Fjallkonan - 08.09.1903, Blaðsíða 3

FJALL KONAN.
143
legt er. Þegar því röksemdafærsla
hans er brotin til mergjar, þá verð-
ur það uppi á teningnum, að Landa-
kotsspítalinn á að vera íslenzkur og
innlendur af því:
1. að útlendir menn með útlent fé
í höndum hafa stofnað hann.
2. að sumii smiðirnir voru íslenzkir.
3. að hann stendur á íslenzkum
grunni.
Jafn hjákátlega röksemdafærslu höf-
nm vér sjaldan séð. Eftir sömu rök-
semdafærslu er franskaherskipið hérna
á höfninni íslenzkt, því að:
1. útlendir menn hafa látið smíða
það fyrir útlent fé.
2. það hefir notað íslenzkan hafn-
sögumann og
3. það liggur á íslenzkum sjó
Þjóðarauðurinn verður fljótur að
vaxa með þessu móti! Yæru slíkar
röksemdafærslur annað en vefjur og
vitleysa, þá mætti á svipaðan hátt
sanna hverja fjarstæðu sem vera skyldi,
t. d. að rotturnar í Landakoti séu
kýr, því að:
1. rotturnar hafa höfuð, eins og
kýrnar.
2. rotturnar hafa hala, eins og kýrnar,
3. rotturnar ganga á fjórum fótum
eins og kýrnar.
Ályktun: Altsvo eru rotturnar kýr.
Nei! Sleppum öllu gamni.
Hr. G. E. sést yflr það, að ómögu-
legt er að sanna, að Landakotsspítal-
inn sé íslenzk og innlend stofnun.
Þess vegna hlaut röksemdafærslan að
fara í handaskolum, jafnvel hjá eins
skýrum manni sem hr. G. E. Þó hr.
G. E. yrði allra manna eiztur og
væri altaf að leitast við að sanna
þetta, þá tekst það aldrei.
Hr. G. E. leitast ekki við að færa
neinar sannanir fram móti hinum
þremur atriðunum, sem sé þeim:
að menn verði hvort þeir vilja eða
ekki að sætta sig við Landakots-
spítalann,
að dvöl þar með læknishjálp og öllu
meðtöldu sé fátækum og snauð-
um mönnum ómöguleg og
að vér getum og eigum að koma
okkur upp spítala fyrir Suðurland
með „fríplássum“. fyrir fátæka
menn.
Hr. G. E. finnur náttúrl. eins og
skynsamur og sanngjarn maður, að
þetta er alt alveg satt. Hvernig ætti
líka nokkur að hafa móti þessu!
Tvent er þó, sem vér verðum sérstak-
lega að andmæla hjá hr. G. E.
Annað er það, að hann bendir fá-
tækum mönnum á sveitasjóðina.
Jú! Þeir munu „fátækum fullgóð-
ir,“ og margur neyðist tíl að leita
þangað. En þung eru þau spor mörg-
um og skemtiganga er það líkl. eng-
um. Enda mun flestum sveitasjóð-
um ofvaxið, að kosta ómaga sína í
Landakotsspítalanum svo nokkrunemi.
Hitt getur verið, að þeir neyðist til
þess. En neyðarbrauð er það.
Hitt atriðið er það, að hr. G. E.
segir, að öilum standi frítt fyrir, að
kosta „frípláss" við Landakotsspítal-
ann. Jú! Yér getum trúað því, að
Landakotsfólkinu mislíkaði ekki, þótt
landssjóður kosjaði þar nokkur „frí-
pláss". En þó okkur hafi ekki hing-
að til farist sem mannlegast i spí
talamálinu, þá erum vér fullvissir
þess, að svo djúpt hröpum vér aldrei.
í enda greinar sinnar heflr hr. G.
E. það í skopi, að vér séum föður-
landsvinur,
Þarna sprakk regluleg Landakots-
blaðra.
Vér trúum því vel, að úr dyrun-
um í Landakoti þyki . föðurlandsvin-
átta skoplegur hlutur og að bæði vér
og aðrir, sem ekki gínum orðalaust
yfir önglinum og beitunni, sem það-
an er dorgað, finnum litla náð fyrir
augliti þeirra, sem þar ráða mestu.
Það er líka trúlegt, að þeir vilji, að
fremur sé talað um eitthvað annað
en þetta spítalamál. Lognið og næð-
ið mundi þóknanlegra. Hitt mun
fremur spilla veiðinni!
Nei! Réttast er, að játa hrein-
skilnislega það, sem er:
að Landakotsspítalinn er alútlend
stofnun,
að Landakotsspítalinn er kaþólsk trú-
boðsstofnun, sem þó um leið er
fj árgróðafyrirtæki,
að Landakotsspítalinn lifir á sundur-
lyndi og samtakaleysi okkar ís-
lendinga',
að Landakotsspítalinn er „Þrándur í
Götu“ fyrir því, að vér fáum inn-
lendan spítala með „fríplássum"
og
að Landakotsspítalinn veltur um koll,
eða verður að rifa seglin, hve
nær sem við íslendingar verðum
þeir menn, að taka höndum sam-
an og reka af okkur sliðruorðið
í þessu máli.
Af þessum orsökum vilja líka allir
þeir, sem eru flæktir og ánetjaðir í
Landakotsvörpunni, að vér og aðrir
þegjum.
Hr. G. E. hefir gert sér mikið far
um, að reyna að troða því inn í
aimenning, að legukostnaður í Landa-
kotsspítalanum sé sanngjarn og ekki
dýr. Um þetta atriði höfum vér,
enn sem komið er, ekkert sagt. Yér
höfum hvorki sagt hann sanngjarnan
né ósanngjarnan.
En sjúklingarnir, sem hafa legið á
Landakotsspítalanum, þeir segja, að
minsta kosti sumir: „Enginn neitar
því, að aðhjúkrun í Landakotsspítal-
anum er góð og læknarnir snillingar;
en það veit guð, að dýrt er að liggja
þar, og það er ekki fyrir fátækling-
ana, að sækja þangað meinabót".
Þetta hafa þeir talað í vor eyru;
og þessi orð eru sannarlega sönn,
hvað svo sem hr. G. E. þar um
segir.
Hr. G. E. hefir gerzt málfærslu-
maður þessarar útlendu spítalastofn-
unar í Landakoti og hann ver budd-
una útlendinganna þar upp frá með
oddi og egg, sem kallað er.
Þetta er honum í alla staði frjálst
fyrir oss.
Yér teljum oss jafnfrjálst, að hlynna
að sóma íslendinga og buddu fátækl-
inganna.
En — kaþólska spítalastofnunin og
spítalahaldið í Landakoti er okkur
íslendingum til vanvirðu, eins og nú
er ástatt, og allar fjárgreiðslur þang-
að eru nokkurs konar skattgjald á
oss til útlendrar trúboðs- og gróða-
stofnunar. Þetta skattgjald verða
allir að greiða, sem spítalavistar
þurfa að njóta og geta notið, því að
í ekkert annað hús er að
venda.
Landakotseinokunin á að steypast
af stóli.
TSý trúlofuð eru stúdent Jóhann
Möller á Blönduósi og ungfrú Þorbjörg
Pálmadóttir, prests á Höfða.
Gagnlegar bendingar.
H. Grönfeldt, mjólkurfræðingur,
hefir í 6 vikur verið að húsvitja á rjóma-
búunum hér sunnanlands og á því
ferðalagi skoðað og smakkað rjóma
frá hérumbil 300 bændum. Gerir
hann í 57. tbl. ísafoldar grein fyrir
göllum þeim, er honum þykja helzt
vera á smérgerðinni ogbendir áumbóta-
þörfina og umbótaleiðina. Og af því
að mál þetta tekur til margra og
þessi góða vísa er ekki of oft kveðin, þá
skulum vér samkvæmt óskum til-
færa hinar heiztu bendingar hans.
, Grönfeldt segir, að það, sem helzt er
aðfinsluvert, sé það, að tólgarbragð
og lykt er oft að rjómanum, og beiskju-
súrt væmubragð og lykt. „Hættið",
segir hann, „að bera tólg á kýrspen-
ana, ef þér metið nokkurs velgengni
yðar og þjóðarinnar; því að hvorki
er það ósvikin vara og eigi heldur
neitt sælgæti, að smakka á rjóma,
sem er mengaður af gamalli tólg jafn-
vel hvað lítið sem er, og verið vissir
um, að Englendingum, sem eiga að
borða þetta íslenzka smér, þykir það
meira en lítill ókostur, að tólgarbragð
er að því.“
Hann segir, að bændurnir verði að
hafa gát hver á öðrum og vara hver
annan við, að láta ekki tólg koma
nærri mjólkinni. Rjómabúin séu stofn-
uð til að fá betra smér en hver fær
heima hjá sér, og sá, sem ekki hættir
að blanda tólg saman við rjóma sinn,
hann verði að útilokast úr þessum
félagsskap.
Mjaltakonurnar verða að hætta að
bera tólg á kýrspenana. Hreinlætið,
vöruvöndunin heimta það. Framleiðsl-
an eykst árlega og samkepnin vex.
Ef íslenzka smérið, sem til Englands
kemur, er lakara en annað smér, þá
fellur það í verði og verður ef til vill
óseljandi; því nóg er af smérinu og
smérsölunum.
„Það er því hin fyrsta og helzta
skylda hvers manns, að gera sitt tii
þess, að smérið geti orðið svo gott
sem unt er, í því verða allir að vera
samtaka. “
Hver mjaltakona, segir hann, að
geti komist upp á að mjólka án þess
að bera tólg eða nokkuð annað á spen-
ana; en þær verða að læra öll hand-
tök að mjöltunum frá fyrstu byrjun.
„Þeir, sem læra að mjólka með allri
hendinni, vinna gagn með því bæði
sjálfum sér og öllu landinu, með því
að sú mjaltaaðferð útilokar þann sið,
að bera feiti á spenana, og á þann
hátt fæst trygging gegn því, að smérið
verði svikið með tólgarblöndun. “
Beiskjubragðið að rjómanum hygg-
ur hann, að sé mjólkurfötunum að
kenna. Þær séu gerðar úr tré, mis-
jafnlega útlítandi, gamlar, brenglaðar,
svartar, myglaðar, með ýmsum an-
mörkum og á misjöfnum stöðum
geymdar. Oft notaðar til alls annars,
til að þvo úr þeim, bera í þeim vatn;
og — það megi sjá gamlar mjólkur-
leyfar í löggunum og milli stafanna.
í þessum leyfum séu bakteríur, sem
lifni við af nýmjólkurhitanum og geri
á svipstundu rjómann óhæfan til smér-
gerðar. í lögum hvers rjómabús ætti
því að vera svo hljóðandi grein:
„Skyldur er hver sá, er mjólk legg-
ur til mjólkurbúsins, að láta mjólka í
tinaðar blikkfötur, og láta mjólkina
eða rjómann aldrei í tréfötur. Brot
gegn þessu varðar sektum í fyrsta sinn;
en sé brotið ítrekað, hefir sá, er brotið
fremur, fyrirgert rétti sínum til hlut-
töku í mjólkurbúinu.“
Hefðu allir mjólkureigendur látið
mjólka í blikkfötur, er eg viss um, að
flestir hefðu komist hjá því, að rjóm-
inn súrnaði, og smérið frá flestum
rjómabúunumhefðiþá orðið mun betra
en það var.
Til að sýna áþreifanl. tjónið af
vonda rjómanum, skifti hann á ýms-
um stöðum rjómanum, hinum góða
sér og vonda sér. Var síðan strokk-
að úr hvorum fyrir sig. Gæðamun-
urinn á smérinu varð svo mikill, að
nema mundi 10—20 aurum á hverju
pundi. Samt var lakasti rjóminn
sendur heim aftur og ekki strokk-
aður nema sá, er óverulegt beiskju-
bragð og lykt var að.
Loks farast honum þannig orð:
„Nú erhættvið, að einhverjum verði
svo að orði: „Okkur er ómögulegt að
að hafa rjómann eins góðan og hann
þarf að vera.“
Nei, ómögulegt er það ekki, góðir
hálsar. En vér verðum að taka mjólk-
urbúskapinn fyrir frá rótum. Það
stoðar ekkert þótt vér komum á fót
mjólkurbúum, kaupum dýr áhöld og
fáum dugandi forstöðumenn eða for-
stöðukonur, ef þér hirðið eigi um að
hjálpa til sjálfir.
Mjólkurbúskapurinn hlýtur að verða
sömu lögum háður hér og í öðrum
löndum. Það er ekki hlaupið að því
að koma honum í gott lag á 3 — 4 ár-
um, og eigi unt að heimta undir eins
sama verð fyrir smérið hér og t. d.
í Danmörku, þar sem menn eru komn-
ir lengra á leið í þessu efni en í
nokkru öðru landi. Danir hafa unnið
að því í 40 — 50 ár, og haft mörgum
dugandi mönnum á að skipa til þess
starfa.
Það er ekki fullnægjandi að fá
mann frá Danmörku og segja við
hann: „Nú skaltu kenna stúlkunum
okkar að búa til smér, sem við get-
um fengið hæsta verð fyrir á markað-
inum, og gera þær færar um að veita
forstöðumjólkurbúunum okkar; að öðr-
nm kosti höfum við ekkert með þig
að gera, og þú getur þá farið þína
leið.“ Nei hér verða allir að vera
samtaka, sem að verkinu vinna, eins
sá, sem mjaltirnar hefir á hendi, og
sá, sem kennir að búa til smérið".
Allir bændur ættu að taka bend-
ingum þessum vel og leitast við að
fara eftir þeim. Smérverðið í nútíð
og framtíð er mikið undir bændum
sjálfum komið. Þessar umbætur, sem
hér eru brýndar fyrir mönnum, eiga
bændur ekki undir þingi eða stjórn;
en þó ræður það miklu um búnað
inn framvegis, hvernig þetta mál
ræðst. Hreinlætið og hirðusemin afl-
ar okkur auðs og gæfu; óþi-ifnaður-
inn og vanhirðan dregur okkur nið
ur í sorpið og lokar öllum sundum.
— Og væri þá illa farið. —
Slysfarip á Vesturlandi.
Tómas bóndi Sigmundsson á Fremri
Dufansdal í Arnarfirði hafði keypt
skektu litla á Suðureyri í Tálknafirði.
Framan til í ágústmán. fór hann
með syni sínum, Júlíusi, efnispilti
um tvítugt, landveg suður í Tálkna-
fjörð til að sækja skektuna. Þeir
fóru frá Suðureyri í góðu veðri og
ætluðu sjóleiðis fyiirframan nesþað,