Fjallkonan - 08.09.1900, Blaðsíða 3

fjall;konan.
3
og ekkert stendur þar, sem eigi geti orðið fiski-
mönnum til nota, ef rét.t er breytt eftir bend-
iugum þeim, sem þar eru gefnar, eins mun ekki
greinin um fiskiklakið vera tómt humbug, þótt
hra Bjarui Sæmuudsson „fiskifræðingur“ íslands
svaraði grein minni eða réttara þýðingu í 41.
tbl. „íslands“ (9. okt. 1897) á þá Ieið, að ekki
mundi það stoða mikið, þótt breytt væri eftir
henni, og mun hann eflaust hafa gert það sam-
kvæmt skyldum sínum við ísland, sem borgar
honum fé til rannsókna. Nú eru síðan liðin 3
ár, sem enginn hefir hugsað um aðferð þá, er
ég benti á hér við land, að undanskildum Eng-
lendingum. 3 ár er alment álitið að þorskur-
inn sé að þroskast og stækka, og hefði aðferð-
in hepnast einu sinni á öllum útveg hér við
land, þá hefði verið betra fyrir fiskifræðinginn
að skrifa ekki, svara ekki grein minni eins og
hann gerði; það dró náttúrlega kjark úr mönn-
um, úr því hún kom úr þeirri átt. Að hra Bj.
S. hefir þá ekki þekt fiskimannaalmanakið er
augljóst aí því, að á móti margra ára reynslu
reyndra fiskimanna mundi hann vart hafa rit-
að, því til þess þarf „fagu-menn, en það geta
þeir að eins verið, sem komast einhverntíma út
á sjóinn og sjá, hvað þar fer fram með eigin
augum og taka eftir öllu sam við ber, ekki
einn eða tvo smá„-túra“, heldur í mörg ár, á
ýmsum stöðnm og á öllum tíma ársins. Til
næstu vertíðar er enn þá nægur tími til þess
að menn geti notað aðferð þá, sem ég einu-
sinni fyrir 3 árum skrifaði um, og væri æski-
legt að þeir vildu verja fáum mínútum 2—3
sinnum á vertíðinni á hverju skipi til reynslu,
enda leyfir fiskifræðingurinn það í grein sinni.
Aðferðin sú er ég hafði skýit frá og þýtt úr
hinu enska fiskimanna almanaki til þess að
bæta upp eyðileggingu þá, er fiskistöðvar vorar
verða fyrir bæði af völdum botnvarpna og eig-
inn skipaflota, var á þessa leið, og mun standa
ár frá ári óbreytt, þrátt fyrir allar mótbárur
lærðra fiskifræðinga eða „Uólogiskra stationa“
Taka skal hálfa fötu af hreinum sjó, kreysta
svilin úr lifandi svilfiski í fötuna og hræra var-
lega í þessu með hendinni, þangað til sjórinn
er orðinn á litinn eins og dauf mjólkurblaada;
að þessu búnu skal kreysta hrognin úr hrogn-
fiskinum, tveimur eða þremur, og iáta sömu-
leiðis í fötuna. Fiskarnir verða að vera sömu
tegundar. í hérumbil 10 míuútur á að hræra
þessu varlega saman með hendinni; munu þá
flest eggin vera frjófguð, og þá er öllu úr föt-
unni helt útbyrðis. Náttúran mun sjá um það
sem eftir er. Þetta á að gera þegar fiskar eru
komnir að goti, og sýnir eftirfylgjandi tafla
hrygningartíma helztu fisktegunda hér við land:
Nöfn. Mánuðir. Tala eggja.
Þorskur janúar—apríl 9,000,000.
Isa febr. marz. apr. 6,000,000.
Lúða marz. apr. maí. 835,000.
Síld aug. sept. oct. 70,000.
Rauðspr. febr. marz. 6,000,000.
Upsi marz apríl 1,000,000.
Langa maí júní 5,000,000.
í vetur vissi ég um mörg ensk fiskiskip, þar
sem stöðug regla var, að viðhafa aðferð þessa,
og mjög er líklegt að sá aragrúi af fiski, sem
er hér við Iand árlega, eigi að meira eða minna
leyti uppruna sinn að rekja til áhuga útlend-
inga að fara eftir bendingum, sem þeir sjálfir
trúa að komi sér og öðrum að notum. Sífelt
má heyra það þegar fiskimenn eru að kveðjast í
útlöndum, að þeir segjahver við annan: „Mundu
eftir fiskiklakinu“. í grein hr. Bj. Sæm. til
mín stendur: „Þessi aðferð er mjög auðveld, og
lítur út fyrir, að geta borgað sig vel, e/ á 10
mínútum mætti gefa sjónum aftur fleiri fiska,
en árlega eru fluttir til Grimsby“ (o: mín orð
í þýðingu minni). Hefir hinn iaunaði umsjón-
armaður fiskveiða okkar ekki svo mikið vit á
hvernig ástatt er innan borðs hjá okkur á fisk-
veiðum, að hann ekki viti, að þetta er fyrir-
hafnarlaust og kostnaðarlaust, og þess vegna á
illa við að tala um að þetta gæti borgað sig?
En það sem menn alment vona er, að hann
sýni nú bráðlega, Ir'-n-t hans verJc muni borga
sig fyrir almenning. í grein siuni til mín byrj-
ar hann svo: „E i af því mér finst ekki með-
alið einhlítt (hverjum hefir dottið það í hug?),
ef annars er þörf á því, og greinin gefa mönn-
um miklar vonir um fiskfjölgun, sem ég fyrir
mitt leyti býst ekki við að rætist.......“ Mega
menn ekki hafa von? Reyndar heldur fiskifræð-
ingurinn mönnum vonlausum, því engiu von
getur verið um það, að gamlar skýrslur og út-
reiðir upp um sveitir geti komið fiskvaiðam
vorum í gott horf. Samt var furða, að ekki
var stofnaður makríls-útvegur þegar greinin góða
um makríl, sem rak í Keflavík, kom út, því þá
var þó farið að koma nær sjónum. Næst-sein-
asta grein í ritgjörð hr. Bj. Sæm. til mín hljóð-
ar svo: „Eg vil geta þess hér, þótt það snerti
þetta mál minna, að nafnið „rauðspretta", er
afbökun af danska nafninu Rödspætte (rauð-
drafna); ísl. nafnið er skarkoli eða grallari".
Þetta voru ágætar upplýsingar, en hér var ekki
verið að ræða um klassisk nöfn, heldur aðeins
það sem fólk skilur alment. Veit ég staði hér
á landi, þar sem „grallari“, sem við köllum
öðru nafni „landssynningsgrallari,“ er nefndur
lúða, lúða aftur á móti „sprek“ (vestfirzka) eða
„lok“; flúra kölluð „gedda“ (svo á Sauðárkrók)
með fleiri nöfnum, sem höfð oru yfir hinar ýmsu
fisktegundir á ýmsum stöðum landsins, en úr
því verið er að leitast við að hafa íslenzk nöfn,
sem eru málfræðilega rétt, og sýna með því
mentun sína, þá ætla eg að fá að vera með.
t hinni skemtilegu ferðasögu sinni til sýning-
arinnar í Björgvin 1898 (47 tbl. „íslands“ 6.
des. 1898) stendur í lýsingunni um „Aalesunds-
sköjterne“, að þær séu „kútte-reiddar“. Ég hefi
komið um borð í öll möguleg og ómöguleg skip
en aldrei heyrt talað um neina tegund skipa,
sem kútte nefnist, en cutter kannast ég við,
en það er ekki reiðinn, sem gerir skipið að
cutter, heldur lagið á skrokknum, sbr.pilot-cutt-
er, sem er fore and aft-reidd skonnerta með
cutterskrokki — ergo cutter. Clipper getur
aldrei orðið cutter, hvernig sem siglutrén eru.
Eg veit annars ekki betur en að afturmastrið
í „Aalesundssköjtunum“ heitiPapegöjmast en ekki
mezan, og þá er skipið ekki kútter-reitt.
Ég hélt að hinu launaði fiskveiða umsjón-
armaður landsins mundi styrkja og styðja við-
leitni manna, sem með einhverju móti vildu
benda mönnum á það, sem gæti orðið fiskveið-
um til eflingar. Mín bending var þýdd, kom
frá útlöndum, og er ekki alt gott sem kemur
þaðan? Til hvers væri annars verið að kosta
fiskifræðinginn þangað, éf ekki væri alment á-
litið, að þ&ðan kæmi framfarirnar, en hvar er
árangurinn af þeirri ferð ? Eru það greinirnar
í „íslandi“? Útgerðarmenn vorir hafa líkl.
sumir komið inn á gömlu guanoverksmiðjuna
í Þórshöfn, sem nú er notuð tii að þurka í fisk
þegar ótíð er, og þurfti ekki að ráðfæra sig
við Th. Thorbjörnsen frá Kragerö til þess að
komast í skilning um slíkt.
Hvað snertir vaðbeygjur þær, sem hr. B. S.
sá á sýningunni í Björgvin, sem ekki voru
eins hagkvæmar og hann vildi hafa þær, þáer
það engin furða, að slíkar vaðbeygjur séu ekki
uppfundnar enn, þar sem þær að nokkru Ieyti
verða að fara eftir hvernig skipið er útbúið
þar sem undirstaða þeirra á að vera. Skudes-
næsskipin „Salo“ „Duo“ og „Rutland", sem hér
fiska árlega, hafa sama útbúnað og hér alment
tíðkast. Undarlegt þykir mér, að hvorki
Fleiecher, Erichsen né Drechsel kapteinn hafi vit-
að, að nafta ver trémaðki; hvort nafta fæst hér
á lyfjabúðum í stórskömtum veit ég ekki, en
erlendis fæst hún á dúnkum. Náttúrlega er
hún hrærð saman við annað, t. d. black-fernis.
Ég hefi ritað fáeinar greinir þessi síðustu
ár í blöðum hér. Þær greinir hefi ég ekki
ritað til þess að „slá um mig“ með þeim, held-
ur til þess að gefa mönnum bendingu um það,
sem ég hefi séð og vitað sjómenn viðhafa. Ég
hefi t. d. skrifað um líflínur þær, sem sjómenn
alment spenna á milli reiða skipa, þegar rok
eru, til þess að menn síður fari útbyrðis, ef.
sjór fyllir þilfarið eða sjó slær yfir skipið. Sama
er að segja þegar á útsiglingu stendur og menn
eru ef til vill druknir um borð. Það er minna
ómak, að þenja línur þessar, en að þurfa að
setja út bát ef einhver fer útbyrðis, eða þá
það sem verst er, að hafa það á sinni spm-
vizku, að missa menn út fyrir að hafa trassað
það. AUir sjómenn ættu að reyna að styrkja
hver annan, þegar um eitthvað það er að ræða,
sem einhverjar líkur eru til að gæti komið að
notum.
Grein þá er eg ritaði um fiskikíakið eudaði
eg þannig í „íslandi“:—Eg hefi þekt aðferðina
lengi, en skrifa þetta nú að eins vegna þess,
að eg held, að öðrum, sem um þetta hafa ritað,
hafi gleymst að geta hennar, þótt þeir náttúr-
lega þekki hana allir.— Mér datt ekki í hug,
að hr. Bj. Sæm. þekti ekki enska fiskinanna-
almanakið, og þótt hann ef til viíl yrði reiður
mér fyrir að dirfast að skrifa um þetta efni,
þá átti það ekki að bitna á hag landsins, held-
nr á mér persónulega, því eg vík ekki frá
þeirri skoðun minni, að hann hafi ekki gert
landinu gagn, með því að draga jaínvel úr því,
að aðferð sú or eg benti á væri viðhöfð. Mér
hefir ásamt fleirum skilist, að hr. B. S. væri
umsjónarmaður fiskveiða við strendur landsins
jafnt og upp til sveita, en vera má að mér skjátl-
ist, og sé svo, skal eg opiuberlega biðja um
fyrirgefningu í blaði þessu, sé hér nokkuð sem
getur móðgað hann. í skýrslum þeim sem eg
mér til uppbyggingar les árlega eftir hann
virðist mér þó vera talað um fiskigöngur o. s.
frv. En kemur sá guli eftir þeim ? Er ekki landið
að borga fé til þess að eitthvað sé gert til
þess fiskurinn komi, en ekki til þess að sernja
grafskrift eftir þá þorska, sem dauðir eru, eða
skýrslur um, hve margir hafi „stungið afu frá
ströndum íslards það og það ár.
Yæri nú skýrslur samdar í ýmsum fiskiver-
um landsins, sem nokkuð yrði bygt á síðar, þá
yrði að taka nákvæmlega eftir veðri, mæla
sjávarhitann, taka eftir straumum, m. m. Setjum
t. d. frá 1. des. 1900 til 2. febr. 1901: Veður
var svo og svo, sjávarhiti þessi o. s. frv. Ver-
tíðin var góð.— Kæmi svo sama veðurlag og
og sjávarhiti líkur eftir 2 ár á tímabilinu 1.
des. til 2. febr., þá mætti ef til vill búast við
samskonar vertíð, ef ekki brim, straumar eða
annað hefðu rótað botninum svo, að hann væri
ekki Iengur fiskibotn. En það er víst ekki
neinn sá uppi, sem fyriríram getur sagt um
fiskigöngur, og ætlast víst enginn til þess af
nokkrum manni.
Fiskifræðingurinn hér gæti samt haft tölu-
vert að gera. Það væri eflaust Iaunanna vert,
að rannsakað væri, hvar hægast og bezt væri
að ná í kúfisk til boitu, og hvernig hann geymd-
ist bezt, því :if öllum okkar beitutegundum er
hann nr. 1, og hann er víða til. Frakkar hafa
haft tilfæringar til að veiða hann. Ranusókuir
með ýmiskonar fuglakjöt væru ekki fjarri vegi,
því þegar síldartunnan er 24 kr. og 2—3 dag-
ar fara til að ná í hana til boitu, og enginn
þykist geta fiskað nema á síld, þá væri það
hlutur, sem svaraði kostnaði, ef eitthvað annað
gæti fengist í staðinn. Margt fleira mætti
nefna, sem við ólærðir menn höfum ekki vit á.
Ekki væri fjarri vegi, að fara einn eða tvo
„túra“ með Frökkumá þorskveiðar, því gaman
væri að kunna og vita með hverju móti þeir
fá fiskinn frá 100 faðma dýpi upp í sjóinn,
knýta knút á línur sínar og renna ekki út
nema 30 föðmum og draga hann svo. Það væri
sparnaður á tíma, og gróði fyrir marga, því sá
fiskur vegur talsvert.
Eg á ekki á góðu von eftir að þessi grein
kemur út, en er tilbúinn að gera grein fyrir því,
er ég hefi skrifað, og framleggja saunanir, ef
þess verður krafist. Svo vona eg og margir
fleiri, að ekki líði á Iöngu, þangað til kemur
skýrsla með ástæðum, hvort hvalaveiðar Norð-
manna séu skaðlegar fyrir fiskveiðar hér við
land. Eg var á hvalveiðastöðva skipi í kring