Fjallkonan - 20.10.1903, Blaðsíða 1

Kemur. út einu sinni í
viku. Yerð árgangsins 4
krónur (erlendis 5 krónur
eða IV2 dollar), borgist
fyrir 1. júli (erlendis fyrir-
fram).
BiEHDABLAÐ
Uppsögn (skrifleg) bund-
in við áramót, ógild nema
komin sé til útgefanda fyr-
ir 1. október, enda hafi
kaupandi þá borgað blaðið.
Afgreiðsla :
Lœkjargssia 12.
YERZLUKAHBLAÐ
Reykjavík, 20. október 1903.
XX. árg.
Augnlæknino! ókeypis 1. og 3. þrd. i
hverjum mán., kl. 11—1 í spitalanum.
Forngrifasafn opíð md., mvd. og ld.
11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa opin
á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 síðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskvöldi kl. 8V2 síðd.
Landakotskirk.ia. Guðsþjónusta kl. 9 og
kl. 6 á hverjum helgum degi.
Lnndakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. 10i/2—12 og 4-6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókbsafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundn lengur (til kl 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Náttúrugripasrfn, í Vesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlækning ókeypis í Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Walker’s giscnlts
Jolm Wallver=Glasgoff
baka allar tegundir af hinum ljúf-
fengu smákökum og ódýra skipsbrauði.
Biðjið ætíð um þeirra brauð.
Aðalumboðsmenn þeirra fyrir ís-
land:
G, Gíslason & Hay, Leith,
Y inur,
sem vert er að minnast.
„Fáir og smáir'. — Þessum eink-
unnarorðum um sjálfa okkur erum
við íslendingar teknir að venjast.
„Fátækir og úti á hala veraldar, “
— bæta margir við. Hvorttveggja
má til sanns vegar færast; því er
ekki að neita. —
Það er hverju orði sannara, að
bornir samán við stóru, auðugu og
framkvæmdarsömu þjóðirnar erum
við ekki „á marga fiska". í alþjóða-
verðlagsskránni erum við bæði aftar-
lega í lestinni og ekki dýrt metnir.
Meginhluti stórþjóðanna veit ekki,
að við erum til; og þeir fáu menn,
sem vita, að við erum til, gera sér
margir hverjir um okkur mjög fá-
ránlegar hugmyndir, skipa okkur á
bekk með skrælingjum, ef ekki öp-
um.
Við höfum líka sjaldnast áttmarga
vinina í öðrum löndum. Héðan var
hvorki von á krossaregni, orðadrífu
eða titlatogi; og allir, sem hafa heyrt
okkur nefnda, vita, að við eigum ekki
bót fyrir skóinn okkar.
Nei! Það hefir hvorki verið upp-
hefðar- né ábatavon að því, að viðra
sig upp við okkur íslendinga, og því
valla von, að margir hafi gert það.
Samt höfum við stundum átt vini
í öðrum löndum, og þá góða.
En — hví góða? —
Af því að vinátta þeirra hefir
aldrei verið sprottin af sjálfselsku
eða eigingirni, heldur af ást til
landsins eða þjóðarinnar, af ást til
6ögu eða tungu íslendinga. Slík vin-
átta, sjálfselskulaus og óeigingjörn,
er líka hin eina, sem að nokkru er
virðandi.
Við íslendingar eigum nú einn
góðan, einlægan og tryggan vin í
fjarska; það er fræðimaðurinn J. C.
Poestion í Vínarborg. Hans hefir
fyrir skömmu verið minst héríblað-
inu í sambandi við íslenzkar bók-
mentir. Og hans er víða minst ár-
ið að tarna, því að hann varð fim-
tugur 7. júní í vor, sem leið.
Að Konráði Maurer látnum er
Poestion efalaust einn einlægasti, ó-
eigingjarnasti og bezti vinur, sem
íslendingar eiga úti í löndum, að
öllum öðrum ólöstuðum.
Þessi maður hefir tekið upp hjá
sjálfum sór að stunda íslenzka tungu,
sögu og bókmentir af einstöku kappi.
Hann hefir ritað hverja bókina á
fætur annari um bókmentir vorar;
en aldrei þó tekið pennann sór í hönd
í hagsmunaskyni. Þreytist hann al-
drei að halda orðstír íslands á lofti
og gera íslandi, íslendingum og ís-
lenzkum bókmentum alt til sóma
hjá stóru og mentuðu þjóðunum. —
Og — alt þetta hefir hann gert af
því, að hann hefir fest ást á íslandi,
íslenzku þjóðinni, sögu vörri, tungu.
og bókmentum. Það er eins og sál
hans finni miklu meiri unun og á-
nægju við að hvarfla út á heimsjað-
ar til okkar, hinna fáu, smáu og fá-
tæku en við auðinn, dýrðina og full-
sæluna þar suður frá. Það eru auð-
sén ástarmörkin 1 öllu atferli hans.
Getum við nú ekkert gert til að
votta þessum vini vorum virðingu
okkar og þakklæti ?
Getum við ekki látið það ásjást
við þenna mann, að við höfum vit
og vilja til að meta ást og vináttu
þeirra fáu manna meðal stórþjóðanna,
sem eins og taka okkur í faðm sinn,
leitast við að hefja okkur upp úr
duftinu og skipa okkur^í öndvegis-
sess með siðuðum og mentuðum
þjóðum ?
Jú! Við bæði getum það og eig-
um að gera það, þó við séum „fáir
og smáir“.
Við þurfum ekki að vera vanþakk-
látir þó við séum fámennir, og ekki
lítilmenni, þó við séum fátækir.
Hvað eigum við þá að gera gagn-
vart þessum manni, þessum góða og
ósérplægna íslandsvini ?
Við eigum að grípa tækifærið
núna, árið sem hann er fimtugur,
og bjóða honum hingað út til ís-
lands, bjóða honum heim.
Og við eigum að gera meira; við
eigum að skildinga saman og senda
honum fó til fararinnar, því hann er
ekki ríkur maður; taka honum
tveim höndum, þegarhann kemur, og
setja undir hann íslenzkan gæðing,
fá honum fylgd, sýna honum hreina
íslenzka gestrisni, sýna honum feg-
urðina, sem skaparinn hefir gefið
landinu okkar, og láta hann þreifál
á þjóðardygðunum, sem kunna að
geymast hjá okkur.
Já! íslendingar góðir! Þetta eig-
um við að gera og þessu væri manns-
bragð að.
Eða — hvar er höfðingslundin,
hvar er drengskapurinn, hvar er and-
legi göfugleíkurinn, sem stundum er
verið að blaðra um að viðhöfumtek-
ið 1 arf?
Hvar er konungablóðið, sem á að
renna í æðum okkar?
Það koma stundum tækifæri, hent-
ug til að sýna, hvort það er manns-
mót að okkur eða ekki.
Nú ber eitt slíkt tækifæri að dyr-
um, og okkur ætti ekki að fara eins
og karlinum, sem sagt er, að hafi
verið að nudda tóbakspunginn sinn
þangað til tækifærið var á bak og
burt.
En hver ætti svo að bindast fyrir
þetta mál?
Oss finst, að stjórn Bókmentafé-
lagsins hér á landi ætti að geraþað.
Hún er skipuð ágætismönnum, sem
mikils góðs má vænta af. Hún ætti
í vetur að gangast fyrir samskotum
hjá öllum mentuðum íslendingum
utan lands og innan, hjá öllum þeim,
sem kunna að meta það, að sóma
íslands er haldið uppi í öðrum
löndum. Líklegt til liðs í þessu máli
þætti oss einnig Stúdentafólagið hér
í Rvík; mundum vér telja sennilegt,
að það vildi rétta forgöngumönnum
þessa fyrirtækis hjálparhönd. Vór
iítum svo til, að innan vebanda þess,
sé „táp og fjör og frískir menn“,
menn, sem vilja sýna það í verki,
að ekki eru allar dísir dauðar hjá
okkur íslendingum.
Nú mun einhver segja: „Þetta er
hreinn óþarfi, því konungurinn hefir
gefið Poestion kross; þar hefir hann
launin bæði frá hendi Dana og ís-
lendinga“.
Jú! „Guð borgar fyrir hrafninn",
segir íslenzk alþýða. En við þuríum
ekki og eigum ekki í þessu efni
neinir „hrafnar" að vera.
Það, sem oichur er vel gert, eig-
um við sjálfir að meta sem verðugt
er, og sjálfir sýna í verkinu, að vib
kunnum og viljum virða á réttan
hátt það vináttuþel, sem að okkur
snýr.
Við bæði getum þetta og okkur
væri sómi að gera það. íslands-vin-
inum, Poestion, mundi lika efalaust
ánægja, að þiggja þenna virðingar-
og þakklætisvott frá íslendinga hendi.
Þetta mundi í hans augum öllum
krossum betra. —
Árið 1874 vorú 1000 ár liðin frá
byggingu íslands og þá fengurn við
stjórnarbótina eftirþráðu, sem búið
var að berjast fyrir um tugi ára.
Þá var glatþ á Hjalla hér á landi.
Konungurinn heimsótti ökkur og
margir góðir og frægir menn frá
Nr. 41.
öðrum löndum. Þjóðin var í sjöunda
himni af ánægju og fögnuði; skáldin
ortu, ræðumennirnir þuldu tölur sin-
ar, bumbur voru barðar, sýmfón troð-
in, pípur blásnar og halelúja og húrra
bergmálaði úr einum fjallshnúknum
í aunan. Eftir langa baráttu var
þjóðin frjáls orðin, „frelsisskráin í
föðurhendi" vakti þakklætisorð á allra
vörum til konungsins.
En — samtímis þessu sat gamall
og þreyttur maður úti í Khöfn. Hann
var or'ðiun hvítur fyrir hærum og
magnþrota; elli og dauði voru búin
að helga sér hann. Hann var búinu1
að fórna lifi 0g kröftum fyrir æ-tÞ
jörð sina. Það var hanu, sem hafði
haldið jafnan uppi orustunni fyrir
frelsi íslendinga; hann h^fði blásið í
lúðurinn og kallað liðsmennina til
vopna, hann hafði jafnan staðið
fremstur hinna fremstu í fylkingunni,
hann hafði borið merkið,. hann hafði
skipað fyrir til, hverrar atlögu og
hann hafði — aflað þjóðinni. sigurs-
ins, þess sigurs, sem þjóðin var að
gleðjast af 1874 hér á landi. —
Þessi maður var Jón SigurðsSpn.
En — á þjóðhátiðinni var þqssarar
hetju valla minst. Þótt minkun , sé
frá að segja, þá gleymdu íslendingar
hershöfðingjanum að mestu leyti,.
þegar sigursins var hátiðíega minst.
Oss er af atvikum kunnugt um
það, að þetta yanþakklæti særði Jón
Sigurðsson djúpt og tilfinnanlega. Að
vísu galt þjóðin Jóni Sigurðssyni síð-
an heiðurslaun. En krónurnar eru
ekki smyrsli á slík sár, sízt hjá hin-
um andlegu stórmennum.
Vér þurfum ekki að vera vanþakk-
látir, þótt vérum sé.um „fáir ogsrná-
ir“. Vér getum heiðrað íslandsvin-
inn J. C. Poestion á þann umrædda
hátt, ef vér viljum; og vér eigum
að gera það.
Vanþakklæti við vini og velgerða-
menn er einkunn lítilmenna. En ó-,
gjarnan viljum vér þann blett á ís-
lenzku þjóðinni.
Burt með gaddavírinní
Fyrir þá áratugi, sem gaddavírinn
hefir verið notaður hér á landi sem
girðingareíni, ætti að vera fengin
næg reynsla til þess að geta Ijóslega
sagt, hvað mælir með því að inn-
leiða hann frekar, en gert hefir ver-
ið; og hins vegar, hvað sérstaklega
mælir í móti honum sem varnar-
girðingu.
Það, sem honum sýnilega hefir
verið og verður talið til gildis er
að greiðara er að afgirða með hon-
um á kostnaðarminni hátt en jafn-
vel með nokkurri annari girðingu,
og þetta er hægt að sannfæra alla
um; en án þess að endurtaka það,
sem lir. S. S. segir í „Fjallkonunni,,
18. f. m. um endingu hans og þ.ar
afleiðandi viðhald, er eitt alveg ó-
r