Fjallkonan - 21.07.1900, Blaðsíða 2

2
f;jallkjo nan.
þá vizku til G. né gleyma skyldu sinni íþessu
efni, þó hann ekki áminni það.
Aðal-atriðið, sem G. ekki virðist sjá eða ekki
viija sjá í frumvarpi okkar sra Einars er það,
að afmá úrelt lagaákvæði, sem þjóðin er vaxin
frá, og sem íþyngja mönnum óþarflega og rang-
látiega. Þeir skattar (tíund, lambsfóður, dags-
verk og offur), sem frumvarpið vili afnema, eru
úrelt ógeðslegt hrúgald ójafnaðargjalda, er þyngst
hvíla á þeim er sízt skyidi, hinum fátækustu.
Yið þenna ójöfnuð er landsmönnum með frv.
ætlað að losna á þann hátt, að þeir greiði úr
sameiginlegum sjóði fé, er nokkurnveginn bæti
prestastéttinni tekjuhaliann, og er þá gengið
út frá þvi að sérhvert gjald, er iandsjóði þegar
er eða siðar verður ákveðið, hvíli á jafnaðar-
fyllri grundvelli, en hin nefndu gjöld til
presta.
Ekki minnist G. heldur á hitt aðal-atriði
málsins — það, að losa prestana við þá óhæfi-
legu og skaðiegu sýslan, að toga verkkaup sitt
út úr fjölda misjafnlega staddra manna, og eiga
þar með i hvimieiðu og óvirðuiegu viðskifta
og reikninga-vafstri, er auk þess útheimtir meiri
tíma, en ýmsir prestar geta mist frá skyldu-
verkum sínum; er þá um tvent að velja: aðslá
slöku við hina kennimannlegu starfsemi eða
innheimturnar. Auðvitað tekur hver samvizku-
samur prestur hinn síðari kostinn. Fer svo
innheimtan í handaskolum, til tjóns fyrir efna-
hag prestsins og til skapraunar skilvísum góð-
um sóknarmönnum, er vilja að presti sínum
vegni vel.
Að almenningur, sem hefur lítinn og tak-
markaðan skilning á andlegri starfsemi, eigi
erfitt með að láta sér skiljast þetta, er eðlilegt
og það því fremur sem margur gasprarinn hef-
ur á síðustu áratugum ekki sparað að nota
blöðin, lestrarlind alþýðu, til þess að rýra þýð-
ing kristindóms og kirkju, og gjöra lítið úr
starfsemi prestauna og nytsemi hennar. Þótt
ég ekki muni eftir að neinn annar en Gr. hafi
haldið því fram, að prestar hafi nú miklu minna
að gjöra en á 18. öld, þá hefir margur engu
síður af vanþekking en óvild talið embættis-
verk presta létt verk, vandalítil og fljótunnin.
Það er eins og þessum mönnum sé fyrirmunað
að skilja, að prestar þurfi að undirbúa sig und-
ir hverja prédikun og hverja ræðu, sem þeir
eiga að flytja við kirkjulegar athafnir. Sér-
hvern prest, sem skiiur köllun sína og leggur
rækt við hana, kostar það venjulega mikinn
tíma og andlega áreynslu, að búa sig undir sér-
hverja ræðu, enda þykir fæstum prestum sá
undirbúningur svo rækilegur, sem vera á, nema
þeir skrifi hugsanir sínar, og flestir skrifa þeir
ræður sínar orð fyrir orð. Prestar í fámennari
prestaköllunum þurfa að undirbúa sig þannig
undir ræðuhöld þetta 60—100 sinnum á ári, en
í hinum fjölmennustu prestaköllum 100—200
sinnum. Að frumsemja og skrifa 100—200
ræður, er ætlast er til að hafi hver um sig, sem
sjálfstæð ritgjörð og ræða, kristilegt og upp-
byggilegt gildi, — það er ekkert smáræðisárs-
starf með öllu öðru, er prestar hafa að starfa
sem prestar.
Um árangur þessarar starfsemi ætla ég ekki
að skrifa að þessu sinni, en að eins að mót-
mæla þeirri hrottakenning hjá G., að það — að
hún hyrfi að mestu „mundl hafa hin æskileg-
ustu áhrif á trúarlíf manna“. Er það trúin sú
sem hann boðaði á trúmálafundinum í Garða-
kirkju á annan í páskum, og sem honum var
bent á, að vondar verur „hefðu líka og skelfd-
ust“, sem hann vonar að þá lifni við?
Um þriðja meginatriði frumvarpsins virðist
G. heldur enga skímu hafa, — það nfl., að dreg-
in er af sóknatekjum hinna beztu prestakalla
nokkur upphæð, og hinumrýrustu bættar tekj-
ur með henni. Mundi sú breyting draga úr
fjárbænum til þingsins frá vandræðaprestaköllum
og hlífa landssjóði við smávegis útgjöldum til
prestakalla, sem hann ella tæplega gæti komist
hjá framvegis fremur en hingað til.
Þ.ar sem G. er að brigsla okkur flutnings-
mönnum frumvarpsins, og svo prestastéttinni á
þingi um, að vér viljum keyra þetta mál fram
með kappi og hraða, þá vil ég spyrja hann: Er
það vottur um slíkt kapp, að við komum ekki
fram með málið á þinginu fyrr en útséð mátti
telja um, að það hefði nægan tima til að ganga
fram? eða þá hitt, að við höfum síðan látið
málið alveg afskiftalaust, höfum ætlað því að
mæla með sér sjálfu við þjóðina?
Við fleiri hnútur G. skai eg ekki fást, enda
læt hið lubbaiega hnútukast hans til vor presta
liggja mér í léttu rúmi.
Görðum, 17. jtilí 1900.
Jens Pálsson.
Fiskirannsóknir Norðinanna.
Þess var getið í síðasta blaði, aðNorðmenn
hefðu gert út skip til fiskirannsókna.
Það lagði á stað i lok maímánaðar og er
náttúrufræðingur (Dr. Johan Hjort) yfir-
maður.
Skipið átti fyrst að rannsaka sjávarbotn
og fiskalíf við Noreg og fara síðan undir
norðausturstrendur í s 1 a n d s (Langanes) til
rannsókna þar.
Þegar rannsóknunum er lokið við ísland,
á skipið að halda til Jan Mayen og þaðan
til Þrumu (Tromsö).
Á þessari leið á einkum að rannsaka straum-
ana og hafsbotninn. Þetta er framhald raxm-
sókna, sem dr. Hjort hefir áður byrjað á.
Sérstaklega á að komast eftir því, hvort
nokkur norðurheimskautsstraumur nær að
stöndum Noregs, sem sænskir fræðimenn hafa
haldið fram.
Prófessor Nansen er á skipinu og stendur
hann fyrir þessum rannsóknum. Hann ætlar
þar að reyna ýms ný áhöld, sem hann hefir
sjálfur búið til.
Rannsakað verður dýralif og fiskalíf á þessu
svæði norðurhafsins, og komist eftir, að hve
miklu leyti dýralífið og fiskalífið er bundið
við grunnsævi, og hvort ekki eru alls konar
dýr og fiskar í úthafinu.
Til þessara rannsókna eru búin til ýms ný
veiðarfæri, svo spm nýir háfar og pokavörp-
ur (ekki botnvörpur), sem veiða má með í
miðjum sjó eða ofansjávar, og verða gerðar
tilraunir til að veiða með þessum áhöldum
úti á hafi. Svo verða reynd síldarreknet og
með þau farið á þann hátt sem nú er farið
að tíðkast á nýjustu fiskieimskipum þýzkum.
Þegar til Noregs kemur, á að rannsaka
fjörðuna við Finnmörk og sjóinn milli Nor-
egs og Bjarneyjar. Þar á að reyna færafiski
og ýms net og botnvörpur.
Þetta rannsóknaskip er að allri gerð sem
hin ensku botnvörpuskip.
í haust á að reyna af skipinu reknetaveiðar
og botnvörpur með ströndum Noregs.
Lögð hefir verið stund á að fá duglegustu
fiskimenn á skipið, sem kostur var á. Fiski-
mennirnir eru: 2 Danir, 2 Norðmenn (frá Ála-
sundi), 1 Finnmerkingur og 1 selaveiðari.
Skipið er 367 tons og ristir rúm 10 fet.
Undirbúningur þingkosninga.
Rangárvallasýsla. Þar er sagt að þeir fjórir
muni bj óða sig fram: Sighvatur gamli, Þ ó r ð u r
Guðmundsson í Hala, séra Eggert Pálsson
á Breiðabólsstað og að líkindum Magnús
sýslumaður. Állar líkur eru til, að Þórður
nái kosningu, og Sighvatur verður hinum
víst erfiður, en ekki verður sagt um, hver af
þeim þremur muni bera sigur úr býtum.
Árnessýsla. Þar eru í boði séra Magnús
Helgason á Torfastöðum, og hefir hann
þar mest fylgi, svo að líklegt er að hann nái
kosningu; þá er Hannes Þorsteinsson ritstjóri
t
„Þjóðólfs“ og Sigurður Sigurðsson frá Lang-
holti. Hvort Tryggvi Gunnarsson muni bjóða
sig þar fram aftur er óvíst, og geri hann
það, er óvíst hvort hinir síðartöldu nái kos-
ningu.
Borgarfjarðarsýsla. Þar býðst lector Þór-
hallur Bjarnarson aftur og Björn Bjarnarson
í Gröf. Álveg óvíst enn, hvor liðfleiri er.
Mýrasýsla. Þar býður sig fram séra
Magnús Andrésson fyrir þrábeiðni
annara presta að sagt er. Hann hefir áður
verið á þingi og er vinsæll af alþýðu. og mun
líklega enginn annar gefa þar kost á sér.
Snœfellsnessýsla. Eftir síðustu fregnum er
mælt, að Lárus sýslumaður muni hafa nægi-
legt fylgi til að ná kosningu þar, þótt Einar
ritstj. Hjörleifsson bjóði sig þar fram.
Palladómar um alþingismenn 1899.
IX.
ólafur Briem er svo gamsll og góðkunnur
þingmaður, að honum hefði vel mátt sleppa
hér, því það er heldur ekki tiigangurinn í þetta
skifti, að skrifa um alla þingmenn. Á því mun
enginn efi, að Skagfirðingar kjósi hann aftur;
hann er hygginn og tilögugóður þingmaður,
þótt heldur lítið kveði að honum á þingi. Hann
talar sjaldan, og er fáorður í hvert sinn, en
ekki getum vér þó talið það neinn ókost á hon-
um. Hann vinnur aftur á móti allmikið í nefnd-
um; var t. d. á síðasta þingi í 9 nefndum og
framsögumaður i fjáraukalögum 96—97 og hor-
felislögunum. Hann mun vera reikningsglögg-
ur maður eins og hann á ætt til, og hefir hann
því oft verið kjörinn í nefndir þær sem átt hafa
að fjalla um fjármálafrumvörp þingsins og sömu-
ieiðis búnaðarmál. — Á síðasta þingi kom hann
fram með frumvarp um stofnun „Ræktunarsjóðs
íslands", og þó vér hyggjum að ofmikið megi
gera að sjóðstofnunum og sjóðasöfnunum, og að
' framkvæmdirnar geti með því móti geymst i
sjóði, þá álítum vér að þessi „Ræktunarsjóður“
muni fremur til bóta.
Ólafi Briem hefir hlotnast sú vegtylla, að
vera kosinn varaforseti á þinginu, og er það
ekki vegna röggsemi hans, heldur gætni hans
og festu.
tSLENZKUR SÖGUBÁLKOR.
Æfisaga Jóns Steingrímssonar,
prófasts og preats að Prestsbakka.
[Eftir eiginhandarr., Landsbókas. 189, 4to].
(Frh.). [Enn fremur sagði lögmaður Björn]: „Ég yil
þti dveljir hér til þingloka, þar til skýrara fréttist að
framan, því enn er ókomið skip það, sem fðyeti Skúli er
& væntanlegnr og commissarii eru enn ókomntr".
Hlýddi eg þessum ráðum, þar til allir þessir komu, þyi
með þeim var helzt fréttavon, bæði um það og annað. Ég
fór á fund fóveta Sktila, og bað hann einslega segja mér
hvernig háttað sé og fram gangi um illmæli það er eg
heyri úr Kaupinhöfn um mig, „því sittsegirhver". Hann
svarar: „Fyrst þti spyr mig so einlæglega, skal eg greini-
lega segja þér frá öllu því“. Byrjaði hann frásögnina
sem eg hefi áður inníært og segir: „Ég lét Guðmund
Helgason Isfold, þénara minn, njósna á hverjum degi
hvað um það gerðist fyrir ráðstofunni; lét ei merkja mig,
en lét hann gefa þeim inn, að eg og kannske fleiri kynn-
um einhverja upplýsing gera um greindan mann og mál
þetta, hvað ráðherrarnir vel antóku; gefnr þá fóveti tit
vitnisburð og fleiri, sem þar var gagnkunnugt, að greind-
ur Björn var frá barndómi lyginn og stelvíB með fleirum
ódygðum og var skotið undan straffi vestur í Skaga-
fjörð að Keynistað tir Eyjafirði, sem áður er sagt. Til
skirteinis og frekari lnkku var frá Jóni sál. i Grenivík,
þann tíð sýslumanni í Vaðlasýslu, sendibréf með þekkjan-
legri hendi og signeti, hjá fóveta, honum til skrifað þann
tíð hann var sýslumaður í Hegranessýslu, er þetta ang-
i