Heimskringla - 22.03.1895, Blaðsíða 2

IIEIMSKRINGLA 22. MARZ 1895.
Heimskringla
PUBLISIIED BY
The Heimskringla Prtg. & l’uhl. Co.
Verö blaðsins í Canda og Bandar.:
82 um árið [fyrirfram borgaðj
Sent til íslands [fyrirfram borgað
af kaupendum bl. hér] 81.
IJppsögn ógild að lögum nema
kaupandi sé skuldlaus við blaðið.
Peningar sendist i P. O. Money
Order, Registered Letter eða Ex-
jiress Money Order. Bankaávis-
anir á aðra banka en í Winnipeg
að eins teknar með afföllum.
EGGERTJOHANNSSON
EDITOR.
EINAR OLAFSSON
BUSINESS MANAGEH.
Ofeice :
Corner Ross Ave & Nena Str.
I*. 0. B»x 305.
Vel að verið.
nemur. Útaffyrir sig er það ónog
sönnun fyrir því, aij hver einstakur geti
greitt sína skuld, því geti hann það
ekki á ákveðnum degi, er meiri hætta
en ella, að félögin gangi fast eftir gjald-
inu, svo að í þeirra sjóð ronni hið
aukna verð eignarinnar, ef bóndinn
verður að gefast upp. En lausafjar-
eignin stóð heldur ekki í stað á áratugn-
um—og í henni er íól-iiii von bóndans,
að geta greitt sina skuld, þó uppskera
bregðist. Skýrslan sýnir, að á ára-
tugnum jókst lausafjáreign bændanna
um meir en 83(1 milj,, þannig :
Verð kvikfjár jókst um $26,820,862
Verð akuryrkju-véla S 3,826,690
Alls 830,647.552
Þetta sýnir að lausafjáreignin óx
um 87,50 fyrir hvern 81, er skuldin óx.
En svo sýnir hún annað. Hún sýnir
ljóslega til hvers fénu var varið, sem
fengið var til láns gegn veði í bújörð-
inni. Nálega allir þeir peningar gengu
til að kaupa hinar nauðsynlegu vinnu-
vélar við akuryrkju, þreskivélar, sjálf
bindara, sáðvélar, plóga, herfi o, s. frv
Hinu nýafstaðna 53. þjóðþingi
Bandarikja hefir fátt verið fundið til
frægðar, en þó gerði það æfinlega eitt á
síðustu lífsstundum sínum, sem vert er
að minnast á því til heiðurs. "Litlu
verður Vöggur feginn”. Hafi það flest
gert illa, þá gerði það þó í þessu eina
atriðivel. Það gerði öll Lottirí-félög
útlæg um þver og endilöng Bandaríkin
Frumvarp til lasra þess efnis var sam-
þykkt fáum stundum áður en 53. þing-
ið hætti að vera til og Cleveland forseti
staðfesti þau lög án allra minsta undan-
dráttar. Ekki einungis fyrirbjóða lög-
in slikum stofnunum ,’að vera til í
Bandaríkjuin, en þau fvrirbjóða líka
innflutning. með pósti, með "express-
félögum, eða á hvern annan hátt,
sem er.allra ginnandi auglýsinga o. þvl.
um ávinning í Lotterii, eða s.ikum fjar-
hættuspilum. Auk þessa neitar Banda-
ríkjastjórn að flytja með pósti nokkur
bréf eða póstsendingar áritaðar til
þeirra manna, hvar sem þeir eru í rík-
inu, sem hún veit að á einhvern hátt
eru viðriðnir slíkan félagsskap. Hug-
myndin með því er, að gera mönnum
ómögulegt aö senda slikum félögum
peninga eöa peninga viröi.
Orrustan með og móti þessum lög-
um hefir staöiö yfir appihaldslaust síðan
um árið aö Louisiana-Lotteríið var
hrakið útyfir landamærin. Byrjaði sú
sókn á ný þegar Louisiana-menn neit-
uðu að þiggja 831 milj. mútuna, er það
félag bauð ríkisstjórninni fyrir endur-
nýjung lejrfisins. Siðan hefir félagið
gert sitt ýtrasta til að kaupa samskon-
ar leyfi í öðrum rikjum og jafnframt
því að senda auglýsingar sínar með
pósti, þrátt fyrir flutningsbannið, að
því er slíkar póstsendingar snetir. En
er það gat hvorugu þessu komið fram,
hagnýtti það “express”-félögin, gufu-
skipafélögin o. fl. Með þessum lögum
er því bannaður allur slikur flutningur.
Á þjóðþingi hefir sóknin verið engu siður
hörð. Félagið neytti allar orkuogallra
bragða : fyrst að kaupa fylgi meirihlut-
ans, en er það tókzt ekki, þa að fá mál-
inu frestað, fá það flutt áfram frá þingi
til þings eins og dýrmætan erfðasjóð.
Og þegar 53. þingið átti ekki eftir nema
viku, eða svo, og ekkert hafði lengi ver-
ið minst á frumvarpið, töldu umboðs-
menn félagsins sigurinn vísan að því
leyti, að 54. þingið fengi frumvarpið í
arf. En sú von brást. Þegar minnst
varði var frumvarpið tekið fyrir og um-
svifafitið isamþykkt og umsvifaminna
staðfes; og fengið fult lagagildi. Sem
stendur hefir því þjóðin unnið fufikomn
asta sigur á öllum slikum felögum, en
eftir er að vita hve langvinnur sá sigur
verður. Á meðan þríðji eða fjórði hver
maður í landinu metur fjárhættuspil
sitt mesta yndi og ánægjn. er naumast
að vænta að sfikt bann beri tilætlaða á-
vexti, en þingið hefir gert sina vísu, það
hefir uppfylt ósk og von meirihlutans,
að því er þetta mál snertir, og þegar lit-
ið er á allar miljónirnar, sem sökt er
eða hefir verið sökt, í slík fjárhættuspil,
þáer tilraun þingsins þýðingarmikil.
þá er fjarri oss að segja þann saman
burð rangan. Það má vel vera rett, að
í samanburði við t. d.: Northern Pacific
málið, Ryan-Haney-málið, Grigg-hótel-
málið, íslenzka farseðia-málið, m. m. o.
fl., sé þetta Sifton-stuldarmál ekki
stærra, en mús í samanburði við úlf-
alda. Vér skulum ekkert þrátta um
það, en trúa því að Lögberg sé öllu því
svo kunnugt, að það geti gizkað á rétt-
an stærðarmun. Og sé það ánægt með
þann samanburð, þá höfum vér sizt á-
stæðu til að kvarta
Svo Segir það, að músin sé nú ekki
lengur til, að eftir sé bara skottið. Það
einnig getur á sinn hátt verið nærri
lagi. Af skjölum þeim og skýringum
þetta mál áhrærandi, sem fram var vís-
að á fylkisþingi fyrra þriðjudag og af
því hvernig með það mál hefir verið far-
ið áþinginu siðan, er auðsætt, að stjórn
in hefir gert sitt ýtrasta að gleypa þessa
mús eins og hún kom fyrir, óþvegna og
ósoðna, en skottið vildi ekki ganga nið-
ur, og því hefir almenningur hald á þvi
enn. Þó svo verði nú sjálfsagt, að
stjórninni haldist músin niðri, þá er Skuldaraukinn og upphæð aukinna
ekki sýnt að þetta músarskott geti ekk^ vinnuvéla standast að heita má alveg á
reynzt gagnlegur þáttur í hengingaról Kemur þannigliið sama fram í Minne
á stjórnina síðarmeir. En þó hún nú sota eins og hér í Manitoba, að það er
kunni að haldast niðri, þá leyndi það hveitiræktar-farganið, sem er aðallega
sér ekki fyrra fimtudag, að bumbult er potturinn og pannan í öllum skulda-
stjórninni eftir músarátið, sérstaklega vandræðum bændalýðsins. Að þessu
úlflnum og refnum. Það leyndi sér er þannig varið í Minneaota sézt á því
ekki þegar þingmaður Fislier fór að að skýrslan sýnir veðskuldirnar stöð-
hreyfa við því máli, að þeim Sifton og | ugt fara minkandi í elatu bygðunum
þörf að geta þess, að munurinn á íbú-
búum beggja ríkjanna er mjög svo fitill,
en ef til vill helzt sá, að í Vestur-Cana-
da er meira af Skotum tiltölulega en í
Vestur-Bandaríkjum, en minna aftur
af Skandinövum og Þjóðverju.n. Að
því er fólksfjölgun, verzlun og verkleg-
ar framkvæmdir snertir, er ekki óliklegt
að Canada hefði liag af pólitiskrieiningu
Og það er ekki ólíklegt, að tolleining
ríkjanna, eða verzlunarsamband, efgert
yrði að lögum, leiddi að því takmarki.
Það er, satt sagt, ekki svo auðvelt að
sjá hvernig Canadamenn á annan hátt
gætu haft nauðsynleg áhrif í þeirri
sameinuðu toll löggjöf, og sú löggjöf er
festulítil í báðum ríkjunum. En eins
og nú er verður ekki séð að Canada-
inenn hafi tilhneigingu til að sameina
sig hinum miklu stærri þjóðfélagsstofni
i Bandaríkjunum. Veldur því sívax-
andi og öruggur þjóðræknisandi í Ca-
nada. Lif Canadamanna er fráleitt eins
miklu hraðstreymi undirorpið, eins og
fif nágranna þeirra í Bandaríkjunum,
en á þeirra þjóðlífi eru þá líka færri
blettir. Sveita og bæja stjórnir eru
þar ekki eins mikið i höndum vissra
einvaldra manna, félagsskipunin hefir
ekki mætt öðrum eins áföllum, og hegn-
ing fyrir glæpier þar miklu réttvíslegar
og röggsamlegar iúthlutað
Camhron varð órótt i sætunum. Fisher
liafði ekki talað 5 mínútur, þegar þeir
herrar, stundum báðir í senn, fóru að
taka fram í fyrir honum. Og hann
liafði ekki talaðfullar 8 mínútur þegar
Sifton stökk á fætur fokvondur og löðr
andi sveittur, og kvað ómannlegt að
hefja slíkar umræður að stjórninni ó-
viðbúinni. Hann augsýnilega langaði
ekki til að farið væri að grufla eftir á
stæðum hans, dómsmálastjórans sjálfs,
til að spyrja mann sem ekki er löglesinn
hvort ástæða væri að heija sakamál
gegn féhirðinum. Þetta og gangur
málsins allur í höndum stjórnarinnar,
alt frá upphafi, sýnir nokkurnveginn
greinilega hvers vænta má af þinginu,
hvort stjórnin metur meira : sjálfsvörn
ina eða réttlætið. Þegar á það er fitið,
þá er óvíst hve vitlaust það er, sem Lög
ríkinu—í austur og suður hlutanum, en
vaxandi að sama skapi í nýrri bygðun
um nyrðra og vestra.
Það er langt frá því að vér viljum
segja veðskuldirnar hættulausar, eða
jafnvel hættulitlar, en vér viljum álita,
að álit ritaranna í fyrrgreindum mán-
aðarritum sé hófleysislega svart á_með-
an og þar sem fram verða lagðar aðrar
eins skýrslur eins og þessi í Minnesota.
Skúla-málið.
Eftirfylgjandi greinarkorn sendi
Jón ritstj. Ólafsson í Chicago ass, og
að auki þau blöð af “Politiken” (Khöfn)
er segja frá gangi málsins fyrir hæsta-
rétti Danmerkur. Þetta mál er mark-
berg segir, að músin sé upp urin, að vert mjög og einstakt í sögu Islands
undanteknu skottinu. Hörmungar- á seinni árum. Höfuin vér því hugs-
efni stjórnarinnar er. að skottið er eftir að oss að seeja nokkuð nákvæmar frá
í höndum almennings. gangi þess fyrir hæstarétti í næsta
Hvað snertir stuldinn (skuldarupp- I Waði. Álit fjölda manna bæði hér og
hæðina ætluðum vér að segja), þá eru
allar vöflur og allir út úr snuningar í
því efni þýðingarlausir. Fylgispakur
heima hefir verið það, að í þessu máli
væri um ofsókn að ræða og ekkert ann
að, sérstaklega eftir að stofnað var
i'Vi r/wl n“‘j o r i # . .
Greemvayingur (yfirskoðari reikning- blað (“Grettir ), í þeim ema tilgangi,
anna) hefir sagt hana samtals $6,105,90.
og annar fylgispakur Greenwayingur
féhirðir sveitarinnar sjálfur—hefir viður
kent þá skuld. Hvað þarf svo framar
vitna við? Éf málsaðila sjálfum er
ekki trúandi.hverium þá ?
að virtist, að ófrægja Skúla Thorodd-
sen með öllu móti upphugsanlegu. Og
nú sannar þessi úrskurður hæstarétt-
ar, að það álit hefir verið á rökum
bygt:
Lögbergs-músin.
í 11. nr. Lögbergs lýkir ristjóri
ilaðsins Sifton-sveitarmálinu við mús.
3g þegar athugaðar eru aðrar undan-
jengnar athafnir Greenway-stjórnar
Véðskuldir í Minnesota.
Fyrir nokkru drógum vér fram sýn
ishorn af tveimur ritgerðum um fram
tíðarhorfur bænda í Bandaríkjum. í
þeim var sýnt fram á. að í Minnesota
væru um 40% af öllum'bújörðunum kafn-
ar þungum veðskuldum og gefið í skyn,
að þar, eins og annars staðar, væri
mikil hætta á að meiri hluti sfikra jarða
væri svo gott sem gengin úr greipum
eigendanna. Þeir gætu aldrei losað
þær, af því meðalverð skuldanna væri
svo hátt, en lausafjáreignin ónóg.
Fyrir nokkru var nefnd
skipuð til að rannsaka ástandið í Minne
sota, að þvi er veðskuldir snertir.
Skyldi hún sýna upphæðir veðskulda á
bújörðum bænda, á bújörðum í eyði, og
á hús og landeignumí bæjum. Jafn
framt átti hún að sýna vöxt eignanna,
samhliða vexti veðskuldanna á ákveðnu
tímabili, m. fl. Nú fyrir tæpum hálf-
um mánuði hefir hún lokið þessu starfi
og lagt skýrslur sínar fyrir ríkisþingið.
Og af þeim skýrslum að dæma eru Min-
nesota-bændur ekki í þeirri ógnar-hættu
sem ritararnir í “Lippincotts” og “Am.
Journal of Civics” segja að vofi yfir
bændunum í Bandaríkjunum alment
talað.
JIÆSTA RE TTA RDÓMUR
er fallinn í máli Skúla Thoroddsens,
og hann dæmdur algerlega nýkn saka
málinu. Hið opinbera er dæmt til að
greiða \ málskostnaðar alls fyrir öllum
réttum, en Skúli J. Lárusi Bjarnasyni
er harðlega hallmælt fyrir óréttvisi;
hann stendur brennimerktur eftir það,
sem fram kom fyrir hæstarétti. Og
það er fitt hugsandi að landstjórnin
gcti verið þekt fyrir annað, en að höfða
sakamál gegn Lárusi. Frávikning
Skúla frá embætti er gefið í skyn að
hafi verið allsendis ófyrirsynju. Og
umboðsmaður Skúla í Kfiöfn, málflytj-
andi Rée, sem flutti mál hans fyrir
hæstarétti, hefir, eftir að dómurinn féll,
skrifað ráðgjafa íslands, og heimtað
manna ag Skúla yrði nú greiddur sá helm-
ingur launa lians, sem inni hefir ver-
ið haldið, meðan málið stóð yfir, en
það eru 8000 kr.
Hvað verður ?
Fyrir skömmu gátum vér þess, að
út væri að komaendurrituðBandaríkja-
lýsing James Bryce’s : “The American
Commonwealth”. í því sambandi mint-
umst vér á aðal-innihald hennar, en
ekki nema stuttlega á þann þáttinn (í
5. kafla bókarinnar). sem snertir Cana-
da. Núerbókin útkomin og sézt þá,
Skýrslur nefndarinnar sýna, að veð I Canada-máliðer flutt í þeim kapitula
skuldir á bújörðum í Minnesota voru I Bandaríkja-lýsingarinnar, sem liöfund-
samtals tæpar $39 milj. 1, Jan. 1890 urinn nefmr : “útlend ráðsmenska og
(lengra fram ná skýrslurnar ekki). Á aukning veldisins . Auk þess, er ver í
áratugnum 1880—1890 höfðu þessar fyrri K16'11'11111 höfðum eftlr honum>
skuldir aukizt svo nam ekki fullum $4 se8‘r hann á þessa leið .
milj. En á þeim sama áratug höfðu fast “Hin landafræðislega afstaða Cana
eignir bænda (allra í ríkinu) aukist í da, sérstaklega vesturfylkjanna, virðist
verði svo nam $146,820,900. Landið máske benda á, að pólitisk eining rikj-
hafði stigið i verði, er þessari upphæð | anna sé í vændum. Það er naumast
Áhrif “Skandinava” á
heiminn.
Eftir Rasmus B. Anderson.
Framh.
Ef að vér snúum nú leiðinni
vér snúum nú leiðínni til
Noregs, þá verður fyrst fyrir oss heims
frægur maður, hinn ódauðlegi reikn-
ingsfræðingur Ilinrik Abcl. Ég hefi
tekið eftir því, 'að hinir miklu reikn-
ingsmenn vorra tíma geta aldrei tekið
munninn nóg i sundur þegar þeir ætla
að segja A-bel. Til ógæfu mikillar dó
hann of ungur, en hinn mikli orðstýr
hans fer sívaxandi. Hann er réttilega
nefndur einhver hinn mesti snillingur,
sem nokkurn tíma hefir fæðzt í vísinda-
legri nákvæmni, og lausn hins unga
Norðmanns á ýmsum verkefnum vekur
alstaðar hina mestu undrun og aðdáun,
Sum verkefni hans geta verið nóg að
.fást við heila mannsæfi. Þó að hann
væri að eins 27 ára gamall, er hann dó,
þá hefir hann þó orðið víðfrægur fyrir
uppfindingar sinar á eðli “elliptiskra
hringa” og var lofaður mjög af Legen-
dre. Þá er liinn víðkunni heimskauta-
farí Friðþjúfur Nansen, Norðmaður.
Árið 1888 fór hann með (þremur öðrum
hraustum norðmönnum og tveimur
Löppum þvert yfir Grænland frá austri
til vesturs um 65. stig norðurbreiddar.
Forð þessa fóru þeir á skíðum, eru það
einskonar langir snójskór, og höfðu
með sér sleða litla, er þoir drógu á vistir
sínar. Ferðasaga um þessa fyrstu för
yfirGrænland var gefinútaf Nansen, og
það er alment viðurkent, að hann hafi
gert hvorttveggja, unnið hið mesta
dirfsku og hreystiverk og aukið stórum
landafræðislega og vísindalega þekk-
ingu. Nansen hefir einnig komið fram
með nýtt ráð til þess, að ná hinu marg-
þráða merki allra norðurliafsfara,
norður heimskautinu og er þetta, að
fylgja straum þeim, er menn ætla að
liggi frá Ný-Síberíu-eyjunum þvert yfir
eða framhjá norður og alla leið til hafs-
ins milli Spitzbergen og austur-Græn-
lands. Hann hefir nú verið í burtu tvö
ár á uppgötvunarferð þessari, og tím-
inn einn mun sýna það, hvort honum
er ætlað að finna annan depla þeirra á
yfirborði jarðar, sem eru endapunktur
á möndli þeim, er jörðin snýst um.
Spyrjið íslendinga að því, hvort
þeir hafi átt nokkurn heimsfrægan
mann, og óðum mun þessi litla eyja
hrópa einum rómi : Albert Thorwaldsen.
og fjöllin íslenzku munu bergmála :
Thortaldsen. Hann var ættaður frá
Snorra Þnrflnnsyni, sem borinn var í
Ameríku (á Vínlandi) árið 1008 og þótt
hann (Thorv.) ætti fátækt foreldri, þá
auðnaðist honum þó að ná mentun í
iðn sinni, og varð hinn mesti mynda-
smiður hinna nýrri tíma.
Ég hefi að eins talið upp fátt eitt
af því marga, er Skandinavar hafa unn
ið fyxir heiminn. Ég hefði hæglega get-
að nefnt marga fleiri heimsfræga menn,
svo sem Hans Christian Anderson,
Grundtvig, Swedenborg, Tegner, Bell
mann, Rydberg, Holberg. Wergeland,
Björnson, Ibsen, Snorra Sturluson,
Guðbrand Vigfússon, Gade, Hartmann,
Grieg, Svendson, Sinding, Ola Bull,
Jenny Lind og marga aðra, en nóg er
komið til þess að sýna og sanna, að
Skandinavar eru jafningjar hverrar
þjóðar sem er að öllum andlegum hæfi-
leikum eður framkvæmdum. Þegar lit-
ið er á tiltölulegan mannfjölda þeirra,
þá hafa þeir lagt fj'lliiega fram sinn
skerf til upplýsingarog framfara heims-
ins.
Hin ágætu störf þeirra, sem ég
þegar hefi á minnst, og almennt eru við-
urkend, hafa þeir unnið fyrir heiminn
j'fir höfuð. En nú skal ég sýna fram á
það með ómótmælanlegum rökum, að
Skandinavar eiga heiðurssæti í annálum
Ameríku. Ameríka á þeim sérstaklega
mikið upp að inna. Menningarsaga
Ameríku byrjar með Norðmönnum.—
Lítið á kortið yðar og munuð þór sjá,
að Grænland og nokkur hluti Islands
heyrir Vesturheimi til. Island varð löm
sú,erhurðin snerist á, sem opnaði Ame
ríku fyrir Evrópu.
Þegar Norðmenn námu land á Is
landi 874 og ferðir fóru að tíðkast frá
eyju þessari til Noregs, þá leiddi það til
landfunda og landnáms, fyrst á Græn-
landi og síðan til fundar Ameríku, og spursmál
það má þakka það montun og söguleg-
um smekk hinna fornu íslendinga, a,ð
haldnir voru nákvæmir annálar um
ferðir Norðmanna, er bæði kendu Kol-
umbusi úthafssiglingar, og leystu fyrir
oss leyndardóminn um hinn fyrsta fund
fastalands þessa. í sambandi við þetta
vil ég endurtaka það, að hinir fornu
þjóðveldis-vikingar skildu gjörla, hve á-
ríðandi var, að leggja stund á skipa-
byggingár og sjómanna list. Þeir
kunnu að mæla tíma af stjörnum og
reikna gang tungls og sólar. Þeir voru
sjálfir forkólfar þess, að hætta sór ut á
úthafið og kendu heiminum að sigla um
útsæinn. Hvert eilt blað sögunnar
sannar það með mér, er ég segi það
með allri þeirri áherzlu er óg get, á
það lagt, að hinar aðrar þjóðir Evrópu
voru takmarkaðar mjög í sjómennsku
og bundnar við að sigla með ströndum
fram. Hinir norrænu víkingar sigldu
yfir hinn veðursama Norðursjó alt til
Stórbretalands, Orkneyja, Færeyja og
írlands, og kapparnir allir, sem rötuðu
til Grænlands og Vínlands, kendu heim-
inum úthafssiglingar. Þeir sýndumögu-
leikann á því, að hætta sér úr landsýn
og í þeim skilningi, þótt ekki sé i neinu
öðru, þá getum vér með fullum rétti
sagt, að Norðmenn hafi kent Kólum-
busi að sigla j’fir Atlantshaf. Ég vildi
setja í sögu hverrar þjóðar heimsins
þetta: Það voru hinir gömlu Norð
menn, sem fyrstir komust upp á að
sigla yfir úthöfin.
Sláandi sönnun fyrir heiðurssæti
því, sem Skandinavar eiga í annálum
Ameríku, er hið skínandi atriði í sögu
heimsins og ljómandi blaðsíðají annál
um Skandinava, að Norðmenn voru
fimm hundruð árum á undan þeim Kol-
umbusi og Amerigo Vespuicci, er Leifur
Eiríksson fann hinn nýja heim árið 1000
Því að fundur Amerjku er hið merkileg-
asta atriði í sögu landfunda og hefir
haft hin merkilegustu áhrif á heim all-
an, frá þeim tíma og alt til þessa dags
Það var árið 860 eða þar um, að Norð
menn fundu ísland og skömmu seinna
(874) stofnuðu þeir þjóðveldi á eynni, er
blómgaðist í 400 ár. Grænland sáu þeir
fyrst 876. Sá það Gunnbjörn Úlfsson,
maður frá Noregi. Því nær hundrað
árum seinna, árið 984 réði Eiríkur rauði
það af, að leita vesturlanda þeirra, sem
Gunnbjörn og síðar aðrir höfðu séð.
Sigldi hann frá íslandi, fann landið, er
hann hafði vonað, og dvaldi þar tvö ár,
til þess að skoða það. Að þeim tíma
liðnum fór hann til íslands og gaf hinu
nýfundna landi nafnið Grænland, að
hann sagði til þess, að draga þangað
landnámsmenn, er hann hugði að jafn
fagurt nafn mundi hafa allmikil áhrif á.
Þegar menn lita á það, að eftir hnatt-
legu heyrir Grænland algerlega til Ame-
ríku, þá geta menn séð það, að Eirikur
hinn rauði var liinn fj’rsti hvíti maður
að hleypa upp landeignum á Grænlandi
Og honum hepnaðist það vel. Margir
Norðmenn fluttu þangað og stofnuðu
blómlega nýlendu með Garða semhöfuð
ból og Eirík hinn rauða sem fyrsta
stjórnara. En árið 1261 lagðist nýlend-
an undir Noreg. Til eru enn skýrslur, er
sýna, að 17 hafa byskupar verið á
Grænlaijdi. Þetta er hin fyrsta bygð
Norðurálfumanna í hinum nýja heimi.
Eiríkur hinn rauði og fylgdarmenn
hans voru ekki kristnir, er þeir reistu
sér bú á Grænlandi, heldur tilbáðu Þór
og Óðinn, en treystu þó mest á mátt
sinn og megin. Kristni tólcu þeir um
árið 1000, og hélt þó Eiríkur hinn rauði
við trú feðra sinna til deyjanda dags.
Framli.
Orða-belgrinn.
Leiðrétting.
Með lej’fi yðar herra rítstjóri óska
ég að gera athugasemd við það, sem
þér segið um kappræðu okkar Mr. M.
Brynjólfssonar, sem fór fram i sam-
komuhúsi Únítaranna og undir þeirra
stjórn laugardaginn þann 9. þ. m.
Þér segið að umræðuefnið hafi verið
þetta: “Hvað verður um íslenzkuna
hér vestra í framtíðinni og livað eiga
menn að leggja í sölurnar til að við-
halda henni? Hvort verður mönnum
happadrýgra, að láta hana sit ja í fyr-
irrúmi fyrir hérlenda málinu, eða láta
hérlenda málið sitja í fyrirrúmi fj’rir
islenzkunni?”
Fj’rri helmingurinn af þessu sem
þér segið að hafi verið kappræðuefnið,
er hú með öllu ómögulegur, sem kapp-
ræðuefni, vegna þess, að þar eru ekki
gefnar neinar tvær hliðar, affirmative
og negative, eins og nauðsj’nlegt erv
þegar kappræðu á að halda. Þetta
mætti að eins nota, sem
texta til ræðu. Síðari lielmingurinn
hefir aftur það til síns ágætisjað þar
eru gefnar tvær hliðar, en svo er liann,
að kalla má, ómögulegur sökum þess,
að varla mundi neinn taka að sér,
að lialda því fram, að ráðlegt væri
fyrir Islendinga í þessu landi, að vinna
það fyrir viðhald íslenskrar tungu og
þjóðernis, að liafna aigerlega þekking
á hérlendu máli, hérlendum framförum,
hérlendum bókmentum. Slíkt næði
engri átt. Því hefir, mér vitanlega,
enginn maður nokkurn tíma haldið
fram. Það liggur í augum uppi, að
ef viðhald íslenskunnar og islenskra
bókmenta hefði það í för með sér, að
þjóð vor í þessu landi j’rði að fara á
mis víð innlenda mentun og menning.
þá væri skj’lda hvers góðs íslendings
að vinna að þvi, að íslenzkunni yrði
hafnað hið snarasta.
En spursmálið, eða kappræðuefn*
ið var elcki það, hverju af þessu
tvennu íslendingar í þessu landi ættu
að leitast við að halda, og hverju svo
að hafna, heldur var kappræðuefnið
svona, aflient mér skriflegt af for-
stöðumönnum samkomunnar, meira en
viku áður en hún var haldin og geymt
hjá mér enn: “Ákveðið: Að viðhald ís-
lenskrar tungu og þjóðernis tefji fyrir
framförum íslendinga í Ameríku.”
Þannig var þetta lika orðrétt lesið upp
af forseta samkomunnar, rétt áður en
ræðurnar bj’rjuðu.
Hér er þá kappræðuefnið, og er
iiað sjáanlega spursmál, sem vit er í,
því, þar sem játandi hliðin getur
haldið því fram, að viðhald íslcnzk-
unnar haldi mönnum frá hérlcndri
mentnn og framförum, þá getur neit-
andi hliðin uppástaðið, að íslendingar
séu nógu miklir menn til þess, að við-
halda máli sínu og bókmentum, án
þess að leggja í sölurnar hérlenda
mentun, og eigi þannig kost á með,
viðhaldi íslenzkunnar, að verða, í fram-
tíðinni, upplýstari menn en þeir, sem
að eins þekkji tungu, og. bókmentir
einnar þjóðar.
Ég geri þessa athugasemd af því
mér finnst það sanngjarnt, fyrst og
fremst gagnvart þeim, sem fyrir sam-
komunni stóðu og fengu okkur í hend-
ur kappræðuefnið, og svo gagnvart
okkur ræðumönnunum, sem þér gefið
í skin að hafi sneytt hjá sjálfu um-
talsefninu, og sannið það með því, að
kalla umtalsefnið alt annað en það
var. Ef við liefðum talað um það,
sem þér segið hafa verið “umtalsefnið”
þá hefði verið ástæða til að segja að
við hefðum ekki haldið okkur fast við
málefnið.
W. H. Paulson.
*
ATH. Það er með ánægju að vér
ljáum Mr. Paulson rúm til að leið-
rétta ummæli vor í síðasta blaði um
það: hvert kappræðuefnið var, því
það er langt frá að vér vildum gera
ræðumönnunum rangt til. En hið a,-
kveðna umræðuefni höfðum vór hvorki
heyrt eða sóð fyrri en Mr. Paulson
kom með grein sína. Vérhöfðumsem
ekki tækifæri að hejrra upphaf
kappræðunnar og ekki nema kafla
hennar hér og þar, vegna ýmsra starfa,
er kölluðu oss af fundi. En í þeim
ræðuköflum, sem vér hej’rðum var
umtalsefnisins hvergi getið með nokk-
urri áherzlu. en af þeim kafla úr ræðu
Mr. Brynjólfssonar, er vér heyrðum,
réðum vér að umtalsefnið væri eins
og vór skýrðum frá og svo munu
fleiri hafa gert. Að öðru leyti dettur
oss ekki í hug að gera athugasemdir
við grein Mr. Paulsons, nema hvað
oss virðist hæpið að lialda því fram
að ekki verði deilt um það: hvað
um íslenskuna verði hér vestra í fram-
tíðinni. Og enn fremur, að þó sagt
sé að eitt ætlunarverk skuli sitja fyrir
öðru, þá er ekki þar með sagt, að
hinu þurfi að hafna.
Ritstj. Hkis.
<