Fjallkonan - 03.11.1900, Side 1

Kemur úteinu sinni
í yiku. Yerð árg. 4 kr.
(erlendis B kr. eða l’/a
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendia fyrir-
fram).
Uppaögn (Bkrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi hann þá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstræti 18.
Reykjavík, 3. nóvember 1900.
>r. 48.
Biöjiö ætíö um:
OTTO MONSTEDS
danska smjörliki,
sem er alveg eins notadrjugt og bragðgott
og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
XVII. árg.
Landsbankinn eropinn hvernvirkandagkl.il—2.Banka-
Btjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni Btundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er i Landsbankahúsnu, opið á mið-
vikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lœkning á spítalanum á þriðjudögum og íöstu
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning i Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Þannig stöndum vér.
Eftir
Örn.
III.
Sérstakur ráðgjafl.
MótstöðumeTin aðalvinstrimanna færa það enn
fremur móti stjórnarskrárbreytingarfrumvarpinu
1899, að ekki þuríi að taka það fram, að vér
fáum sérstakan ráðgjafa fyrir ísland, því það
sé heimilt eftir hinni núverandi stjórnarskrá.
Hér hafa þeir rétt að mæla, og það er sjálf-
sagt að játa það.
En hvernig mundi verða með framkvæmdina
í því eftir hinni núverandi stjórnarskrá?
Stjórnarskrá vor segir, að skipaður skuli ráð-
gjafl fyrir ísland, engetur þess ekki, hvort hann
eigi að vera sératakur eða megijafnframt hafa
önnur ráðgjafaembætti á hendi. Það væri því
í samræmi við stjórnarskrána, að skipa sérstak-
an ráðgjafa, en það er líka í samræmi viðhana
að láta íslands ráðgjafann hafa önnur ráðgjafa-
embætti á hendi, enda hefir það jafnan verið
svo í þau 26 ár, er vér höfum haft stjórnar-
skrána, að dómsmálaráðgjafi Danmerkur hefir í
aukagetu verið ráðgjafi fyrir ísland.
Samkvæmt grundvall&rlögum Dana er það
konungurinn, sem ræður töiu ráðgjafanna í
hvert sinn og skiftir verkum milli þeirra. Nu sem
stendur er það því eingönga komið undir vilja
hans hátignar, hvort vér höfum sérstakan ráð-
gjafa eða ekki. Gerum nú ráð fyrir, að kon-
ungur gerði að vilja íslendinga og léti oss hafa
sérstakan ráðgjafa. Þá er þó engin trygging
fengin fyrir þvi, að svo verði upp frá því.
Hinn sami konungur getur tekið þetta aftur,
hvenær sem honum sýnist, og því fremur eftir-
menn hans.
Fyrir þetta á að girða með ákvæðinu, að
skipaður verði sérstakur ráðgjafi fyrir ísland,
því úr því væri það deginnm ljósara stjórnar-
skrárbrot, ef hann hefði annað ráðgjafaembætti
á hendi.
Það er þó bráðnauðsynleg trygging, að setja
ákvæðið nm sérstakan ráðgjafa inn í stjórnar-
skrána, því núverandi stjórnarskrá veitir enga
tryggingu í því efni, þrátt fyrir það, þó leyfi-
legt sé, að hafa sérstakan ráðgjafa ettir henni.
Framkvæmd á henni í því efni verður jafnan
komin undir vilja konungs í hvert skifti, og
allir þeir, er óska eftir sórstökum ráðgjafa, munu
naumast telja það heppilegt.
Má ráðgjafinn mæta á þingi eftir stjérnar-
skránni?
Mótstöðumenn stjórnarskrárbreytingarinnar
\ fullyrða enn fremur, að ráðgjafinn megi hiklaust
\ mæta á þingi samkvæmt stjórnarskránni og
sumir þeirra eru í nokkrum vafa um þetta atriði,
er fylgja stjórnarskrárbreytingunni fram.
34. gr. stjórnarskrárinnar hljóðar þannig:
„Landshöfðingjanum skal beimilt vegna em-
bættisstöðu sinnar að sitja á alþingi, og á hann
rétt til, að taka þátt í umræðunum eins oft og
hann vill, en gæta verður hann þingskapa.
Stjórnin getur einnig veitt öðrum menni um-
boð til að vera á þingi við hlið landshöfðingja,
og að láta í té skýrslur þær, er virðast nauð-
synlegar.
í forföllum landshöfðingja má veita öðrum
umboð til þess að semja við þingið“ . . .
Eftir þessu á eg ómögulegt með að sjá, að
ráðgjafinn geti mætt á þingina.
Fyrst og fremst er svo ákveðið í 2. gr.
stjórnarskrárinnar, að æðsta vald á íslandi inn-
anlands skuli á ábyrgð iáðgjafans fengið í
hendur landshöfðingja, og þar í 'nlýtur einnig
að vera fólgið, að semja við þingið.
í 2. málsgrein 34. gr. er reyndar ákveðið, að
gefa megi öðrum manni umboð til að mæta við
hlið landshöfðingja, og í 3. málsgreininni er
leyft, að í forföllum landshöfðingja megi gefa
öðrum manni umboð til að semja við þingið.
Þetta bendir á, að ætlast er til, að það aé
einmitt landshöfðinginn, sem semji við þingið,
sé hann ekki íorfallaður, en ekki sá maður,
sem settur sé við hlið hans.
Væri ráðgjafanum þvi heimilt að mæta á
þingi, væri honum ekki heimilt að semja við
þingið nema því að eins, að hann mætti í for-
föllum landshöfðingja.
En getur það verið ráðgjafinn, sem stjórnin
megi gefa umboð til að mæta á þingi annað-
hvort við hlið landshöfðingja eða í forföllum
hans?
Stjórnin hlýtur að þýða konungurinn og ráð-
gjafinn. Umboð til þess að mæta á alþingi
hlýtur að vera -gefið út af konuugi og ráðgjafa
í sameiningu. Hér getur því ekki verið átt
við að gefa ráðgjafanum umboð til að mæta á
alþingi. Væri ætlast til þess, hlyti það að vera
tekið fram berum orðum í stjórnarskránni, og
ráðgjafinn settur á undan landshöfðingja á sama
hátt og gert er í frumvörpunum frá 1897 og
1898.
Stjórnin þýðir og stjórnarskrána þannig, að
ráðgjafanum sé elchi heimilt að mæta sjálfur á
alþingi. Þó ekki væri annað en þetta, væri
það eitt nægilegt til þess, að breyta þyrfti 34.
gr. stjórnarskrárinnar, svo framarlega sem álit-
ið er æskilegt, að ráðgjafinn mæti á alþingi.
Þá má og ganga að því vísu, að þeir menn
eru allmargir hér á landi, er mundu telja það
stjórnarskrárbrot, ef ráðgjafinn mætti á þingi
samkvæmt 34. gr. stjórnarskrárinnar. Það er
því auðsætt, að ráðgjafinn muni aldrei mæta á
þingi meðan þ^ssu ákvæði er ekki breytt þann-
ig, að honum sé leyfð þingseta með berum ocð-
um, enda ætti oss að vera Ijúfara, að sett sóu
skýr og ótvíræð ákvæði í stjórnarskrána, þar
sem nokkur vafi getur leikið á, en ákvæði
stjórnarskrárinnar séu höfð svo óglögg, að þrefa
megi um þau fram og aftur.
En tii þess að ráðgjafinn geti mætt á þingi
útheimtist og, að hann sé sérstakur eða hafi
ekki önnur ráðgjafaembætti á hendi, og að
hann skilji og tali vel íslenzka tungu.
Meðan ráðgjafinn fyrirísland er jafnframtdóms-
málaráðgjafi Dana, eða réttara sagt, meðan
dómsmálaráðgjafinn hefiríslands mál í hjáverk-
um, er auðsætt að hann hefir ekki tíma til, að
fara hingað 3 mánaða tíma, þó ekki sé nema
annaðhvort ár til að mæta hér á alþingi.
„Það er engin trygging fyrir því, að ráðgjaf-
inn kunni íslenzka tungu betur en danskir
menn, sem fá embætti hér á landi", segja mót-
stöðumennirnir, „og því síður fyrir því, að hann
verði íslendingur".
Satt er það, að ekki eru konungi settar skorð-
nr fyrir því, að taka þann mann fyrir íslands-
ráðgjafa, sem er ófulikominn í íslenzkri tungu,
en á hinn bóginn má ganga að því vísu, að úr
því það ákvæði væri í stjórnarskránni, að ráð-
gjafinn yrði að skilja og tala mál vort, mundi
konungur leita fyrst þeirra manna, er væru
fullnuma í tungu vorri, og þá eðlilega fyrst ís-
lendinga, og auk þess má ganga að því vísu,
að enginn maður með heilbrigðri skynsemi mundl
treysta sér til að mæta hér á þingi, nema hann
kynni mál vort vel. Að öðrum kosti mundi
hann misskilja ræður þingmanna og ræður hans
sjálfs yrðu kryddaðar svo mörgum málvillum,
að hann hlyti að verða til athlægis frammi fyr-
ir þingmönnum og áheyrendum. Mannlegu eðli
er svo farið, að íáir mundu þeir verða, er vildu
vera ráðgjafar, ef þeir vissu það, að kunnátta
sín í tungu þeirri, sem töluð er á þinginu, væri
svo lítil, að þeir ættu á hættu að verða sér
til háðungar fyrir misskilning og bögumæli, i
hvert sinn er þeir stæði upp til að láta til sín
heyra.
Þá segja mótstöðumennirnir, að danskir menn
mundu taka próf í íslenzku til þess að verða
ráðgjafar fyrir ísland.