendingar, sendiherrar Evrópu-
ríkjanna og ýmsir fleiri, hafa nú haldið hóp
i Peking og varist áhlaupum uppreistarmanna.
Með uppreistarmönnum eru allir hirðmenn
keisara og ekkjudrotningarinnar. En 5—6
af stórveldum heimsins geta ekki komið sér
saman um að bjarga Evrópumönnum og
Ameríkumönnum í Peking. Þeir hafa sent
kveinstafi sína til stórveldanna: „Yið höfum
enn getað varist, en vonlaust um það fram-
vegis. Hjálpið okkur fljótt“. Þessar orðsend-
ingar hafa þeir sent í þrjár vikur. Stórveld-
in hafa ekki verið tilbúin. Japanar hafa boð-
ist til að bjarga mönnunum, en stórveldin hafa
ekki viljað þiggja það, af því þau hafa sjálf
viljað vinna á Kínverjanum og sitja að krás-
inni. Flotaforingjar Englendinga og Bússa,
Seymour og Alexjeff, segja að engin tiltök
sóu að bjarga Evrópumönnum í Peking, því
stórveldin hafa þar að eins 20 þúsúnd manna,
en uppreistarlið Kínverja hefir til taks 140
þúsund manna við Tientsin og Peking.
Eftir síðustu blöðum enskum, sem ná til
12. júlí, er uppreistin í rénun og sendiherr-
um stórveldanna talið óhætt. Þetta er haft
eftir Li-Hung-Chang. Áður hafði það verið
fullyrt, að keisarinn hefði verið neyddur til
að taka inn eitur og drotning lika; hefði
keisarinn beðið bana af því, en drotningin
prðið brjáluð. Það var auðvitað tilhæfulaust.
Búastríðið. Fregnir þær sem smámsaman
berast þaðan að sunnán um að stríðinu só
þegar lokið og að Búar hafi gefist upp, reyn-
ast ekki áreiðanlegar og eru tilbúningur Eng-
lendinga. Fregnriti ensks blaðs, sem ritar úr
Transwaal, segir svo nú fyrir örstuttu: Það
getur dregist alt að 6 mánuðum enn, að Búar
verði sigraðir. Meðan Krúger gamli stendur
uppi og getur áorkað einhverju, heldur hann
áfram áhlaupa-bardögum í fjöllunum, enda
mun hann aldrei gefast upp skilmálalaust.
Það hefir verið sagt, að illa hafi verið farið
með sjúka menn og særða í hjúkrunarhúsum
enska hersins þar syðra. Því neitaði þó Bal-
four í parlamentinu; sagði að ekki væri að
búast þar við sömu meðferð og á spítölum í
Lundúnum. Hann kvað ríða mest á að berj-
ast nú duglega við Búana.
Af síðustu viðureignum er svó að sjá sem
Búar verði Englendingum enn þá skeinu-
hættir. — Paget, hershöfðingi enskur, kveðst
hafa barist nýlega heilan dag við Búa, og
hafi þeir haft mikinn liðsafla; varð þarmann-
fall nokkurt og allmargir særðir, og svo hefir
verið víðar.
Helzta sigur, sem Englendingar hafa unnið
síðan þeir tóku Pretóríu, telja þeir, að þeir
hafa nú tekið Bethlehem, bæ sem er norð-
austan til í Óraníuríki. Þar hafa verið aðal-
stöðvar Búa, og þar hafa þeir verið Steijn,
bróðir forsetans í Óraníu, og Kristjan de Wet
hershöfðingi, sem Englendingar bera mikið
frægðarorð fyrir framgöngu hans. Það er
haft eftir honum, að hann muni aldrei gefast
upp, heldur falla, ef því væri að skifta.
Einn lávarðurinn enski lætur mikið yfir
því, að hann hafi handtekið 1000 fjár og 500
kýr frá Búum.
Þó Cecil íthodes væri mestur hvatamaður
til þessa ófriðar, þykja nú miklar horfur á,
að vinfengi hans við Englendinga fari út um
þúfur þegar þeir hafa náð Transwaal alger-
lega á sitt vald. Hann á mikið í gullnám-
unum þar, og er talið víst, að þar verði á-
greiningsefni við Englendinga.
Frakkar hafa afráðið á þingi, að byggja
6 línuherskip og 5 hleypiskip (,,Krydsere“),
og enn fremur hafa verið veittar 118 milj.
franka til torpedó-báta og neðansjávarbáta.
Eldur varð laus 1. júlí í höfn við New-
York, Hoboken. Hafði kviknað í ullarpokum,
en kringum þá vóru ámur með terpentínu og
öðrum eldfimum vörum. Þar brann fjöldi
skipa, stærri og smærri, og nær 800 manns
druknuðu eða fórust í eldganginum. Skað-
inn metinn marga tugi miljóna kr.
Káðið (senatið) í Finnlandi hefir neitað
að birta lög Kússakeisara um upptöku rúss-
nesku í embættisbrófum o. s. frv. Jafnframt
hafa hinir helztu senatorar sagt af sór.
Yinnusynjun („lock out“) hefir verið meðal
byggingamanna í Stokkhólmi, og varð niður-
staðan sú, að vinnutíminn var ákveðinn 10
timar og daglaun frá 80—60 aur. um klukku-
fímann (vikamenn og drengir 25—28 aura).
Færa má kaupið niður, ef verkið líkar ekki.
Scipido, sem réðst á prinsinn af Wales og
ætlaði að hefna fyrir Búa, hefir verið sýkn-
aður og talinn ekki með öllu ráði.
Prestalaunamálið.
Herra ritstjóri! Ég leyfi mér að mælast til
rúms fyrir nokkrar líuur út af því, er Guð-
mundur í Elliðakoti skrifaði í 19. bl. Fjallkon-
unnar um frumvarp það til breytingar á laun-
um presta, er við sra Einar Jónsson fluttum á
síðasta þingi.
Eg skal ekkert fást um rithátt Guðmund-
ar. Háðsmerkin og væmnu aðfengnu fyndnis-
tuggurnar (svo sem „guðsmenuirnir“, lítiisvirð-
ingar og hæðnisnafn á prestum) er hvort sem
er ekki kámugra orðalag, en búast má við hjá
honum.
Undarlegra þykir mér, hve lítið hann sér af
þessu máli, og hve illa hann sér það lítið af
því, sem hann gryllir í. Tortrygni lians og
getsakir tii prostanna skyggja svo á hanu, að
hann sér eiginlega ekkert af þessu máli annað
en það, að iandsjóður eigi að borga prestunum
nokkrar tekjur þeirra með kr: 65,200. Enjafn-
harðan fær hann getsaka-glýjurnar í augun og
sér tómar ofsjónir, — og bullar svo út aí þeim.
Þannig telur hann frumvarp þetta framkom-
ið af því, að prestarnir hafi ekki verið ánægð-
ir með þeirra væntanlega teknaauka eftir frum-
varpi því um gjöld til presta og kirkna, sem
nú er orðið að lögum, heldur hafi viljað fá meira,
og því skyni gert þessa „tilraun til að fá lög
samþykt, er skylduðu landsjóð til að „gieiða
þeim þessar 65 þús. kr., „án þess að gefa um
eða geta bent á, hvernig landsjóði yrðu bættar
þær þúsundir". Prestarnir eiga að hafa verið
svo blindaðir af launagræðgi, að þeim á að hafa
sézt yfir þaó atriði, að landsjóður þyrfti að fá
á einhvern hátt árlegar tekjur til að standast
þetta gjald, sem prestarnir „munu þó vilja fá
útborgað oftar en einu sinni“. — Guðmundur
lætur „okkur flutningsmönnum frumvarpsins
ekki hafa gengið annað til en ágirfid“.
Þeir sem hafa hirt um að kynna sér sann-
leikann í þessu máli vita, að þessar 65 þúsund
krónur eru að eins 9/10 af sóknatekjum presta,
eins og þær eftir hinum eldri lögum voru að
meðaltali á fimm ára bilinu 1893—98; hinir
aðrir, sem ekki hafa kynt sér málið, sjá og
þegar af þessu, að getsakir Guðmundar um, að
við höfum með þessu frumvarpi viljað fá meira
handa prestunum en tekjuaukann eftir nýju
lögunum, er einber heilaspuni, og varla dylst
þeim heldur, hve góðgjarnlegur hann er.
Þá vill G. láta það vera eins dæmis axar-
skaft að leggja slíkt útgjald á landssjóð, án
þess að lögleiða sérstakan skatt eða ákveða
honum sérstakar tekjur til að standast gjaldið.
— En slíkt er ekkert eins dæmi. Hvaða sér-
stakar tekjur voru landssjóði ákveðnar þegar
héraðslæknum var fjölgað nær til helminga, eða
í hvert sinni sem kostnaður tilkenslu ogskóla,
sem landssjóði er ætlað að bera árlega, hefir
verið á hann lagður. Hitt segir sig sjálft, að
landssjóður þarf nægar tekjur til að standast
gjöld sín, og mun alþingi hvorkiþuría aðsækja