Fjallkonan - 11.05.1910, Qupperneq 2

66
FJALLKONAN
NYTT
NYTT:
= Vefnaöarvörur =
af öllum togundum — Smekklegt
' úrval — Mjög ódýrt. =
— Silkiborðar — Slifsi —
Prjónavara — Kvenfatnaður.
VERZLUNIN
REYKJAVIK
NYTT
NÝTT
= Regnkápur =
= Höfuðföt — Hálslin =
Skyrtur — Slaufur o. m. m. fl.
Nærfatnaður karla og drengja.
Bláaýra aegja atjarnfræðingar að
■é í stjörnunni, og aumir ætla í hala
hennar líka, en það er eitt hið
megnasta eitur, sem þekt er. Aftur
vita þeir ekki, hve mikil hún er,
og má vera að hún sé svo lítil, að
ekki geti sakað. Hún er einnig í
andrúmslofti voru. (Ef til vill eftir
gamlan árekatur.)
Þá er lika búist við rafmagna-
verkunum nokkrum, og eru komnir
hér til lands meun til að rannsaka
þær, avo »em kunnugt er.
19. þ. m. veður jörðin um halann
um 11 itundir. Þá ber itjarnan i
sólina. ivo að endilangur halinn og
•tjarnan ijálf eru milli jarðar og
sólar. Má þá búait við að ikugg-
sýnt verði þann daginn og hrollkalt.
Við bíðum og sjáum hvað setur.
Flóki.
Nýjar bækur.
líýjasta Yasakver handa
alþýðu, um peninga; vog
og mál, lagaboð ofl. Eud-
urskoðuð útgáfa. Akur-
eyri 1910. Utgefandi: Frb.
Steinsson. Prentari Odd-
ur Björnsson.
Svona hljóðar titilblað á nýút-
komnu kveri og svo er þar lika
fífilhaus uppmálaður fyrir útgefanda-
merki.
Ég las fyrir nokkrum árum í ein-
hverju blaðinu hér ritdóm um sami-
konar bók, eða fyrri útgáfu þen-
arar bókar, en iú útgáfa virt-
iit. eftir ritdóminum að dæma
með öllu óalandi og óferjandi sök-
um allskonar vitleyau.
Ég hafði því forvitDÍ á að sjá hvort
hér væri ekki kornið gott kver, því
að mjög þurfa menn að h&lda á
góðu, áreidanlegu kveri um þesai
mál.
En hér virðist tæplega um endur-
bætta útgáfu að ræða, fremur þá
endurspilta. Ég hef gripið ofan í
kverið hér og hvar og alitaðar er
krökt af vitleyium. Mér þætti eim
líklegt að þær skifti fremur þúiund-
um en hundruðum, imáar og itórar
villur og hreinuitu kórvillur, iumar.
Velgerningur væri ef einhver vildi
akrifa nákvæman ritdóm en kver
þetta, því að almenningur getur haft
svo itórfelt tjón af að fara eftir vit-
lausum leiðarvísir, að það verður
ekki metið. Ég hef ekki tíma eða
tækifæri tii þen, en litið aýnishorn
er hér, tekið á víð og dreif.
Bls. 11. Þar er dálitil tafla þar
aem breyta á gömlu máli í metra-
mál og hefir tekist að koma þar að
ekki nema á 10000—20000 ára fresti. Ekki
er hætt við að stjarnan ajálf rekist á jörð-
ina, þar sem braut hennar er í öðrum fleti
en jarðbrautin, og munar um allmargar
gráður.
þrjátíu og fjórum vitleysum.
Þar stendur : Rétt er
mílur kílom. raatir:
1 7,542 7,532
2 15,084 15,065
3 22,626 22,597
4 30,168 30,130
5 37,710 37,662
6 45,352 45,195
7 52,894 52,727
8 60,336 60,260
9 67 878 67,792
10 75,420 75,325
í atikukerfinu er útlendu heit-
unum haldið, og gerir það minna en
villurnar, aemþar eru. „Metri á að
vera 1 tiumiljónasti hluti af lengd
hádegisbaugi frá miðjarðarlínu til
heim»kaut»“ stendur þarna, en »vo
er ekki. Umrædda vegalengd þekkja
menn ekki nákvæmlega. en itika er
fullkomlega ákveðin lengd.
„Frumeining þyngdar eða vogar
er 1 lítri af 3,4° heitu vatni". Þó að
þetta sé heimskulega til orða tekið
þá mun það þó skiljait fleitum hvað
meint er. En því mátti gráðutalið
ekki vera rétt? (o; 4°). Samskonar
heimska er víða t. d. „ekra (acre)
er spilda 220 yarda á lengd og 22
yards á breidd“ eða „ein dagilátta
í túni er 30 faðmar á hvern veg . . en
enjadagslátta er 40 faðmar á hvern
veg“.
Rúmmálsheitin i itikukerfínu eru:
lítri, deaílítri og hektolítri og púnkt-
um. Teningiitika t. d. ekki nefnd.
10 kr. gullpeningur vegur 4,4803
met. en ekki 4,48.
Úr kílógr. gulls eru alegin 136,568
pund iterling en ekki 136,574, »jó-
mila er 1,852, en ekki 1,855 kíióm.
Þumlungur ar 2,616 en ekki 2,615
aentím. Yard er 0,914 en ekki 0,915
m., Ensk mila er 1609 en ekki 1611
metrar, enskt pund 453,6 en ekki
453,5 grörn; gallon er 4,54 en ekki
4,63 litrar; qvarter er 2,9 en ekki
3 hl., buahel er 36,3 ekki 371/, lítri,
quarter er 29 en ekki 30 hl. oafrv.
oifrv.
Ef litið er á póitmálin, þá stend-
ur þar á
Bls. 41. „Þessar sendingar [Laus bréf,
spjaldbréf prentað mál í krossbandi og
einbrugðnu bandi, vörusýnishorn og snið]
mega ekki vera þyngri en 750 gr. (I1/a
pd.)u Neðar á sömu siðu stendur
„krossbandssendingar sem svo er umbúið
að skoða má í þær.. . mega þær hafa sómu
þyngd og bögglar“, þ. e. allt að 5 kílo.
Hér er mótsögnin og íávizkan bersýni-
leg. Akvæði póstlaganna eru, að al-
menn bróf og sýnishorn og snið mega
ekki vera yfir 250 gr. en prentað mál
eða „krossband11 má vera 750 gr. 15.
okt.—14. apr. og 2 kilo 15. apr.—14.
okt. Þetta er og viðurkent á bls. 42
í 34. gr. 4. sem er rétt.
„Peningabréf . . . skulu þau vera
lökkuð 2 lökkum og signeti; skal ætíð til
greina utaná hvað mikið er í bréfinu11.
t>að er óhöndulega að orði komist að
bréfin eigi að vera lökkuð 2 (þ. e. „tveir")
lökkum og signeti (!). JÞessi fyrirskip-
un er og röng því að í 6. gr. „Reglu-
gerðar um notkun pósta“ frá 7. marz
1908 er fyrirskipað að hafa 5 lökk á
sumum peningabréfum. fPá er það
rangt að ætíð skuli tilgreina „hvað mik-
ið er í bréfinu“. Póstlögin frá 16. nóv.
’08, 2 gr. b., segja: „Fulla upphæð
þarf ekki að tilgreina“ [á innihaldi pen-
ingabréfaj.
„tilmsunarbréf með þeim [þ. e. böggl-
um] mega ekki vera þyngri en 20 gr.
nema lykill sé í þeim, og þarf þá ekki
að borga undir þau sérstaklega; þau eiga
að vera í þar til gerðum umslögumu.
Næsta aulalega stýlað. Fylgibréf telst
ekki tvöfalt (þ. e. yfir 20 gr.) þótt
lykill að sendingu þeirri er fylgir sé
innan í því, en það er villandi að setja
að „þurfi þá ekki að borga undir þau“.
Þess þarf aldrei. Hvaða „þar til gerð
umslög“ eru það sem fylgibrófin eiga að
vera í? (!!).
„blöð og tímarit þyngst 250 gr“. Vill-
andi: í póstlögunum stendur, að hvert
hefti megi ekki vera yfir 250 gr.
Bls. 42: „spjaldbréf með lokuðu svari
10 auru [burðargjaldið]. Á að vera . .
með borguðu svari.
Bls. 45: ef ekkert er borgað undir vöru-
sýnishorn, prentmál eða snið, [til Dan-
merkur] má það ei[gi] vera þyngra en
250 gr.u Þótt borgað só undir þessar
sendingar fyrir fram þá mega þær samt
ekki verayfir 250 gr. nema prentað mál.
Bls. 46: í „Skrá um burðargjald fyrir
böggla“ er það rangt að ábyrgðargjald
fyrir 216 kr. sé 18 aurar til Austurrík-
is og Ungverjalands. Það er 15 aur.
Þar er og ábyrgðargjald fyrir sömu upp-
hæð til Finnlands talið 15 aur. en er 18 aur-
ar. Með bögglum til Ítalíu þarf ekki að
hafa tvær tollskrár heldur að eins eina.
Bls. 47: „Fyrir póstkvittanir til Bret-
lands hins mikla, íalands og Kanada fyr-
ir fyrstu 25 kr.: 25 auru & c. Það
eru einhverjar undarlegar kvittanir sem
hér er um að ræða og líklega að höf-
undinum hafiJ orðið mismæli og eigi við
ávísanir, en þessi gjaldskrá er þó ekki
rétt samt. Til Bretlands hins mikla og
íslands (!) (á vfst að vera írlands) er
ekki sama gjald fyrir póstávisanir sem
til Kanada. Ofannefnd skrá er rétt að
því er Kanada snertir, en til Bretlands
og írlands er sama póstávísanagjald
sem til „annara landa“ i töflunni á
bls. 47.
Á dagaverkatöflunni eru vitleys-
ur og ónákvæmni »em annaritaðar
og svo er hvar sem litið er. Jafn-
vel leiðréttingarnar sleppa ekki eða
efniiyfirlitið, en hér er ekki rúm fyr-
ir meira, nema eitt verð ég að nefna
enn, svo að menn geti hlegið að vit-
leysunni. í bókinni er „rentutaftau
(auðvitað hlaðin vitleyaum) og á næitu
blaðaíðu er „vaxtataflau og eru akýr-
ingardæmi með hvorri um aig, en
enginn leiðarvísir er um hvenær
rentutöflu á að nota og hvenær
vaxtatöflu en þeim ber alli ekki
saman t. d.
100 krónur verða með 4°/0 rentu
og renturentu eftir
4 ár eftir rentutöflu 116,98
5 - -----------121,66
6 - —----126,53
11 - —----153.94
16- —----187,30
21 - —--- 227,87
22 - —--- 236,98
en eftir
4 ár eftir vaxtatöflu 116,99
5 - —----121,67
6 - —----126,63
11- —----153,93
16- —----187,28
21 - —--- 227,88
22- ----------- 236,99
og »vo frv.
Ekki batnar mikið þegar reiknað-
ar eru 5°/0 eða 6°/0; t. d. eru 100
kr., eftir 23 ár orðnar
eftir rentutöflu eftir vaxtatöflu
Með 4°/0 246,46 246,47
— 5°/° 307,16 307,15
— 6% 381,98 318,98
„Töflur þessar eru mjög hentugar
fyrir þá sem kunna svo mikið í hlut-
fallareikningi, að þeir kunna að nota
þær“, aegir í péianum og dæmi (því
til sönnunar?) er þar reiknað: „hvað
verða 397 kr. með 5°/0 á 13 árum?“
og útkomunni skakkar ekki nema
um 20,00 kr. = tattagu krónurl
O. Ólafsson.
AthugasemcL
Eg get verið þakklátur „Fjallkon-
unni“ fyrir það, að hún mintist á
fyrirlestur minn „um verzlun“. Það
er þó til þess að margir viti að hann
er til og sækist heldur eftir að lesa
hann, og tel ég þá betur farið, þó
margt sé það í sögu verzlunarinnar
hér á landi, sem þar er ekki nefnt
á nafn. Það getur engum manni dul-
ist, að á einum 14 smáblöðum er
engin verzlunarsaga, heldur aðeins
örfáir drættir úr stórri heild og ef
til vili er það fáum kunnugra en
mér, — en annað mál er það, hvað
af öllu þessu er tekið í jafnstutt rit
sem þetta er, og hvernig með það
er farið. Eg get með engu móti
lagt hið minsta lofsorð á verzlun
brezkra manna hér á miðöldunum,
eftir þeirri þekkingu sem ég hef á
sögunni, og þótt Danir heimtuðu af
þeim okurskatt, sem opið er i aug-
um, þá hefðu þessir farfuglar ekki
beitt harðræðum, ráni og manndráp-
um við saklausa Islendinga, ef þeir
hefðu ekki verið samvalin þrælmenni.
Að þeir hafi borgað íslenzku vöruna
vel, getur enginn maður sannað með
einu einasta orði. Vera má að svo
hafi verið einhverstaðar kallað á þeim
tíma, eftir því sem undirokaðir menn
höfðu átt að venjast. Eg get ekki
betur séð en að öll verzluná Islandi
á þeim öldum, Dana, Englendinga