Fjallkonan - 19.12.1900, Qupperneq 1

Kemur úteinu sinni
í viku. Yerð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða l’/a
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (eriendiB fyrir-
fram).
UppBögn (Bkriíiag)bund-
in við áramðt, ðgild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. oktö-
ber, enda hafi liann þá
borgað blaðið.
Afgreiðela: Þing-
holtsstrœli 18.
XVII. árg.
Reykjavík, 19. desember 1900
Nr. 51.
Landsbankinn er opinn hvern virkan dag kl. 11—2. Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Fo>-ngripasafnið er i L&udBbankahúsnu, opið á mið-
vikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu
dögum kl. 2—3 e. m. (lokað í des. og jan.)
Ókeypis lœkning á spítalanum á þriðjudögum og föstu
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
-vþ- ^
Biöjiö ætíö um:
OTTO MONSTEDS
danska smjörliki,
sem er alveg eins notadrjúgt og* bragðgott
og smjör.
Getur ráðgjafinn mætt á þingi?
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
WtT Fæst hjá kaupmönnunum.
Eg keíi með sérstakri ánægju lesið hinar
einkar skilmerkiíegu og hógværu greinir
„Arnar“ í 41.—43. tbl. „Fjallk.“, er væntanlega
verða til þess að koma almenningi í skilning
um, að það er reykur einn og villa, er blöð
stjórnleysingja* halda því fram, að ráðgjafinn
geti mætt á þingi samkvæmt ákvæðunum í
34. gr. stjórnarskrárinnar. En af því við má
búast, að tré falli ekki við fyrsta högg, og
sumir láti enn ekki sannfærast, ætla eg hér
að taka fram fáein atriði máli okkar til stuð-
nings, svo sem til áherzlu og áréttingar grein
„Arnar“.
í fyrnefndri grein er það réttilega tekið
fram, að stjórnin getur eigi veitt ráðgjafanum
(o: sjálfri sér) umboð til að mæta á alþingi.
En ýmislegt er fleira, sem móti því mælir.
Af 34. gr. er auðséð, að laudshöfðingi á að
vera aðalfulltrúi, sjálfkjörinn fulltrúi stjórnar-
innár. Mætti ráðgjafinn á þingi, mundi að
sjálfsögðu alt snúast um hann, en vera alveg
gengið frtm hjá landshöfðingja. Að senda
ráðgjafanu á þing hlyti því að hafa stjórnar-
skrárbrot 1 för með sér, ef ekki beinlínis að
formi til, þá því fremur að efní. Ank þess
er næsta ólíklegt, að landshöfðingi gerði sér
það að góðu, að veglegasta starfið hans yrði
þannig dregið úr höndum hans og hann gerð-
ur að undri framan í þingmönnum.
í því, að landshöfðingi er sjálfkjörinn full-
trúi stjórnarinnar, liggur enn fremur, aðhann
stendur feti framar en aukafulltrúinn. Hann
á t. d. að setja þingið og slíta því, færa þvi
boðskap konungs o. s. frv. Með því yrðiráð-
gjafi, sem mætti á alþingi, settur skör lægra
en landshöfðingi, en geta má nærri, hvort
hann mundi kunna við að standa að baki
sinni eigin undirtyllu, og er þegar af þeirri
ástæðu einni loku skotið fyrir, að hann mæti
á þingi eftir núgildandi stjórnarskrá.
Að hugsunin hafi líka verið, að þessi auka-
fulltrúi ætti að standa að baki landshöfðingja,
sóst enn betur á því, að bera saman 1. og 2.
málsgrein 34. gr. Málsgreinirnar byrja báðar
með því að heimila landshöfðingja og auka-
fulltiúanum setu á þingi, en þar í liggur ekki,
að þeir hafi málfrelsi. Að svo sé, má ráða
*) Stjðrnleysingja kalla eg alla þá, sem eru á mðti
umbótum þeim á Btjðrnarskránni, sem nú eru í boði, af
því ómögulegt er að tákna allan þanu sundurleita flokk
með öðru en einhverju -leysi. Detta orð á líka vel við,
yað því leyti sem Btjðrnleysingjar hafa enga stefnuskrá í
sjálfstjórnarmálinu, og að við megum heita stjórnlausir á
meðan þeir, sem völdin hafa í raun og veru, þurfa eigi
að ábyrgjast gerðir sínar, en í því horfi vilja þeir halda
öllu.
af því, að 1. málsgrein heimilar landshöfð-
ingja með berum orðum, að taka þátt í um-
ræðunum eins oft og hann vill; því væri mál-
frelsið falið í þingsetunni, hefði verið óþarfi
að taka það sérstaklega fram. Um aukafull-
trúann er aftur í 2. málsgrein farið þeim
orðum, að honum skuli heimilt að láta í té
skýrslur, er virðast nauðsynlegar. Þessi orð
eru miklu þrengri en samsvarandi setning um
landshöfðingjann, og víst er um það, að harla
eru þau klaufaleg, ef þau eiga að tákna al-
ment málfrelsi, en að slíkum klaufaskap má
varla ætla að stjórnin hafi gert sig seka í
sjálfri stjórnarskránni, sem búið var að lappa
upp á þing eftir þing. Að orðin eigi heldur
ekki að tákna fullkomið málfrelsi, skal nú
reynt til að taka fram.
Það er auðsætt, að aukafulltrúinn á að
hafa eitthvert sérstakt erindi á þing, því án
þess er engin ástæða til að hafa stjórnarfull-
trúana tvo. Sérstakar ástæður til að stjórnin
telji eigi landshöfðingja einfæran umaðmæta
á þinginu geta margoft komið fyrir. Það
getur t. d. komið fyrir, að stjórninni tækist
svo illa valið á landshöfðingjanum, að hann
væri eigi talinn einfær að gegna fulltrúa-
stsrfinu, og hann gæti hsfa mist traust þings
eða stjórnar. Þegar svo stendur á, getur
verið full ástæða til fyrir stjórnina, að senda
mann á þingið fulltrúa sínum til aðstoðar eða
til höfuðs honum. Og það liggur einmitt í
orðunum við hlið landshöfðingja. Sá, sem
settur er við hlið einhverjum, á að vera hon-
um til aðstoðar eða til að gæta hans. Og
lengra þarf umboð aukafulltrúans ekki að ná.
Siáum við þessum skilningi föstum, verða
og orðin „að láta í té skýrslur" eðlileg. Þau
eiga þá við það, að aukafulltrúinn á að koma
þinginu í skilning um vandamál, sem lands-
höfðingi hefir ekki sérkunnáttu til að vóla
um. En hvert sem erindi aukafulltrúans er,
þarf hann ekki á málfrelsi að halda. Má líka
búast við, að hann yrði stundum útlendingur,
og kæmi honum þá málfrelsið að engu haldi.
Aldrei hefir verið fremur ástæða fyrir stjórn-
ina til að senda aukafulltrúa á þing en að
sumri. Landshöfðingi er svo settur í stjórnar-
skrármálinu, að hvorugur flokkurinn trúir
honum. Að vísu virtist hann á þingi 1699
fylla flokk stjórnbótarmanna, en stjórnleys-
ingjar munu enn telja hann sín megin. Má
það og til sanns vegar færast, þvi vinir og
skyldulið landshöfðingja, er fastast hafa fylgt
honum að málum, berjast nú manna ósleiti-
legast gegn allri stjórnarbót,— Leggi stjórnin
fram frumvarp um banka, mundi ekki veita
af bankafróðum manni.
Hér að framan hefir verið sýnt fram á, að
aukafulltrúinn í 34. gr. stjórnarskrárinnar er
settur skör lægra en landshöfðingi, aðbeinast
liggur við að skoða hann sem aðstoðarmann
landshöfðingja eða sendan til höfuðs honum,
og að hann á ekki milfrelsi á þingi. Á með-
an svo stendur, þarf enginn að vænta þess,
að ráðgjafinn mæti á þingi, auk heldur þegar
hann gæti búist við málssókn fyrir brot á
stjórnarskránni. H.
Vilhelmína Hollandsdrotning
er að allra dómi kveuskörungnr mikill, svo ung
sem hún er. Hún hefir fengið ágætt uppeldi
og talar ágætlega frönsku, þýzku og ensku, og
enda fleiri mál. Hún hefir járnvllja og þrek
og er hin starfsamasta, kynnir sér ríkismál út
í æsar og dæmir skaip ega um þau, svo ráð-
herrunum þykir undrurn sæta. Hún hefir sjálf-
stæðar skoðanir, hatar skriífinsku og vill hafa
alt sem einfaldast. Hún er rammhollenzk í anda,
og full föðurlandsástar, og um Búa (Transwaal-
inga) er henni svo ant, og tekur svo sárt til
þeirra, sem væru þeir hennar eigin þegnar, enda
eru Búar af hollenzku bergi brotnir eins og
kunuugt er. Það var af hennar toga spunnið, að
hollenzkt herskip var gert út til að flytja Krúger
til Evrópu, enda ber hún mikla lotningu fyrir
honum og dáist að honum. Lítið er henni gefið
um skemtanir, sem, kvenfólki á tvítugsaldri eru
kærastar; í dansi tekur hún ekki þátt, nema
fyrir hirðsiða sakir, þegar hún má til; hún
segist enga ánægju hafa af dausi. Ekki hefir
hún heldur ánægju af sönglist og ekki ieikur
hún á neitt hljóðíæri. Eu fyrir málverk er
hún mikið gefin. og málar enda sjálf. Móðir
sinni er hún hin ástríkasta dóttir. Œaðlynder
húu og fjörug í viðræðum. Af líkamsíamning-
um hefir hún tamið sig mest við reiðlist, og
ríður hún út stuudarkorn á hverjum morgni
áður en hún fer á fund við ráðherrana.
Bæði af hálfu Englands og Frakklands hafði
verið reyut að telja um fyrir henni um ráða-
haginn, en hún sló þær tilraunir allar af lag-
inu, og lýsti yfir því, að hún mundi þeim ein-
um giftast, sem hún fengi ást á, og svo hefir
orðið.
Þær mæðgur, drotningiu og móðir hennar, eru