Fjallkonan - 21.07.1900, Blaðsíða 3

FJALL’KONAN.
3
lýsti. Meðal fleiii, sem vildu álita okkur saklaus af á-
burði Bjðrns, var Tðmas Windekilde, sem nú var einn af
innkomnum comissariis, hvern eg nú einninn fann. Hann
Bem handgenginn ráðherrunum, og þvi nær þann tíð einn
af þeim, segir og framber opinberlega, að hann kunni ei
betur þenkja né kunna að segja, en við séum saklaus af
áburði þrælsins, þar hann gagnþekki okkur bæði og seg-
ir það kunni ei rimilegt að vera, að eg sé valdur að
klausturhaldaradrápi, þar eg hafi nokkurum vikum áður
lagt líf so nær í veð fyrir hans líf, og varið hann við öll-
um slyBum, sem hann og fleiri séu að lifandi vitni og
og megi því sökin vera einhvern veginn öðruvísi vaxin.
Hér eftir er farið að rannsaka Björn; segir hann nú að
klausturhaldara hafi mátt leiða til bana ryskingar þær,
er þeir hafi haft um kvöldið áður en hann dð; hann hafi
ímyndað sér, að bæði við og aðrir hafi viljað hann dauð-
an af ófriði hans, og afsakar okkur nú, sérdeilis mig,
um alla beiðni og meðvitund um afgang hans, en segir
hvað hann hafi ógætilega hér um talað, hafi verið að kenna
Jóni, sem sér hafi gefið peninga til þess og með slóttug-
heitum véfengt* sig í .orðum og lagt sér ógætnum orð í
munn („slík eru börnin óþarflig"). Varð það svo enda-
Iykt, að greindur Björn fyrir sína lýsingu og skarnflekk,
er hann hafðiQsett upp á okkur, var dæmdur að erfiða
þar í strangasta fangelsi í járnum alla sína lífstíð. En
Jón, þá hann sá og heyrði hversu alt þetta Bnerist hon-
um á móti hans tilætlan, til skammar og vanæru, hleypti
hann sér úr Kaupmhöfn út í Julland undir eitt soldáta-
regiment; varð þar að sögn undir-officéri, um lítinn tíma,
féll þar í so Btóra ólukku, sem mig óar við að nefna, að
hann mátti vera fangi sína lífstíð, eður gera sig tor-
kendan og vera burtu úr kóngsins ríkjum á 24 stundum.
Síðan hefi eg ei til hans frétt. Þannig sést áþreifanlega
hversu guð endurgeldur sérhverjum eftir sínum verkum.
Honum sé eilíf æra. So fór eg heim af þingi glaðvær í
mínum gnði, er svo stóð með mér, að enginn kunni mér
nokkurt mein að gera. „Samvizkan sæla sigurinn ber“.
Þ6 mikill fjöldi góðra og guðhræddra manna fyndist, sem
glöddust af þessari hjástoð hans og lofuðu hann þar fyr-
ir, þá létu þó ekki mínir haturs og öfundarmenn af að
pukra með þetta ámæli og sverta mig, og þó þeir hafi
ótalsinnum oftar rekið sig sjálfa á, hversu guð hafi leitt
mig fram úr öllum vandræðum, þá hefir vonzka þeirra
snúið því við og sagt: ,enginn vinnur á honum, þvi hann
er so göldróttur1. Þessa sorg og gleði blandaða fráBögn
hefi eg sagt í öllum sínum atriðum, eins og eg veit hana
sannasta fyrir guði og góðri samvizku, til þess, mín kæru
börn, að haldi öfundsjúkir og illgjarnir menn því áfram
að lasta mig dauðan og brigsla yður hér um með for-
eldrum ykkar — að þið þá vitið, hversu á þessu hefir
staðið verulega, og að þið því heldur kunnið án blygð-
unar með góðri samvizku og djörfung að svara þeim
eftir verðugleikum og lýsa þá hvern í annara orða stað
opinberlega Iygara og hatursmenn vora, lífs og fram-
liðna.
Brot úr dagbók.
í Búa strlðina.
Eftir enska skáldið Rudyard Kipling,
sem var fréttaritari þar syðra.
Lærið brotið, segir einn af burðarmönnunum.
Hægra eða vinstra?
Hægra, segir maðurinn.
Síðan er hann lagður á bakið og brotna lærið
lagt svo að hægra sé að binda um það. —
Þetta er einstakt, segir burðarmaður.—Það var
kúla í maganum. — Maðurinn gat drukkið mjólk
og kraftsúpu ef hann lá eins og hentast var
og í rúmi sem við átti. Það leit svo út sem
Mauser-byssan mundi þyrma lífi hans.
—Þá kom einn sem þurfti limstýfingar á
hægra alnboga.
Þetta er hégómi. Það einskisvert að láta
taka af sér limi; verra er að dragast með
gegnboruð lungu, sem kvelja mann í hvert skifti
sem maður legst niður.
— Er nokkur sjúkur?
Nei, og læknarnir urðu fegnir; þeir vildu
heldur fara með 3 járnbrautarlestir særðra
manna en eina með sjúklinga.
Við sluppum í þetta skifti við blóðsóttina,
*) Þannig.
sem kreistir úr mönnum blóðið og gerir þá að
beinagrindum, — við gigtina, sem er á við sjö
tannpinudjöfla; — og lungnabólguna, sem rekur
morðvopnið í bak mönnum og rekur þá vægðar-
laust á undan sér.
— Hér er nú ekki annað en eitt sár af
sprengdri kúlu og einn hreinn koss hvíslandi
kúlu. — Við göngum svo að öðrum börum.
Herðarblaðið brotið; alnboginn úr liði;
lungað borað í gegn frá hægri til vinstri, án
þess kúlan hafi snert hina æðri parta; niðurhand-
leggurinn molaður, — Baf sprengikúlu", segir
maðurinn. Tveir menn særðir á höfðinu, lítils
vert um það; — tvær kúlur í lærinu (maður-
inn er glorhungraður); öxlin gegnboruð og
gómurlnn af einum fingrinum (maðurinn er
gramur yfir þessu litla sári); niðurhandleggur-
iun brotinn, „ó það er svo sárt að láta binda
um það“. — Læknirinn gegnir engu og hand-
leggurinn fer í umbúðirnar eins og fótur í sokk.
í rúmi hvers hermanns er taska með skyrtu,
handklæði, bursta, svampi og tannbursta.
Nú fer hver á fætur öðrum úr skitnu og
blóðugu einkennisfötunum sínum, eða þeim er
hjálpað til þess, og fara i hreina skyrtu og
undir hrein rúmföt. Nú eiga þeir loks að fá
að hvíla sig. Nú verða þeir að fá eitthvað
staðgott að éta, svo sem þykkvar baunir, vel
úti látnar, — ef þeir geta haldið opnum augun-
um svo lengi. Þeir, sem hafa fengið kúlu í magann
eða lungun, fá mjólk og brennlvín.
Líklegt væri, að 600 mílna járnbrautarakst-
ur væri óþægileg hreyfing fyrir særða hermenn.
En í rauninni er það ekki.
Það er nú fyrst, að þeir eru rólegir yfir því
að vera slopnir við alt saman. Þeir eru nú
lausir við steikjandi sólarhita og ryk, eitrað
vatn og þreytandi göngur; þeir eru nú ekki
lengur kvaldir með því að sofa með stígvélin
á fótunum og þeir eru lausir við að kveljast
af því að axla byssuna. Margir þeirra koma
aldrei aftur. Eimskipið fer með þá heim til
Englands og þar verður þeim tekið vel af ást-
vinum þeirra.
Nótt í 1600 klukkustundir,
Landkönnuðurinn Gerlache, sem kom í fyrra
úr suðuríshafsferð, segir svo frá í frönsku tíma-
riti „l’ Illustration“.
17. mai sáum við síðast sólina, og var það
að þakka geislabrotinu [Hún var komin niður
fyrir sjóndeildarhring].
Þá varð niðamyrkur. Um miðjan daginnvar
ofurlitil rauðleit glæta, eins og af náttlampa
og stóð til nóns.
Þegar þykt var loft eða fjúk, sáum við ekki
þessa glætu og höfðum ekkert til leiðbeiningar
um deili dags og nætur. Það hefði verið hvers
manns bani, að fara frá skipinu út í þetta
myrkur.
Þetta heimskautsljós gerði okkur margar
skráveifur. Yið gátum ekki greint neinavega-
lengd eða stærð hlutanna, og þegar við geng-
um um ísinn, rákum við okkur hvað eftir ann-
að á háa jaka, sem okkur hafði sýnst vera
mörg hundruð fet á burt.
Einu sinní þóttist eg sjá stóran kassa á ísn-
um, hér um bil í 300 feta fjarlægð. Eg varð
hissa, og gat ekki skilið í því, að skipverjar
hefðu fleygt þessum kassa í eldiviðarleysinu.
Það reyndist ekki annað en snepill af dagblaði,
þegar til kom. Þessi glæta gerði okkur ringl-
aða, af því við gátum ekki lengur treyst aug-
unum.
Smámsaman féll einhver höfgi yfir okkur
alla. Yið urðum fölir og blóðlausir, og urðum
dauðþreyttir, hvað lítið sem við höfðumst að.
Lífæðin sló mjög ört. Eftir hálftíma göngu
taldi læknirinn 140 æðarslög á mínútu.
Sumir fengu svima. Ekki gátum við lesið
eða skrifað, og höfðum við því ekki þau not
af bókasafni okkar sem við var búist. Síðast
gátum við ekki notið svefns, og lá við, að við
yrðum vitskertir.
Þetta stafaði af því myrkri sem var yfir
okkur.
21. júlí sáum við fyrst sólina, og verður ekki
með orðum lýst ánægju okkar, þegar við sáum
rönd sólarinnar yfir hina endalausu ísbreiðu.
Uppfundningar.
Mór í stað kola.
Á siðustu árum hefir meðferð á mó til bronslu
farið mest fram í Kanada, og eru Kanada-menn
því í þeirri grein á undan öðrum þjóðum. Ekki
hafa íslendingar í Kanada þó látið til sín heyra
eitt orð um það, og ranglega hefir þeim verið
þakkað það, að þeir han kent íslendingum að
þekkja íshús, sem eru gerð eins og íshúsin sem
nú eru bygð hér á landi og íslendingar hafa
orðið fyrri en aðrar Evrópu-þjóðir að taka upp.
Þvi FjallJconan hafði bent á það og sagt frá
ameríksku íshúsunum áður en nokkur Kanda-
íslendingur sagði eitt einasta orð um það.
Með nýjum áhöldum og aðferðinni til að þrýsta
mónum saman og þurka hann hefir tekist að
búa til eldivið, sem menn ætla að muni jafn-
gilda steinkolum; slíkur mór er fult svo ódýr
sem steinkol og í ýmsu tilliti notadrýgri en
kol. Enginn reykur eða sót kemur af þessum
mó og mjög lítil aska.
Arðuriun af gullnámunum í Transvaal
var árið 1898 288 miljónir króna og gæti sá
arður að sögn verið talsvert meiri. Arður af
kolanámum þar i Iandi nam á sama ári 12 milj.
kr. Þegar stríðinu er lokið, vitanlega með ó-
förum og tjóni Búa, ætla Englendingar að taka
upp herkostnaöinn úr guilnámunum, með því
að leggja 50°/0 á gullframleiðsluna. Kemur
það sem vel er ekki sízt niður á frumkvöðli
Búa-stríðsins, Cecil Bhodes, sem talsvert á í
námunum. Bikisskrifarinn Beitz i Transvaal
hefir minst þessa í bréfi til „Kölnische Zeit.“ og
endar með þessum orðum: „Svona ætla Engl.
að hafa upp herkostnaðinn, en þeir munu auk
þess neyðast til að halda setulið i Búaríkjuu-
um báðum, 50,000 manna hér um bil, og þann
kostnað eiga námurnar lika að borga. Jafn-
skjótt og enska liðið fer burt, mun uppreisn
brjótast út hvarvetna og halda áfram ekki ár-
um saman, heldur hundruðum ára“.
11 miljónir Glyðinga eru í heiminum nú á
dögum. Af þeim eru 4J/2 milj. á Bússlandí;
1,800,000 í Austurríki ; 667,000 á Þýzkalandi;
300,000 í Búmeniu; 120,000 á Tyrklandi,
og 101,000 á Englandi.
(xeysarnlr („The Geisers“) í Yellowstone
Park eru alt af að smádofna ; sá sem beztnr
þótti, „Fountain Geiser“ er alveg hættur að
gjósa, og er ætlun manna, að áður mörg ár eru
liðin, muni þeir allir verða hættir. Þá yrði
Geysir í Haukadal, meðan hann endist, nokk-
urs virði, ef til vill miljóna virði. Það er hug-
vekja fyrir lýðinn „sem að Geysi selur“ og
þingið hans, sem svífist ekki á hinn bóginn að
sóa mörgum tugum þúsunda í ýmsa þarfleysu og
svívirðilegustu bitlinga.
Stýrilegt loftfar. Þýskur greifi, sem heitir
Zimmelmann, sjötugur að aldri, hefir lengi feng-
ist við það að búa til stýrilegt loftfar. Það var
reynt um síðustu mánaðamót, en fyrsta ferðin
hepnaðist ekki sem skyldi. Þó gera menn sér
vonir um, að svo megi umbæta það, að það verði
viðráðanlegt, og er þá hið stýrilega loftfar fund-
ið.
Kaupfélög í Svíþjóð. Svo er að sjá sem
kaupfélagahugmyndin sé ekki dauð. Um síðustu
mánaðamót var haldins fundur í Stokkhólmi
um stofnun stórkaupaverzlunar fyrir alla Sví-
þjóð. Danskur maður, D. Eskesen, hélt fyrir-
lestur um samtök Dana í búnaði og verzlun og
l!