Fjallkonan - 20.09.1910, Blaðsíða 1

FJALLIOUI
27. ár.
Reykjarík þriðjudaginn 20. september 1910.
36. blað.
Framtíðarlandið.
Horfur. — Ný skattalöggjöf. — Henry
George. — „Jarðverðshækkunar-skatt-
ur“. — „Fossaverðskattur" o. fl.
E ramtíðarland! — Skilyrðin og
möguleikarnir óteljandi. Útlending-
ar aegja oss það. Hver áfæturöðr-
um. Nú sfðast mr. Rawson. ísland
er framtíðarlandið! — — Auðvitað
bæta þeir við: ef þið kunnið að
hagnýta ykkur koiti þes» og gæði.
— En það er nú sama. í ræðu og
riti er íiland „framtíðarlandið". Skil-
málalanst. Þrátt fyrir horfurnar. —
Og þsér eru alt annað en góðar á
fle«ta vegu.
Hagsýni virðist vera harla *jald-
•éður fugl í löggjöf landsins. Ný-
mæli fleit eru byrðarauki, eu eigi
léttir. Bætt við steini til að ríða
baggamuninn á drápiklyfjnm alþýð-
unnar. — Það er gamall liður. Yí»t
er um það. Og íilenzkur er hann.
Þarf eigi annað en benda á sóknar-
gjaldalögin nýjn, „nefskattinn“, eða
hvað hann annari heitir, þesei ill-
ræmdi smíðiigripnr alþingii.
Og nú dregur upp nýja illviðris-
bliku í norðri á ikattamálanefndar-
himni þjóðarinnar. — Rétt í því, er
margur hyggur fagnandi, að nú létti
böli af þjóð vorri — áfengisbölinu
— þá virðiit nú ætla að þyngja að
úr annari átt. Óbærilegur tollauki
á vörur þær, sem einna meit eru
notaðar af alþýðu.
Gömul aðferð og úrelt, niðurdrepi-
búikapur af versta tagi er það að
ætla sér að bæta „landsbúskapinnu
með því að ofþyngja einitaklingun-
um. — Og framför er það eigi! —
Það er oft sárt að ijá fyrir þá,
er standa utan við framkvæmd og
flokka alla í laudimálum, en vona
og óska alli góði af þeim mönnnm,
er þar hafa tögl og hagldir — þjóð-
arfulltrúunum — þingmönnum vor-
nm — að ijá, hve oft þeir virðait
að engu Ieyti skara fram úr fjöld-
anum að itjórnhygni og röggsemi í
velferðarmálum þjóðarinnar. Hnýta
oftait í stað þess að leyia. — Ein-
tóma rembihnúta. — Helztu velferðar-
mál þjóðarinnar — hagfræðiimálin
— virðast þeir ijá og skilja frá á-
líka ijónarmiði og búait mætti við
af hverjum óbreyttum og mentalitl-
um alþýðumanni, er hvorki hefir
tíma né tækifæri til að fylgjait með
samtíð linni. — Mun þetta eflauat
stafa af því fádæma undirbúnings-
leysi, er lýsir iér í ræðum og störf-
nm aumra þingmanna. Oft og títt
fádæma vanþekking á málum þeim,
lem um er að ræða. — —
Það ér annara meira en undarlegt
á þeuari „vandræðaöld“ að ijá
hvorki né heyra nefndar á nafn í
lambandi við framtíðarhorfur vorar
hugmyndir þær og hugijónir, er
ryðja sér rúmi og vinna hvern iig-
urinn á fætur öðrum, því nær dag-
lega, bæði hjá grannþjóðum vorum
og öðrum þjóðum, er itarfa að því
af kappi að tryggja heill og ham-
ingju landi aíni og þjóðar á kom-
andi öldum og létta vandrœðum þeim,
er úrelt og ranglát löggjöf smám-
saman hefir hlaðið á örmagna al-
þyðu.
Eg man eigi til þeis, að eg hafi
léð nefnt nafn Henry Oeorges hér á
landi í nokkuru sambandi við lands-
mál vor og framtíðarhorfur. Og mér
akjátlast varla mikið, er eg bygg,
að það nafn muni allflestum íaleud-
ingum ókunnugt. — í vor, er blöð
vor flest fluttu að nafninu til frétt-
ir frá brezka þinginu af hinum mikla
sigri Lloyd Qeorges fjármálaráðgjafa
gegn efri deildinni, er hann barði
gegn „jarðskatta lögin“, datt víit engu
þeirra það í hug að skýra mál það
til hlítar, rekja aögu þesi og benda
íilenzkri alþýðu á, að hér hefði orð-
ið einhver binn meati og merkasti
viðburður í hagfræðialegu tilliti, er
mannkynasagan greinir frá. Að Bret-
land hið mikla hefði orðið fyrsta
landið, er framkvæmdi með lögum
hina miklu byltingarhugsjón Henry
Oeorges um „jarðverðshækkunar-skatt•
innu. Að svo hsfi alheims-hagfræð-
is-hugmynd hani rutt sér rúma, að
eitt helzta stórveldi heimsini, Bret-
land hið mikla, gerir hana að lög-
um einum 30 árum eftir, að Henry
Oeorge ritaði um hana í hinu nafn-
kunna riti ainu „Framför og fátœktu
(Progresi and poverty).
Vér þurfum eigi svo langt úr leið
aem til Euglands til að benda á á-
hrif H. Georgea hugajónarinnar.
Grannlönd vor Danmörk og Noreg-
ur berjaat fyrir henni af kappi í
ræðu og riti. Þar eru geíin út
tímarit til að ræða málið, félög
stofnuð hvert á fætur öðru. Land
numið á hverjum degi. —
Eg kyntist hreyting þenari fyrat
í Noregi fyrir fáum árum. Og varð
hriflnn af henni. Yinur minn einn,
Nikolay Lundegaard, ungur og efni-
legur málaflutningamaður, bráðgáfað-
ur, fylgdi því máli af eldheitum á-
huga og ritaði mikið um það. Sið-
ar varð hann ritstjóritímariti þesi í
Noregi, er fjallar um H. G. hug-
sjónina, og „Retfærdu (réttlæti) heit-
ir — þar til hann dó í fyrra vor,
kornungur. — Áður var Viggo Ull-
mann o. fl. rititjóri timarits þena.
1 Danmörku kemur út samskonar
tímarit, er „Ret“ heitir.
— Eg hefl alli eigi kynt mér
mál þetta til hlítar og þykiat því
með öllu ófær að rita um það ræki-
lega að svo itöddu. En um réttmœti
þesi er eg fyllilega sannfærður. Vil
eg því í stuttu máli reyna að lýia
frumdráttunum í kenningu Henry
Georgei fyrir þeim, sem eru mér
ófróðari.
Henry George
var ameríikur hagfræðingur og stjórn-
málamaður (1839—97). Upphaflega
prentari, aíðar gullgraftarmaður í
Kaliforniu og lokiins blaðamaður.
Settist að í New York um 1880 og
varð ikjótt nafnkunnur aem blaða-
maður, rithöfundur og ræðuikörung-
ur. Ferðaðist víða um lönd. Aðal
ritverk hani er „Progress and po-
vertyu. Og „jarðeignau-málið er að-
al ræðu og ritgerða-efni hans.
Frumdrættir kenningar hans eru
þeir, að jafnframt því aem jarðir
hækki í verði við framför þjóðfélagi-
ins, þá sé hinn ótakmarkaði séreigna-
réttur jarða orsök fátæktar og al-
þýðlegs miiréttii, þar aem jarðeig-
endurnir fái þar tekjur, sem þeir
hafi enga réttmœta kröfu til. Ráðið við
þenu telur H. G. sé það, að þjóð-
félagið eigni sér jarðverðike/i/am-
ina.
Hann gerir glöggan greinarmun á
því tvennu, er jörð hækkar í verði
sem afleiðing af starfi og fram-
kvæmdadugnaði einstaklingsins — og
verðhækkun þeirri, er stafar af
efnalegri framför þjóðfélagsins. Hann
vill því afnema alla skatta, er hvíla
á atarfi og framleiðslu. Og verður
þá eftir aðeins sá ikattur, sem mið-
aður er við jarðverðið sjáift, og eru
það einmitt „jarðverði"-vextir þeir,
aem þjóðfélagið „framleiðir“. — Þar
sem skattur þeni yrði nœgilegur til
allra þarfa þjbðfélagsins, þyrfti eigi
nema hann einan. Hefir þetta því
verið kallað Henry Georges „single
taxu. — Séreign öll yrði því frjáls
og frí eftir aem áður, og eignarrétt-
urinn á engan hátt skerður. — H. G.
taldi, að þessi skattabylting hani
mundi stbrauka framleiðslumagn þjbð-
félagsins. Þá yrði hægari aðgang-
ur að jarðnæði fyrir þá, er vildu ná
í jörð til ræktunar o. s. frv.
Henry Oeorge hefir fengið fylgii-
menn í mörgum löndum, Ástralíu,
Nýja-Sjálandi, öflugt fylgi í Dan-
mörku og í Noregi síðan 1908. Nú
hefir England orðið fyrsta landið til
að framkvæma hugsjón hans, og
danska tímaritið „Retu sagði í til-
efni af því: — „Látum ou keppa
að því marki að verða næstir í röð-
inni!“ — —
Til frekari skýringar ikal hér
gera grein fyrir, hvernig menn hafa
hugiað sér í framkvæmd þenna
skatt á jarðverðshœklcun, sem er að-
alatriðið í skattafræði Henry Ge-
orgei.
Með skatti þeuum er áformið að
eigna þjbðfélaginu meiri eða minni
hluta verbhœkkunar þeirrar, er verð-
ur á jörð eða landeign lökum fram-
fara þjóðarinnar. Er kenningin um
þetta grundvölluð á því, að frumeig-
endur góðra jarðivæða fái stöðugt
meiri og meiri aukatekjur, sem alls
eigi sé þeim ijálfum né itarfi þeirra
að þakka, heldur eignareinokun þeirra
á jörðinni. Hafa menn því talið
réttmætt, aðþjóðfélagið eigni sér þtssar
aukatekjur og láti þær koma hinum
jarðnœðislausu meðlimum þjóðfélags-
ins að notum með því að létta af
þeim sköttum og álögum — eða á
annan hátt. Fær þetta stuðning af
hinni öflugu hreyfÍDgu gegn þeirri
feiknamiklu eignareinokun, er þjóð-
félagið veldur með hinni geipilegu
verðhækkun á byggingarlóðum í
borgurn og kauptúnum, er stafar af
framförum og vexti, — séritaklega
á síðnstu mannsöldrum. Skal hér
nefnt eitt dæmi til frekari ikýr-
ingar:
í Charlottenburg skamt frá Ber-
lín á Þýzkalandi var verðmæti ó-
bygðra lóða árið 1865 talið 6 mill-
jbnir marka, árið 1886 45 millj. en
1907 — 300 milljónir! — —
Á sama hátt og frjósamasti og
bezti jarðvegurinn til sveita hækk-
ar i verði við aukna eftirspurn um
búnaðarafurðir, svo hafa byggingar-
lóðir i borgum oft hækkað gífurlega
í verði og gert dýrari heimilisvist
og itarfsivið öllum þeim, sem eigi
eru Ióðareigendur sjálfir, og hefir
ivo aftur leitt af því, að allar Iífi-
nauðiyniar hafa hækkað í verði, og
■vo er allri þeirri byrði ikelt á neyt-
endurna. — Þannig verður einstakl-
ingshagnaður (lóðareigenda) tjón fjöld-
ans. — Sbr. verðhækkun á lífsnauð-
synjum öllum í Reykjavík á síðuitu
árum, 20—30 °/« dýrara að lifa þar
nú en fyrir nokkurum árum, að
lögn fróðra manna.-------
Kröfur þenar um skatt á jarð-
verðshækkun eru aðallega grundvall-
aðar á tvennu: — að jarðeigendur
(lóðareigendur) fái mihlar tekjur,
sem eigi sé afleiðing af starfi þeirra,
— og að tekjuauki þessi sé eiginlega
þjbðfélaginu að þakka, þur sem jarð-
verðið hækki við fjölgun fólksins og
auknar byggingar. Er því talið
réttlátt að tekjusuki þeui komi
þjóðfélaginu að gagni að öllu eða
nokkuru leyti.------
Áðurnefnt dæmi frá Charlotten-
burg sýnir glögt, hvað jarðverðs-
hœkkun er, og hve réttmœtt og sjálf-
sagt það er að leggja ikatt á hana
og láta hana þannig verða lands-
hignað, en eigi einokunarverzlun
einstakra manna. Því að allir eigum
vér sama og jafnmikinn rétt til
landsins og á því þroski þess og
framfor að verða heill og hamingja
vor allra. Það eitt er réttmœtt. —
Eigi þarf neinum blöðum um það
að fl«tta, að mál þetta inertir osi
íslendinga eigi síður en aðrar þjóð-
ir. Enda miklu fremur. Hér á það
heima með fylita rétti! Landeign-
ir miklar. — „Framtíðarland“ í vexti
og uppgangi á ýmia vegu. Land í
vandræðum með hagfræðismál sín,
ikattamál o. fl. — Hér er því ærið
umhugsunarefni öllum þjóðhollum
raönnum. Hverjum flokki sem þeir
tilheyra. Og umræðuefni handa
blöðum vorum í langan aldur. —
Eg get eigi itilt mig um að hreyfa
um leið við annari hlið þeiaa máli,
þótt eigi sé það atriði tekið fram
léritaklega i ikattafræði Henry Ge-
orgei, en það felit þó í rauninni ó-
beinlínis í jarðverðshækkuninni. Eg
á við skatt á vatnsafii og fossum.
Er nú einmitt tími og tækifæri til
þeic, þegar „fosia öldin“ er að byrja
hér á landi. — Hefi eg nýikeð lei-