Fjallkonan - 17.09.1901, Blaðsíða 2

2
FJALLKONAN.
eins gegn ábyrgð sýslufélaga, eftir tillögum
hreppsnefnda, og eigi hærri upphæð en 400
kr. fyrir þurrarbúðarmann hvern. — Lán
þetta ávaxtist með B1/^0/^, sé afborgunarlaust
4 fyrstu árin, og endurborgist síðan með
jöfnum afborgunum á 20 árum.
Alt að 15,000 kr. til lánveitingar handa
Hirti trésmið Hjartarsyni og félögum hans,
til þess að koma upp trésmiðaverksmiðju í
Reykjavík. Lán þetta má þó eigi nema meir
en helmingi af virðingarverði verksmiðjunn-
ar, húsum og áhöldum, og útborgist eigi fyrri
en verksmiðjan er komin á stofn, enda sé
það trygt með fyrsta veðrétti í allri stofnun-
inni. Af láninu greiðist 4% vextir árlega, sé
afborgunarlaust fyrstu 5 árin og áfborgist
svo á 15 árum.
Alt að 10,000 kr. til lánveitingar handa
sútara A. E. Berg á Seyðisfirði gegn ábyrgð
sýslu- eða bæjarfélags. Lánið avaxtast með
4°/0 árlega, sé afborgunarlaust fyrsta árið og
afborgist svo með jöfhum afborgunum á 10
árum.
Alt að 30,000 kr. lán til þess að byggja
skipakví eða gera tvær dráttaibrautir (slip),
svo að draga megi þilskip á land, aðra í
Hafnarfirði og i grend við Reykjavík, gegn
fulltryggu veði og 4°/0 árlegum vöxtum.
Lánið sé afborgunarlaust fyrstu 5 árin og af-
borgist svo á 20 árum með jöfnum afborgun-
um.
Alt að 30,000 kr. hvort árið til þilskipa-
kaupa frá útlöndum. Lán þessi veitast til 8
ára og ávaxtast með 3°/0. Afborgun þarf
ekki að greiða fyrstu 3 árin, en lánið borgist
að fullu á næstu 5 árum með jöfnum afborg-
unum. Lánin veitast að eins gegn fulltryggu
veði; telst til þess veð í skipinu sjálfu, alt að
helmingi vátrygðs verðs, enda sé það í áreið-
anlegri vátryggingu. Eigi má lána meir en
6000 kr. til hvers skips, og skulu sjávarbænd-
ur og hlutafélög, efþau eru eign sjávarbænda
að meira en helmingi hlutafjársins, hafa for-
gangsrétt fyrir öðrum að fá þessi lán.
Fridrik Jónsson
er fæddur á Siglunesi í Hvanneyrarhreppi 13.
júni 1829, en árið 1834 druknuðu foreldrar
hans á kirkjuleið frá 6 börnum, og var Friðriki
þá komið fyrir hjá Benedikt prófasti Yigfússyni
á Hólum í Hjaltadal. Þar dvaldi hann í 13 ár,
en haustið 1847 tók hann að læra smíðar hjá
Sigurði timburmanni á Akureyri, og varð full-
numa í þeirri iðn 1850. 1851 sigldi Friðrik
til Borgundarhólms, og var þar i tvö ár við
stórskipasmíði. Þegar hann kom heim til ís-
lands aftur, keypti hann skipsræfil á Raufar-
höfn, sem hafði legið þar á landi í tiu ár, og
„Mínerva“ hét. Friðrik byrti skipsræfilinn og
benti, og gerði úr honum hákarlaskip; hélt hann
svo skipinu til Eyjafjarðar, og hafði ekki kom-
ið þangað áðnr innlent hafskip. Friðrik var
lengi sjálfur formaður fyrir „Mínervu“ sinni,
og aflaði vel, enda hefir hún ávalt verið eitthvert
hið happasælasta af norðlenzkum þilskipum, og
er við lýði enn í dag. Friðiik settist nú að í
húsmensku í Arnarnesi, en 1861 flutti hann bú-
fetlum að Ytribakka í sömu sveit, og hafði
hann fengið þá jörð í skiftum fyrir Þórustaði
í Kaupangssveit. Friðrik fór að búa á Bakka
og bjó þar þangað til vorið 1898. Þá brá hann
búi, og flutti sig ofan á Hjalteyri, sem heyrir
undir Ytribakka, en þá var orðinn löggiltur
verzlunarstaður. Ytribakki er rýrðarjörð, eins
o^ flestar jarðir í þeirri sveit, og hafði Friðrik
ætíð líti'ð bú en laglegt. Mjög hefir hann feng-
izt við smíðar um æfina, og byrt upp og lagt
þilfar í 14 skip, auk allra smáfara. Auk
þess hefir hann smíðað mörg hús, og á nú 7
timburhús á Hjalteyri. Öll eign Friðriks er
alveg skuldlaus, og munu fá dæmi til þess meðal
bænda á Norðurlandi, og þótt víðar sé leitað.
Friðrik á Bakka hefir oft farið utan síðan
hann kom alfarinn hingað til lands, enda má
telja hann prýðilega mentaðan af eldri bænd-
um. Hann er og hagmæltur vel og eru ýmsar
vísur til eftir hann smellnar, sem margir kunna
í Eyjafjarðarsýslu. Hann er nú kominn yfir
sjötugt, en er þó ern vel og hraustur enn í
dag.
Friðrik kvæntist á Raufarhöfn 1853, og átti
Hansínu Soffíu dóttur Hans Friðriks Hjaltalíns,
Friðrik Jónsson.
kaupmanns. Þau hjón eignuðust 6 börn, og
dóu 3 ung, en 3 komust til fuilorðinsára.
Rússland og Persía. Rússar hafa stöðugt
vakandi auga á því sem fram fer í Asín. Þeir
láta ekkert tækifæri ónotað til að auka þar
vald sitt, en að sama skapi hljóta Engiending-
ar að missa eitthvað af sínum völdum, bein-
linis eða óbeinlínis. Meðan Englendingar voru
að fást við ófriðinn við Kínverja og Búa, sættu
Rússar því færi að koma sér fyrir í Persíu.
í Persíu búa 9 miljónir manna, og eru þar
flestir akuryrkjumenn. Landið er auðugt og
frjósamt, og gæti alið langtum fleiri íbúa, ef
gæði þess væru notuð með meira dugnaði. Nú
þegar er verzlunarvelta Persa um 180 milj.
króna á ári; þaðan eru flutt ætivopn („dam?-
seruð“ vopn, úr járni og stáli, sem er bland; ð
kolefni og er skraut á blöðunum, sem búið er
til af ætisýrnm), sjöl og dúkar, alt ágætisvörur.
Persar eru hneigðir til verzlunar af náttúr-
unni, og eru Rússum fremri í þeirri grein, því
þó Rússar hafi komið upp peaingastofnunum í
Litlu-Asíu, skifta þeir sér lítið af þeim, eu
Persar hafa gott vit á að nota sér bankana til
peningalána. En þá vantar samt íramkvæmd-
arhug til að hagnýta sér gæði landsins, ekki
að eins góðar jarðeignir, sem enn eru órækt-
aðar, heldur líka járn, blý, kopar, antimón,
silfur og tin. í fljótunum er gull og í nánd
við höfuðborgina, Teheran, eru stórar stein-
kolanámur.
Landið er þvi mjög auðugt af náttúrunni, og
er langt síðan Englendingar hugsuðu sér til
hreyfings að seilast inn í Persíu til féfanga.
Það var síðast í fyrra, að veiziun&rsambandið
milli Englendinga og Persa var hnýtt saman, er
brezki konsúllinn í suður-Persíu var viðstaddur
vígslu nýrrar flutningabrautar. Eu um sama
leyti gerðu Persar fjármálasamning við Rússa,
og má ráða af honum, að Englendingar hafa
mist tökin á persku stjórninni og að Rússar
hafa tekið þar við. Persakonungur (sjainn)
fekk peningalán úr „Persknm lánbanka4', sem
Rússar hafa stofnað. Láuið var 45 miljónir
króna; greiðist af því 5% vextir og endur-
borgist á 75 árurn. Rússneska stjórnin sjálf
stendur í ábyrgð fyrir þessu láui, og skuldbinda
Persar sig til að borga af því allar skuldir
sínar við útlönd, þ. e. við Englendinga, og
hafa því Persar greitt þeim að fullu þau pen-
ingalán, sem þeir hafa fengið hjá þeim, og eru
þannig Iausir við þá í peningamálum. Persar
urðu líka að skuldbiuda sig til þess að taka
engin lán í útlöndum nema með leyfi perska
Iánbankans. Sem tryggingu fyrir láninu fær
bankinn veð í öllum tolltekjum Persín, nema
þeim tolli, sem greiddur er í hafnarbæjunum
við Persaflóa. Hin útlenda vorzlun við Persa-
flóa nemur nú nm 65 milj. kr. á ári, og þegar
öll útlenda verzlunin nemur 180 milj. kr., hefir
bankinu tryggingu í tolli af vöruveltu, sem
nemur um 115 milj. Rússar þurfa því ekki
að vera hræddir um, að þeir fái ekki vexti af
láninu, því fremur sem tekjur hirðarinnar í
Teheran eru 27 milj. kr. á ári.
Hér er ekki að ræða um beina hagsmuni
fyrir Rússa, heldur líka óbeina. Mönnum varð
hverft við það í Austurlöndum, þegar Rússar
sendu 5 miljónir rúblna í gulli til Lundúna
fyrir höud Persa til að greiða lán, 86m Persar
liöfðu fenglð í Englandsbanka 1892, og það
varð jafnframt hljóðbært, að eftirlit á tollheimt-
unni í Persiu var komið úr höndurn Englend-
inga í hendur Rússa.
En Rússar hafa gert flcira. Það er ekki
langt síðan stór hópur af rússneskum foring-
jum úr herstjórnarráðinu fóru þvert yfir Persíu
og með honum hópur af Kósakkaliði til þess
að afmarka járnbraut, sem á að leggja þvert
yfir Persíu frá norðri til suðurs og gengur írá
Kákasus alt suður að Persaflóa. Þesaari braut
á að verða lokið 1903—1904, og kemur húu
mest Rússum að liði, því hún gengur yfir ágæt
lönd, og þau lönd, eem mestu varða fyrir þá.
Gegnum Psrsiu og Litlu-Asíu ætla Rússar sér
að seilast tii suðurhafanna og ná yfirráðum
yfir verzlunarvegunum til Indlands og austur-
Asíu.
Það er undir þvi komið, hvernig stjórnmálin
veltast meðal stórþjóðanna, hvort Rússar fá
yfirhöndina í Asíu yfir Englendingum eða ekki.
Síðustu árin hafa Englendingar orðið að lúta
þar í lægra haldi fyrir þeim, og hver veit
nema brezka valdið hafi nú lifað sitt hið feg-
ursta og að því fari nú smámsaman að fara
aftur.
Þráölausar fregnsendingar.
Það var engin furða, þó alþingi viídi fara
gætilega í telegrafmálinu, og ekki flýta sér mjög
að því að veita stórfé tii telegraflagningar frá
útlöndum til Ísíands, þar sem fregnsendingsr
landa á tuilli hafa nú náð þeim framförum, að
nú þegar mætti senda fregnir milli íslands og
Skotlands með ódýrum áhöldum með því að
nota skip, sem eru á ferð milli landanna og
eru útbúin með þau áhöld, en samkynja áböld
ættu þá að vera hér á landi t-il að taka við
fréttunum.
Hin nýja aðferð að koma orðsendingum landa
á milli er fulí svo merkileg, sem fundning
fréttaþráðarins var í fyrstu. Það eru ekki
nema um 50 ár síðan það tókst, að senda orð-
sendingar með vir; fyrir tíu árum voru vís-
indamenn fyrst farnir að gera tilraunir til að
senda orðsendingar í loftinu þráðlaust, en það
var ekki fyrii en 1888, að Hertz tókst að sýna
að það mundi vera mögulegt, og ekki eru nema
fimm ár síðan hinn ungi ítalski hugvitsmaður
Marcoui kom til Englands með áhöld sín og
sannaði það, að hægt væri að senda fregnir í
loftinu með rafmagui, án þess að hafa til þess
fréttaþráðinn.
Nú er búið að margreyna aðferð Marconis.
Það sem örðugast þótti viðfangs í fyrstu var
það, að rafmagugöldurnar, sem flytja orðsend-
inguna, gátu hitt á annan stað en til var ætl-
ast, og því komið í hendur röngum viðtakanda.
— Marconi ásetti sér að ráða bót á þessum
galla, og sat við vélar síuar þangað til honum
tókst það. Nú má senda svo orðsendingarnar
hvert sem vill, að víst er, að þær koma í rétta
viðtökuvél og enga aðra. Og þó margar orð-
sendingar séu sendar í einu, geta þær aldrei rugl-