Fjallkonan - 20.10.1903, Blaðsíða 2
162
FJALLRANAN.
nefnt, sera verulega mætti finna hon-
um til foráttu, sera er tjón það, er
hann af ýmsum óumflýjanlegum á-
stæðum getur bakað dýrunum, auk
annara skemda, er hann getur valdið
á flutningi og fatnaði manna.
Nokkur undanfarin ár hefi eg átt
kost á að kynna mér ýms dæmi og
hlýða á margar umkvartanir út af
gaddavírs-girðingunni; hefðu til verið
bannlög frá þinginu móti nefndum
girðingum, hefði þeim óefað veríð
beitt til að rífa upp gaddavírsgirðing-
ar í mínu bygðarlagi, og bað með
ástæðum. í mínum augum hefir
þessi mótbára allmikið gildi; er óg
hefi verið sjónarvottur að því, að skéra
hefir orðið hálfrifnar sauðkindur, og
hesta skað-skemda af völdum vírsins;
auk 'þess er hann að sjálfsögðu ó-
hafandi með þjóðvegum; því bæði
hefi eg vitað til, að ferðamenn hafa
rifið bagga sína á honum, og marg-
sinnis mist niður úr þeim kornvöru;
enda fólk oftsinnis flett utan af sér
reiðklæðum sínum, hafi það komið
svo nærri þyminum.
Fyrst nú að alþingi okkar íslend-
inga á eigi síður en að undanförnu
verðugt lof skilið fyrir framtakssemi
í eflingu landbúnaðarins með vernd-
un gras- og garðræktar; og þar sem
siíkt fyrirtæki hlýtur eðlilega að
kosta landssjóð mikla iiltrú, stór-
aukin fjárframlög; því þá ekki að
vanda það, sem lengi ætti að staiida ?
Því þá ekki varanlegri og hollari
girðingu þó dýrari væri, eða seinna
komið í verk? Eða þá ef fljótræðis-
hugmyndin ætti að ráða úrslitunum,
einungis að koma vörzlunum í fram-
kvæmd, því þá ekki sléttan vír, gal-
vaníseraðan, sem væri talsvert ódýr-
ari, hættuminni og endingarbetri ?
Eg segi endingarbetri, af því bæði
ryðgar vírinn fyrst við gaddböndin
og mætir meiri áreynslu af því, sem
á honum festist, sem eru einkum sauð-
kindur, bæði af eigin skynieysi og
ógætilegum rekstri; enda sjást þess
víða merki, einkum haust og vor.
Síðan kemur eitt hið athugaverð-
asta til sögunnar; hann mundi ó-
mótmælanlega verða á vetrardag
hinn meinlegasti farartálmi, bæði
fyrir menn og skepnur; því eigi er
ætið hægt á þeim tíma árs í fann-
þyngslum að halda röktum vegum,
og vanalega leita skepnur skjóls und-
an veðri, án þess að reikna út, hvað
á leið þeirra verður. Yér skulum
hugsa okkur ferðamenn — menn í
kafaldshríð á ókendum stöðum;
gaddavírsgirðingarnar mundu í því
tilfelli verða vegfarendum hið sama,
sem landgrynnið sjófarendum. Þeir
gætu lent í fullkomnum vandræðum,
skemt sjálfa sig ogfarangur; aunars
verður að öllu samanlögðu pródúktið
hið sama, sem út kemur hjá hr. S.
8.: Að málið sé lauslega undirbú-
ið, og fer þá svo, að „hastverk verða
ástundum lastverk".
Jafnframt þessu má búast við því,
að gaddavírinn verði alls eigi notað-
ur sem girðingarefni í sumum hér-
uðum landsins, sökum hinna ómót-
mælanlegu ókosta hans, þó að þing-
ið samþykki lög um útbreiðslu hans;
því einhversstaðar eru vonandi til
dýravinir.
Þortst. Jónsson.
Andmæli.
„Meiri gaddavír“,
Það mætti virðast kynlegt, að vér
Ijáum grein þessari rúm í blaði voru,
þar sem hún fer í gagnöfuga áttvið
vora eigin skoðun og eigin reynslu
að því, er gaddavírinn snertir, og oss
er óhætt að segja, í gagnstæða átt
við skoðun og reynslu mjög margra
annara. En hins vegar vitum vér
líka, að sumir eru samdóma hinum
heiðraða greinarhöfundi; en skoðun
þeirra, sem andmæla gaddavírnum,
er að voru áliti ekki á nægum rök-
um bygð. Yér teljum hana mis-
skilning, sem þarf að leiðréttast. —
Greinina höfum vér því viljað birta
til þess að skoðun þeirri, sem hún
flytur, sé mótmælt með rökum í
heyranda hljóði. Því það teljumvér
bezt við eiga.
Heiðraður greinarhöfundur játar
sjálfur, að auðveldara só og kostnað-
arminna, að girða með gaddavír en
jafnvel nokkurri annari girðingu, og
að hægt só að sannfæra alla menn
um þetta. Um þetta erum vér al-
veg samdóma hinum heiðraða höf-
undi.
Bóndanum er valla nokkur hlutur
eins bráð-lífs nauðsynlegur sem sá,
að geta girt tún sitt og helzt alt
ræktað land. Gagnið, sem af því
mundi leiða, að öll tún, þó ekki sé
meira, væru girt, mundi óumræðilega
mikið. En fátækt, mannleysi og víða
skortur á góðu girðingarefni mun
framvegis eins og hingað til sá Þránd-
ur í Götu, sem heftir þær framfarir,
ef halda á gamla hugsunarhættinum
og gamla — oss liggur við að segja
— sleifarlaginu. Nú er það girðingar-
efni komið til sögunnar, nefl. gadda-
vírinn, sem gerir auðveldara og
kostnaðarminna en áður, að koma
upp girðingum, jú, og það svo, að
„hægterað sannfæra aila um“, segir
höf., og til þess að sannfæra „alla“
hér á landi um nytsemi eins hlutar
þarf þó mikið.
Hví á þá að meina þeim bænd-
um, sem vilja, að nota það girðing-
arefni, sem er svo miklu betra en
flest alt annað, að „hægt er, að sann-
færaalla um“ yfirburði þess og ágæti?
Er það máske ekki gott og gagn-
legí verk, að hjálpa bændum til að
girða túnið sitt?
Er æskilegt, að þetta girðingar-
leysis- og þarafleiðandi ræktunarleys-
isástand vari fleiri aldir en búið er?
Er búnaðarástandið svo hér á
landi, að rétt sé af mönnum að rísa
upp öfugir móti nýmælum til stór-
bóta fyrir búnaðinn?
Hvorutveggju þessu munu óvinir
gaddavírsins svara neitandi, sem
annaðhvort er.
Hvað er það þá, sem gerir gadda-
vírinn „óalandi og óferjandi?"
Jú! Það er þetta, að hann á að
vera skaðræðisgripur fyrir menn og
skepnur.
Þessi mócbára er satt að segja
„hégóminn einber". Satt er að vísu,
að menn og skepnur geta skaðað sig
á honum. En — það er engin ástæða
móti honum.
Menn og skepnur geta skaðað sig
á mörgu, sem engum þó dettur í
hug að amast við fyrir það. Þó að
að einn hlutur hafl í íör með sór
möguleika til slysa, þá getur hann
samt verið jafngóður og jafnsjálfsagð-
ur til notkunar í þjónustu manna
fyrir það.
Vér vitum, að menn og skepnur
hafa oft skaðað sig á Ijáum, en
enginn hættir fyrir það við að nota
ljáina.
Vér vitum, að margir hafa drukn-
að í fiskiróðrum; engum dettur þó í
hug að hætta öllum fiskiveiðum fyrir
það.
Hnífurinn og öxin í hendi smiðs-
ins, rakhnífurinn í hendi rakarans,
skærin í hendi konunnar, eldurinn í
hlóðunum, vatnið í brunninum, þetta
og ótalmargt annað getur skaðað
menn og skepnur og hefir skaðað og
drepið menn og skepnur. Samt eru
þetta alt góðir og gagnlegir hlutir,
sem engum dettur þó í hug, að
leggja fyrir óðal. Og svona er og
mun verða með gaddavírinn. Vér
efumst ekki um, að dæmi höf. séu
sönn; en til slysa af gaddavírnum
liggja þá jafnan einhver sórstök at-
vik, sem alls ekki eru næg til að
halda því fram, að hann eigi að
hverfa,
Vér höfum einnig allmikla reynslu
af gaddavír og hún fer 'óll í þá átt,
að gaddavírinn só „reglulegt bú-
mannsþing*. Og þessa hina sömu
reynslu hafafjölda, fjölda margir aðr-
ir. Þessi sama reynsla er þar að
auki margstaðfest í öðrum löndum.
Vér höfum vitað girt með honum
í þröngbýlum hverfum, og hann hef-
ir ekkert grand unnið mönnum eða
skepnum. Allar skepnur læra sem
sé að varast hann og ganga vonum
bráðar á snið við hann.
Hitt er satt, sem höf. segir, að
gaddavír ætti ekki að hafa meðfram
þjóðvegum, því það getur orðið til
meins. En það er svo langt frá, að
vér álítum, að rétt væri, að rífa hann
upp þar sem hann er kringum rækt-
að land, að vér vildum hjartanlega
óska þess, að gaddavír væri kominn
kringum alt ræktað land á íslandi.
Það væri búnaðinum og grasræktinni
til ómetanlegs gagns.
Sú mun líka raunin á verða, að
þegar nýbreytnishrollurinn er úr okk-
ur íslendingum, þá munum við ekki
segja: „Burtu með gaddavírinn";
heldur munum vér æpa: „Meiri gadda
vír“. *
Einn hinn skynsamasti og búhygn-
asti bóndi, er vér þekkjum, sagði
við oss í hitteð fyrra: „Það hafa
tveir hlutir komið beztir á mitt
heimili; og þeir eru skilvindan og
gaddavírinn".
Og — það er öllum óhætt að trúa
því, að þessi karl „veit, hvað hann
syngur".
Af því að heiðraður höf. er greind-
ur maður, þá erum vér fullvissir
þess, að hann muni fá réttari skiln-
ing á máli þessu, er hann athugar
það betur. Svo vonum vér og að
verði um fleiri.
Gætið heilsunnar.
Kenslumálastjórnin í Weimar á
Þýzkalandi hefir látið semja eftirfar-
andi heilbrigðisreglur og hengja þær
upp í kenslustofunum í skólum þeim,
sem stjómin hefir afskifti af. Regl
urnar geta átt jafnt við alla menn í
í öllum löndum og alstaðar þurfa
menn að gæta heilsunnar, eins hér
á landi sem annarstaðar.
Reglurnar eru þessar:
1. Vér eigum daglega að þvo lík-
ama vorn, einkum andlit, háls
og brjóst.
2. Vér eigum oft að þvo oss um
hendurnar, skera neglur vorar
og hreinsa imdan þeim óhrein-
indi.
3. tVér eigum að hreinsa tennurn-
ur með bursta á hverjum morgni
og eftir hverja máltíð.
4. Vér eigum að greiða hár vort
bæði fyrri og síðari hluta dags,
áður en vór förum í skólann.
5. Vér eigum að halda fötum vor-
um hreinum, berja þau og
bursta á hverjum degi.
6. Vér eigum að fægja skó vora á
hverjum degi.
7. Vér eigum að skilja skóna eftir
fyrir utan kenslustofudyrnar, ef
þeir eru óhreinir.
8. Vér eigum ekki að fleygja bréfa-
rusli, plöntu- eða matarleyfum
á gólfið í kenslustofunum.
9. Vér eigum ekki að hrækja á
gólfið.
10. Vér eigum ekki að sitja i yfir-
höfnunum inni í heitum kenslu-
stofunum.
11. Gluggum á upp að Ijúka og
hleypa inn hreinu lofti, einkum
á milli kenslustundanna.
12. Vér eigum, ef mögulegt er, að
vera úti í frístundunum.
13. Vér eigum að borða morgun-
verðinn á þeim tíma, sem til
þess er ætlaður.
14. Vér eigum að sitja, standa og
ganga vel upprétt.
15. Vér eigum að styðja öllum il-
vegnum á gólfið, er vér sitjum.
16. Vér eigum að sitja bein, hvort
sem vér erum að lesa, skrifa
eða fást við dráttlist.
17. Vér eigum að rita gerðarlega
og skýra rithönd.
18. Vér eigum ekki að skyggja á
oss sjálf, er vér ritum.
19. Vér eigum að forðast ofmikla
sólarbirtu, hvort sem vér sitjum
að lestri, ritum eða teiknum.
20. Vér eigum ekki að lesa í hálf-
rokknu.
21. Vér eigum að skýra kennaran-
um frá, ef oss er of kalt eða
of heitt í sætum vorum, ef vór
ekki heyrum eða sjáum, vel til,
ef oss er ílt eða líður illa, eða
ef næmir sjúkdómar eru á heim-
iluiu vorum.
Séu reglur þessar gagnlegar og
nauðsynlegar unglingum á Þýzka-
landi, sem ekki þarf að efa, þá eru
þær líka gagnlegar unglingunum á
íslandi.
Nýfundinn þjóðflokkur.
Landstjórinn yfir eignum Englend-
inga í Nýju Guineu hefir nýlega skýrt
ensku stjórninni frá því, að þar í
landi hafi fundist þjóðflokkur, sem
enginn hafi áður haft af að segja.
Svo hagar þar til, að er inn í
landið kemur, eru þar fen mikil og
foræði, frumskógar og stórvaxinn
vafningsviður. Verður þar hvorki
komist um á faraldsfæti né heldur á
bátum.
Þessi nýfundni þjóðflokkur er líkari
dvergum en vanalegum menskum