Fjallkonan - 21.08.1909, Qupperneq 1
Landið vort skal aldrel okað
undir nýjan hlekk,
ei lir spori aftur þokað
ef að fram það gekk.
• ---------------------------O
Afgreiðsla og innheimta
FJALLKONUNNAR
er lijá
Ólafí kaupm. Böðvarssyni.
Reykjavíkurvcg. Talstmi 6.
Augiýsingar, sem eiga
að kama í biaðið, sendist til
hans eða i Prentsmiðju Hafnar-
fjarðar.
• ---------------------------•
Kaupendur Fjallkonunnar
eru beðnir a& tilkynna afgreiðslu-
tnanni hennar þegar þeir skifta um
bústaði. Til vanskila, sem kunna aö
verða á blaðinu eru þeir og beðnir að
segja honum sem fyrst eftir að jieir
eru orðnir þess vísir, að blöðin liggi
eigi óhirt hjá viðkomandi póstafgreiðslu
eða bréfhirðingamanni.
Húsmæðraíræðsla.
Á síðustu þingum hefir því veríð
hreyft, að stofna skóla handa hús-
mœðrum, er samsvari bændaskólun-
um, sem reisiir hafa verið handa
bændaefnum. Enn þá hefir þó ekk-
ert orðið lir framkvæmdum,
Málið hefir lítilsháttar verið rætt í
sumum héruðum landsins, en í blöð-
um heflr því verið minna sint en
vert væri um svo mikilsvert mál.
Stafar það af því, að það eru kon-
urnar, sem eiga í hlut?
Málið varðar alla þjóðina, karla
og konur. Umræður um það eru
jafnnauð^ynlegar og um önnur vel-
ferðarmál þjóðæinnar, þvf að mjög
ríður á, að rétt stefua sé tekin 1 þvi
að upphafl.
Hér kemur nú á eftir
álit lantHíúiiaftarnefndai’iiiiiai*
í tieðri deild ú síðasia Jjivgi.
Landbúuaðarnefnd n. d. alþingis
hefir tekið til íhugunar málið um
stofnun húsmæðraskóla samkvæmt
umræðum þeim, er fóru fram þá er
nefndin var skipuð.
Hugsun sú, að koma upp hús-
mæðra- eða hússtjórnarskólum hér á
landi er að minsta kosti eins gömul
og hinn svonefndi hússtjórnarskóli í
Reykjavík. Skömmu eftir að hann
var stofnaður tók Búnaðarfélag íslands
við honum, þá nýstofnað, og hefir
haldið honum uppi síðan, þó það hafi
nú losað sig við vog og vanda af
honum framvegis. Málefnið hefir því
einlægt verið'á dagskrá Bf. ísi. síðan.
Yarð sú skoðun allsnemma ofan á í
búnaðarþinginu, að skóli þessi í Rvík
værí eigi og gæti eigi orðið annað
en matreiðsluskóli, og vildi Bf. Isl.
J)vi eigi auka hann né halda uppi tii
lengdar. Reglulegur hússtjórnarskóli
þyrfti þar á móti að kenna konum
búskap og heimilisstjórn í sveit, og
standa jafnfætis góðum bændaskólum.
Slíkir skóiar væri því búnaðarfélaginu
ofvaxnir og utan við þess verksvið.
En búnaðarfólagið hefir styrkt til um-
ftíiðarkenslu í húsmóðurstörfum bæði
norðaniands og sunnari, og með því
sýnt, að það metur þá kenslu mikils.
Á alþingi 1903 og 1905 bólaði á
þeirri skoðun, að hinir sérstöku
kvennaskólar, eða sérskólar fyrir kon
ur, værí eigi nauðsyniegir, nema
þeir snerust fyrir alvöru að verkleg
um efnum, og einkum að þvi, að
búa konur undir húsmóðurstöðuna.
Af þessum ástæðum var næstelzta
kvennaskóla landsins, eyflizka kvenna-
Bkólanum, synjað um framhaldsstyrk.
Má því msð sanni segja, að hann
hafl látið lifið fyrir húsmæðraskóla-
hugmyndina, því mi er hann lagður
niður um sinn. Eins og eðlilegt er,
þótti Eyflrðingum leitt að leggja nið-
ur skóla sinn, einmitt þá er þeir
ætluðu að fara að beina honum i
áttína til þess að verða húsmæðra-
skóli, Enda átti skólinn sjóð nokk-
Urn, sem enn er óeyddur og bíður
þess að skóli verði stofnaöur. Eu til
þess að halda honum uppi, þurfti að
byggja skólahús m. m., og þá reis
upp ágrelningur nokkur um það, hvar
skólinn œtti að vera, eins og siðar
mun getið nánar. Hins vegar voru
menn snúnir að einu máli um, að
hann skyldl Vera búnaðarskóli fyrir
konur, þ. e. húsmæðraskóli.
Litlu fyr og á meðan þessu fór
fram vaknaði upp sjálfstæð og sterk
hreyflng með konum í Suður Þingeyj-
arsýslu um húsmæðrafiæðslu, ekki
einungis umferðarkenslu, eins og þá
fór fram í héraðinu, heldur fasta skóla
með verklegri og bóklegri kenslu. Félag
kvenna þar í héraðinu gekst fyrir
þessu máli og hefir haldið því vak-
andi siðan með miklum áhuga. Sá
áhugi hefir og haft áhrif í Eyjafirði,
því konur þar hafa tekið eins í mál-
ið, og þar sló því, eins og eðliiegt
var, saman við kvennaskólamál Ey-
firðinga. Fyrir áskorun kvenna í
Suður Fingeyjarsýslu tók sýsiunefndin
þar mál þetta til rækilegrar meðferð-
ar 1906 á aðalfundi sinum. Yoru
þar gerðar ákveðnar tillögur í málinu,
sem skoiðuðu hreyfingar þær, sem
komnar voru fram í ákveðnara formi
en áður. Fær voru þess efnis, að
skóla skyldl reisa handa konum, er
jafngiltu bændaskólunum fyrir karl-
menn og þeim búnaðarstofnunum, er
hefði verklega kenslu á hendi fyrir
þá. Fessir húsmæðraskólar skyldu
vera 2 á landinu eins og bændaskól-
arnir og gerðir út af landssjóði. Var
þar miðað við reynslu búnaðarskól-
anna. Feir voru sem só héraðsskól-
ar, sinn í hverjum fjórðungi, og
sveltir upp. í’ótti þá ráðlegra að
íækka þeim, gera þá að landsskólum
og gera betur úr garði, en landssjóði
væri kleift, ef þeir væri fjórir eða
þaðan af fleiri. Fannig hafði þá þessi
húsmæðraskólahugmynd fengið á-
kveðna stefnu. Um sömu mundir
var mál þetta til meðferðar í sýslu-
nefnd Eyfirðinga og bæjarstjórn Ak-
ureyrar. Varð það að samkomulagi
á milli þessara stjórnarvalda og sýslu-
nefudar Suður Fingeyinga, að haida
sameiginlegan fund um málið á Ak-
ureyri sumarið 1906. Á fundi þess-
um kom í Ijós, að þessi stjórnarvöld
voru mjög sammála um þá stefnu í
málinu, sem að ofan ei getið. En
þar kom aftur á móti fram ágrein-
ingur út af því, að Akureyringar
viidu hafa skólann á Akureyri eða
svo nærri bænum, að nemendur það-
an og kennarar gætu gengið á skól-
ann; en Þingeyingar héldu því fr.un
Bem skiiyrði, að hann væri í sveit,
svo langt frá kaupstað, að hann ytði
eigi heimagönguskóli þaðan, en þó
að öðru leyti vel seftur fyrir aðílutn-
inga, svo og að aðsókn úr þeim
landshelmingi er undir hann lyti.
Þannig var þá aðdragandinn að
þvf, að þingmaður Suður Fingeyinga
og 2. þm. Eyflrðinga fluttu frumvarp
um stofnun tveggja húsmæðraskóla
á þinginu 1907. Er þar leitast við
að leggja grundvöll fyrir sérfræðslu
kvenna, með þvi að byrja á skólum
fyrir þær námsgreinar, sem hver
einasta húsmóðir þarfnast, en jafn
framt svo til hagað, að engri stúlku,
sem fengið befir góða barnafræðslu,
væri ofvaxið kostnaðar vegna að
ganga á, ef hún annars geti gengið
á nokkurn skóla. Ofan á þessa und-
irstöðu mætti svo byggja með því
bffiði að auka þessa skóla eftir þvi
sem ástœður leyfðu og reynslan benti
á, og með því ennfremur, að koma
upp skólastofuunum er tœki við af
þeim vegna þeirra kvenna, er hefði
tiauðsyn til og ráð á að leita sér
fullkomnari sórmentunar.
Um flutning máls þessa í neðri
deild alþingis 1907 og meðferð í
deildinni vísum vér tii Aiþingistíð-
indanna (A. þingskj. 99, 416, 512.
B. 2714.—2750. dálkur).
Eins og áður er getið, hefir farið
fram umferðarkensla í húsmóður-
störfum, fyrst norðanlands 2 eða 3
vetur, af hendi jungfrú Jónínu Sig-
urðardóttur og nú næstliðinn vetur
hér sunnanlands af hendi ungfrú
Ragnhildar Pétuisdóttur. Pessi kensla
varð til talsverðra nota notðanlands
og mikillar vakningar, og þaðan er
að miklu leyt.i runnin breyting sú í
húsmæðraskólamálinu, sem að fram-
an er getið, einkum í Fingeyjarsýslu.
Fá varð sú skoðun Ijós, að þáverandi
kvennaskólar fullnægðu alls eigi því,
sem sórskólar fytir konut þyrftu
að gera fyrst og fromst, og þeir
yrðu að víkja fyrir nýjum skóhim,
með nýju fyrirkomuingi frá grundvelli.
Kona sú, Jónina Siguiðardóttir, sem
einkum hefir leitt, lireyfingu þessa,
hefir nú komið á fót og haldið uppi
2 næstliðna vetur, fastri kenslu í
hinum heiztu greinum, sem hún tel-
ur nauðsynlegar í húsmæðraskóla, í
hiisi gróðrarstöðvarinnar við Akur-
eyri. Nemendur hafa verið 21—27.
Þetta er auðvitað ófullkomin byrjun,
sem einskis styrks hefir notið úr
landssjóði og lítils annarsstaðar að,
og skóla þessum er ekki markaður
staður enn, nema til bráðabirgða,
enda alveg prívatskóli. En í þessari
byrjun er fólgin vísir til reglulegs
hússtjórnarskóla fremur en nokkurri
annari stofnun, sem nú er til hér á
iandi.
Nú er að víkja að hreyflngum í
sömu átt og þessa i Austflrðingafjórð-
ungi. Fyrir alltnörgum árum var
farið að safna fó til stofnunar kvemta*
skóla á Austurlandi. Fé þotta var
sett á vöxtu og er sjóðurinn geymd-
ur óhreyfður til þessa. Hugsunin mun
upphaflega hafa verið sú, að korna
upp samskonar kvennaskóla og þá
voru í Norðurlandi og í Reykjavík.
En málið hefir sntnt legið alveg niðri
í mörg ár, þangað til nú fyrir 2 ár
um að hreyfingin um húsmæðraskól
ana kom í ljós opinberlega, þá er far-
ið að vekja upp kvennaskólamálið á
ný. Sýslunefndir Múlasýslnanna kusu
sameiginlega 3 menn 1 nefnd til að
koma fram með tillögur til stofn-
unar kvennaskóla á Austurlandi og
styðja framgang þess máis. Tillögur
sinar lagði nefnd þessi fyrir sýslu-
nefndirnar og voru þær í öllum aðal-
atriðum sniðnar eftir frumvarpi því
til stofnunar húsmæðraskóla, sem lá
fytir neðri deild 1907. Fessar tillögur
féllust sýslunefndirnar á; lofuðu þær
að leggja árlega fó i kvennaskólasjóð-
inn, og hvöttu sveitafélögin til sliks
hins sama.
Ennfremur má geta þess, að skóla-
nefnd Eiðaskóians hefir f«rið fram á
1000 kr. árlegan styrk, til þess að
koma á húsmæðrafræðslu á Eiðum.
Fylgir beiðninni reglugerð fyrir þá
kenslu, og er hún i fullu samræmi
við frumvarp það, sein lagt var fyrir
sýslunefndirnar, eins og áður er get-
ið.
Þannig er þá Norðurland og Aust-
urland á einu máli um það, að sér-
skólar fyrir konur eigi að vera
regluiegir bútiaðarskólar, eða rétt-
nefndir húsmæðraskóiar, og að frum-
varpið í neðri deild 1907 hafi mark-
að stefnu þeirra og fytirkotnuiag í
aðalatriðum. Ennfremur er það Ijóst,
að mikill ahugi er á því um þetta
svæði alt, að slikir skólar komi upp
sem fyrst, enda eigi þeir engu stður
réttáaðstoð laudssjóðs en bændaskól-