Heimskringla - 12.04.1895, Blaðsíða 2
2
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskriogla Prtg. k PobL Co.
O® 9«
Verð blaðsins i Canda og Bandar.:
$2 um árið [fyrirfram borgaðj
Sent til íslands [fyrirfram borgað
af kaupendum bl. hér] $1.
9999
Uppsögn ógild að lögum nema
kaupandi só skuldlaus við blaðið.
9*99
Peningar sendist í P. O. Money
Order, Registered Letter eða Ex-
press Money Order. Bankaávis-
anir á aðra banka en í Winnipeg
að eins teknar með afföllum.
99 09
EGGERTJOHANNSSON
EDITOR.
EINAR OLAFSSON
BUSINESS MAXAGKR.
99 09
OFFICE :
Comer Ross Ave & Nena Str.
1». <j». ííox 305.
09«99999ee*999O9ð99Oe*9
J árnbrauta-land.
Canadastjórn lieíir [)ótt greiðug við
járnbrautafélög, sem æskt hafa eftir
styrk við að leggja járnbrautir út um
ný-byggðir og útfyrir þær allar götur,
í þeirri von aö ný byggð kæmi á eftir.
Það er líka sannast, að hún hefir verið
stórgjöful á land sity, stórgjöfulli ef
til vill, en rétt hefði verið. En þegar
athugað er, að án þessara stóru gjafa
hefðu mörg héruð, sem nú eru all-
þettbygð orðin, verið járnbrautalaus
og að mestu fólkslaus, þá viðurkennir
allur þorri manna að gjafmildin á
landeign þjóðarinnar hafl verið hyggi-
leg og að fyrir þá gjafmikli hafi verið
margfaldað verð þjóðeignarinnar. Uin
það aftur eru deildari skoðanir, hvað
lengi stjórnin eigi að halda áfram að
gefa járnbrautarfélögum land, eða
nokkurn styrk til brautalagningar.
Það eru margir þeirrar skoðunar,
að Canadastjórn hafi verið öllum stjórn-
um stórgjöfulli á landeign þjóðarinnar.
Sannleikurinn er samt sá, að þó hún
hafi gefið mikið, þá er hún í því efni eft-
irbátur Bandaríkjastjórnar. Sé fólks-
fjöldi beggja rikja tekinn til greina
verður mismunur á verðgildi gjafanna
enn meiri. Það hafa sumir metið með-
alverð landeignanna, er Canadastjórn
hefir gefið burtu, á Sö.00 ekruna. Enn
sem komið er, er sú áætlun alt of há, en
setji maður svo að tímalengdin sanni
hana rétta, þá er ekki ósanngjarnt að
að gera meðalverð þeirra eigna í Banda-
ríkjunum S10,00 ekruna, þar sem stjórn-
arland er á förum og nýbyggjar þvi
nauðbeygðir að kaupa sér bújarðir.
í tilefni af vandræðamáli Banda-
ríkjastjórnar í sarnbandi við hundrað
miljónirnar og meir, sem Union og
Central-Pacific brautarfélagið skuldar
stjórninni Jalls, hefir nú á þjóðþingi í
Washington verið rætt um landeignina,
sem þjóðin til þessa hefir gefið járn-
brautarfélögunum. Skýrsla yfir það
málsatriði sýnir að alls hefir þjóðin gefið
brautunum 155,504,994á ekrur af landi.
Sýnir skýrsla þessi enufremur, að á
stjórnarárum hinna ýmsu forseta lýð-
veldisins hefir landið verið gefið járn-
brautum, sem fylgir :
Ekrutal.
Á stjórnarárum Miflard
Fillmorés, (1850—3) voru
gefnar.................. 8,198,o93,73
Á stjómarárum Franklin
Pierce (1853—7) voru
gefnar................. 19,678,179.79
Á stjórnarárum Abrahams
Lincolns, (1861—5) voru
gefnar................ 74,395,801,61
Á stjómarárum Andrew
Johnsons, (1865—9) voru
gefiiar.................34,001,297. / í
Á stjórnarárum U. S.
Grants (1869—77) voru
gefnar..................19,231,121.60
Alls. 155,504,994.50
Af þessari sneið af þjóðeigninni
fékk hið sameinaða félag : Union og
Central Pacific 22J milj. ekrur af landi,
en enn þá hefir það ekki gengið eftir
eignarrétti á meira en einum fjórða hluta
ánafnaðrar eignar, Enn eru því eftir
j höndum þjóðarinnar nær 17 milj. ekra
af landi, en sem stjórninni ber sam-
kvæmt samningi, að gefa felaginu eign
arbréf fyrir. Nú er gátan, sem fyrir
þingi liggur, að sjá hvernig þjóðin get-
ur fest þessa eign og annaðtveggja not-
að haua sem hrís á íélagið, svo það
hraði sér að greiða sína skuld, eða að
halda landeiginni ogstryka skuldina út.
Hvorugt þetta er búist við að gangi,
HEIMSKEINGLA 12. APKÍL 1895.
eins og hér er talað um, en til svo mik-
ils er þó ætlast af þinginu, að það hag-
nýti þetta hald, sem það hefir á félag-
inu, svo að stjórnin einhverntíma fái
eitthvað af skuldinni endurborgað.
Ef eftir vanda lætur verður þó ekki
sagt að horfurnar í því efni séu vænleg-
legar. Reynslan hefir sýnt að fá af
brautarfélögunum hafa staðið við sinn
hluta samningsins. Þau hafa fæst full-
gert brautirnar á ákveðnum tíma og
hafa þar af leiðaudi fyrirgert róttinum
til meginhluta landsins, sem lofað var
með vissum skilmálum. Um þesskon-
ar mál hefir oft verið tíðrætt á þjóð-
þingi, en aldrei hefir orðið af, að eitt fé-
lag eða annað væri svift landeigninni,
Hið illræmda 53. þing komst þó það
langt í því efni, að frumvarp þess efnis
varð samþykkt í fulltrúadeildinni.Hefði
það frumvarp komist lengra, þá hefði
Bandaríkjaþjóðin átt 56 milj. fieirí ekr-
ur af landi, en hún á nú. En, eins og
og oftar, strandaði það frumvarp í efri
deildinni og hætt við að svo fari einnig
í framtíðinni. Þar er sem sé alt bol-
magn járnbrautanna sameinað og engin
þurð á ötulum starfsmönnum, er veitir
létt að stinga liinum æruverðu senator-
um í vasa sína, þegar þörf gerist.
Nýja-Islands-skólarnir.
Þeir fá góðan vitnisburð hjá skóla-
inspector D. H. McCalman, í skýrslu til
mentamálastjórnarinnar, sem út kom
í “Free Press” 9. þ. m- í upphafi
skýrslunnar segir lianu að þetta sé í
“fyrsta skifti”, sem hann hafi skoðað
þessa skóla og virðist það benda á, á-
samt öðru í skýrslunni, að þessi skýrsla
sé ársgömul orðin, að það sé sú, sem
fregnriti Hkr. einn í Nýja íslandi gat
um í fyrravor. En svo er vitnisburður
jnn jafngóður fyrir það og getur sjálf-
sagt ekki síður heimfærst upp á nútíð-
ina, því áfram miðar skólunum að
vændum, en ekki aftur á bak.
9
I ölluin skólunuin segir hann börn-
in vel læs á ensku og vel fær að tala
ensku líka, þótt þau sín á mifli tali ís-
lenzku að mestu leyti, en hann kvaðst
hafa hvatt bæði kennarana og nemend-
endur til að tala saman sem mest á
ensku á frístundum öllum. Ensk tunga
segir hann megi heita að sé viðhöfð ein-
göngu í skólunum, að kennarinn ávarpi
börnin á ensku og gripi ekki til islenzku
nema nauðsynlegt sé til gleggri skýr-
ingar málefninu. í þessu efni segir
hann íslenzku skólana mjög ólika öðr-
um útlendinga skólum, sem liann hafi
heiinsótt. í þeim segir hann enskuna
ekki viðhafða nema meðan enskulestur
stendur yfir, en að sá tími sé að meðal-
tali ekki nema 15 mínútur á dag. Jafn-
vel spurningarnar ogsvörin út af lestr-
inum segir hann frnmflutt á frönsku.
Þegar þessi mismunur sé athugaður
segir hann óþ.irft að bæta því við, að í
þekkingu á ensku séu íslenzk börn, og
það þó þau hafi verið skemur á skóla,
langt á undan frönskum börnum.
Eins og líka má hrósar Mr. McCal-
man Lundi-skólanum fyrir stærð, sæta-
skipun og allan búning, og bætir því
við að fáir sveitarskólar geti jafnast við
iiann hvað alt útlit snertir. — Gimli-
skólann segir liann gamlan en stóran,
og ifla búinn að því er sæti snertir, en
segir nemendur þar sé í mun lengra
komnir en þeir á skólanum í Lundi.—
Hann segir nemendurna í Geysir skóla-
héraði hafa tekið undraverðum frarn-
förum, þegar litið sé á, að þar hafi ekki
fengist nema þrfggja mánaða kennsla í
hvoru skólahúsi : Geysir og Baldur.
En svo bætir hann því við, að skólahér-
aðinu eigi að skifta og verði því fram-
vegis 6 mánaða skólakensla í hvoru því
héraði (þetta atriði bendír á að skýrslan
sem nú er birt sé ársgömu.).
Hina skólana alla nefnir hann einn-
ig og segir, að Árnesskóflnn, þó nem-
endafár, hafi gert vel. Skólann í Mikl-
ey kvaðzt hann ekki bafa skoðað og
ekki heldur ísafoldar-skóla—vegna veg-
leysu.
Dýpra og dýpra.
Þegar núverandi ritstj. Lögbergs
var að reyna að létta blaða-einveldinu
af herðum Vestur-íslendinga með því,
að þvinga eigendur Hkr. í félag og sam-
vinnu með sér, hefir honum fráleitt
komið í hug að hann síðarmeir yrði
virkilega ritstj. Lögbergs. Ef dæmt er
eftir því blaði nú, er ekki auðgert að
hugsa sér hvað honum yrði til með um-
talsefni, ef Hkr. væri ekki við lýði.
Eftir að liafa hafa haldið ritstjóranafn-
inu heldur meira en mánuð, er hann bú-
inn að koma Lögbergi í það horf, að í
ritstjóra-dálkum þess er helzt ekkert
annað en dóna-skammir um Hkr. Og
ekki nóg með það. Ritstjóra dálkarn-
ir eru með köflum ónógir og því gripið
til fréttaddlkanna og fréttirnar krydd-
aðar með sama efni. Lengra verður
ekki komist útyfir takmörk heiðvirðrar
blaðamensku. Það eru til svo hlutdræg
fréttblöð hér í landi, að þau halla réttu
máli í fréttum, sem þau birta, flokki
sínum í hag, en ekki eitt einasta blað
annað en Lögberg undir sinni nýju
stjórn mundi leyfa sér að bjóða kaup-
endum sínum skammir um samtíðar-
blað sameinaðar fréttum í fréttadálki.
Slíkt er að kóróna skömm sína með sví-
virðingu.
Að svona mundi fara, uhdir núver-
andi stjórn blaðsins, kom oss alls ekki
á óvart. Oss hefði komið það miklu ó-
kunnuglegar fyrir, hefði það gagnstæða
átt sér stað, hefði Lögberg haldið áfram
að vera kurteist, heiðarlegt, myndarlegt
blað.
Það er ekki svo að skilja að vér sé-
um að finna að þessari umsteyping blaðs
ins. Djöfulæði þess gerir oss miklu
meira gott en illt, gagn en ógagn. Það
ersannarlega ekki ástæða fyrir oss að
kvarta á meðan endemis heimska og
ruddaskapur og ólíklegustu ósannindi
skipa svo gersamlega öndvegi i voru
Vestur-íslenzka samtíðarblaði, og enda
hina óæðri bekki þess líka, að þar
kemst ekki nokkurt ný+ilegt málefni að.
Að undanförnu höfum vér í athuga-
leysi varið helzt til miklu af rúmi Hkr,
til að gera athugasemdir við austurinn
í Lögbergi. Vér máttum vitaskuld í
upphafi vita, að það hefði sama árang-
urinn að fara með sanngirni og kurt-
eisi að Lögbergi, eins og það er nú kom-
ið, eins og ætla sér að þurausa útliafið.
Að vér nokkurntíma byrjuðum þannig
var að þakka, eða kenna, þeim vana, að
hafa haft við mann að skifta þar sem
var ritstj. Lögbergs. Framvegis látum
vér ekki þá venju glepja oss, i'og af því
vér höfum hvorki löngun til né æfingu
í að búa út blað á sama hátt og Lög-
berg nú er orðið,' munum vér kappkosta
að eyða sem allra minstu rúmi í Hkr.
tií athugasemda við ósköpin sem það
liefir að bjóðg.
Skúla-málið.
(Eftir “Politiken.”)
Khöfn .15. Febr. 1895.
Niðurlag,
Næst tókherra Rée það atriði, sem
segir frá Grími Jónssyni. Þessi herra
Grímur var skólakennari, en virðist þar
að auki að hafa haft á hendi aukastarfa
við að verja ýms mál fyrir 4 kr. hvert.
Hann var mjög hneigður fyrir spíritus
og mætti oft í réttinum töluvert ölv-
aður. En Grímur þessi Jónsson, sem
áður hafði verið skrifari hjá Tliorodd-
sen, varð ssinna ritstjóri.
Það sýnist vera hægt að stofna blað
á harla einkennilegum grundvelli á
Islandi. Stefna Gríms Jónssanar var
þegar hann byrjaði blaðið: “að ráðast á
Skúla Thoroddsen, bæði sem persónu
og politikus”. — Nú geta menn séð, að
Lárus Bjarnarson hefir haft vit á velja
sér vitni,
Annað vitni,.....Stefánsson, skýrði
frá því, við hina nýju rannsókn, að það
það sem setudómari Lárus Bjarnarson
hefði bókað sem frambuað sinn væri
“að eins heilasþuni dómarans án þess
það stæði í nokkru sambandi við fram-
burð vitnisins.”
Næst tók herra Rée fyrir ýmsar
smá-ákærur, er Thoroddsen hafði verið
hafður fyrir. Hann (Skúli Th.) hjálp-
aði einusinni til að útbúa vörn í máli,
sem hann var dómari í. Þetta ver auð-
vitað óhyggilegt, en það sézt af öllu þar
að lútandi, að hann hefir ekki haft ann-
að fyrir augum með þessu, en að flýta
fyrir útbúningi varnarinnar. Skóla-
kennarinn og hans nótar, sem komu
fram sem málaflutningsmenn, eru að
eins leikmenn og þar af leiðandi er ekk-
ert sérlegt við það, þó aðdómarigefi
einum þesskonar málaflutningsmanni
ofurlitlar lögfræðislegar bendingar—
þegar maður tekur til greina hvað alt er
formlaust á Islandi.
Thoroddsen er ákærður fyrir að
hafa kðmiö á sætt í máli, sem reis út af
“þjófnaöi” á 10 fiskum ! Gáið þið nú
að, herrar mínir ! Tíu flskum—á ís-
landi 10 fiskum (hlátur). Dettur ykkur
í hug að nokkur Islendingur mundi
vilja vera þjófur fyrir tíu fiska, þar
sem svo auðveldlega er hægt að draga
100 fiska á stuttri stund úr sjónum ?
Thoroddsen hefir ekki sent skýrslu um
þetta til amtsins, sem var að vísu form
galli, en hann staðhæfir að amtmaður-
inn hafi munnlega fallist á þessar gerðir
hans.
Þar næst koma nokkrar þýðingar-
lausar ákærur fyrir hirðuleysi við em-
bættisfærslu Thoroddsens. Sú, sem á
að hafa mesta þýðingu er út af því að
Thoroddsen hafi á manntalsþingi einu
ritað það sem fram fór á laus blöð og
seinna látið færa það til bókar ásamt
nöfnum vitnanna, sem undir höfðu
skrifað. Þetta er nú að eins formgalli,
því ekkert er sagt um, að innfærslan sé
að nokkru leyti öðruvísi, en það sem
stóð á þessum lausu blöðum. En hvar
eru nú þessi skjöl? Það hefði verið
mjög gaman að geta lagt íram það sem
að réttarvitnin höfðu áður sagt með
þeirra eigin undirskrift. Herra Lárus
Bjarnarson hefir að eins sýnt vitnunum
afskriftina sem bókuð var, en af því að
svo mörg ár voru liðin frá því að þetta
gerðist þorðu vitnin ekki að staðhæfa
að bókunin væri rétt. Það er einkenn'i-
legt að Lárus gerði sór ekkert ómak við
að leita að hinum upprunalegu lausu
blöðum. Þau voru þó afhent af Thor-
oddsen ásamt öðrum skjölum. Hvað
er þá orðið af þeim ? Ja, það er nú
spurningin.
Thoroddsen er ákærður fyrir, að
hann hafi látið viðstödd réttarvitni rita
nöfn fjarverandi vitna í réttarbókina.
Þetta hefir að eins komið fyrir á löngum
ferðum, og maður verður að gá að,
hvaða örðugleikum slíkar ferðir eru
háðar, og að það kemur oft fyrir, að
réttarvitni getur oft ekki verið til stað-
ins. Og það er vitanlega almennt á Is-
landi að í slíkum tiifellum skrifa menn
undir skjöl fyrir fjarstadda kunningja
sína. Það er aðgætandi, og verður að
liafast liugfast, að kringumstæðurnar,
siðir og venjur, eru og hljóta að vera
öðruvísi á íslandi en hér í Danmörku.
Það er ekki hægt með réttu að brúka
sama mælikvarða, sem hér er brúkaður,
viðþaðhve stranglega fylgja skuli formi
og reglum þar.
Þá kemur seinasta ákæran, sem er
út af meðferð Thoroddsens á prentfélag-
inu, sem átti það blað, sem Thoroddsen
skrifaði í. Hann reyndi að sýna að
meðferð Thoroddsens á málinu hefði í
alla staði verið réttmæt og fór hann út
af því nokkrum orðum um blaðið og út-
gáfu þess. Þetta blað hafði 3 menn
sem ritnefnd, prófastinn, prestinn Sig-
urð Stefánsson og Thoroddsen- En einu
sinni þegar presturinn hafði skrifað í
blaðið all-snarpa grein um byskupinn,
kom felmtur yfir prófastinn og gekk
hann úr leik. Voru þá eftir til umsjón-
ar á blaðinu : prcsturinn og dómarinn.
Kærandinn hefir við þetta atriði farið
hörðum orðum um prívat framkomu
Thoroddsens og jafnvel gefið út, að það
hefði ekki verið nema róttlátt, að Thor-
oddsen hefði verið dæmdur ,frá embætti
sínu fyrir blaðagreinar þær, sem hann
skrifaði móti stjúrninni. Þó aðþetta
komi ekki málinu við verð ég samt að
taka það fram, að áður en Thoroddsen
var vikið frá, skrifaði hann meðal ann-
ars harðorðar greinar út af stöðulögun-
um gegn núverandi dómara í Isafjarðar
sýslu. Þessar greinar komu Lárusi
Bjarnarsyni sérlega illa. Það var fyi-st
eftir að Thoroddsen var vikið frá að
hann í gremju sinni út af meðferðinni,
sem honum var sýnd, hreitti frá sór
nokkrum harðorðum blaðagreinum,
Hra. Rée endaði málsvörn sína með
þessum orðum : t “Heiðursverði hæsti
réttur ! Ég vona að hafa sýnt fram á,
að það er mjög fátt, sem hægt er að á-
mæla hinum ákærða fyrir. Hann er
duglegur og samvizkusamur maður, er
hefir yfirsézt eins og hverjum öðrum
manni getur yfirsézt. En þegar tekið
er til greina, að þetta mál hefir verið
svo lengi á leiðinni, að Thoroddsen hefir
verið embættislaus í 8 ár og hefir við
það tapað ekki minna en 8000 krónum,
þá vil ég bera það undir hina heiðruðu
dómara, hvort það í sjálfu sér er ekki
fullkomin hegning fyrir yfirsjónir hans.
En ef á að hegna Thoroddsen, þá
verð ég í tilefni af því að segja fáein
orð. A rneðan Lárus Bjarnarson var
rannsóknardómari í málinu, jók hann
málskostnaðinn óliæfilega ; hann gerði
hverja ferðina á fætur annari og hafði
með sér vitni, án þess það væri nauð-
synlegt. Þannig varð kostnaðurinn við
undirróttinn 2000 krónur. Ef Thorodd-
sen ætti að borga þennan málskostnað
yrði hann snauður maður eftir. Ég vil
leiða athygli að því, hvort ekki er að
minnsta kosti hægt að skifta kostnaðin-
um þannig, að Thoroddsen sleppi við að
borga þessar 2000 krónur, sem með
róttu hefðu átt að takazt úr vasa herra
Lárusar Bjarnarsonar.
Og svo krefst ég þess þá, að hinn á-
kærði sé sýknaður um leið og hinir
dómarnir eru feldir”.
Sækjandi, hæstaréttar málafærslu-
maður, Lunn, endaði málssóknina með
fáeinum velvöldum orðum.
Eftir óvanalega langa íhugun máls-
ins féll dómur í málinu kl. 10 f. h. hinn
15. Febr., og-er eins og frá var skýrt í
Hkr. 22. f. m., sá, að Skúli er algerlega
sýknaður. Fundu hæstaréttardórnar-
arnir að eins eitt áfellisvert atriði hjá
Skúla, en svo lúilsvirði. að ekki var við
það eigandi.
Áhrif “Skandinava” á
heiminn.
Eftir Rasmus B. Anderson.
Framhi frá Hkr. nr. 12.
Hinn fyrsti hvíti maður, er augum
leit meginland Ameríku var Bjarni
Herjólfsson, árið 986. Hinn fyrsti
hvíti maður, er, að því er vér vitum,
steig fæti sinum á meginlandið, var
Leifur Eiriksson hins rauða, árið 1000.
Hinn fyrsti hvíti maður og hinn fyrsti
kristni maður, sem grafinn var í ame-
ríkanskri jörðu, var Þorvaldur bróðir
Leifs, árið 1002. Hinn fyrsti hvíti mað
ur, sem reisti bygð innan takmarka
Bandaríkja var Þorfinnur karlsefni, ár-
ið 1007. Hin íyrsta hvít kona, sem
kom til Vínlands, var Guðríður kona
Þorfinns, gáfuð kona eg skörungur
mikill. Árið 1008 fæddi hún son á Vin-
landi. Drengur sá var Snorri nefndur,
og var hann hinn fyrsti maður af norð-
urálfumanna kyni, er Ijósið sá í hinum
nýja heimi. Af sögunum um sjóferðir
þessar og landnám höfum vór hina
fyrstu þekkingu og lýsingu á frum-
bypgjum Ameríku. Árið 1112 fóru þau
til Vínlands Helgi og Finnbogi og Frey-
dís búsfreyja. Árið 1112 settist Eirík-
ur Upsi að sem byskup á Grænlandí, og
árið 1121 fór byskup þessi kristniboðs-
ferð frá Grænlandi til iVínlands. Er
það hinn fyrsti klerkur kristinn sem
Ameríku hefir heimsótt. Hin seinasta
þessara merkilegu ferða, áður en Col-
umbus fann aftur Ameriku, var árið
1347. Kom þá grænlenzkt skip með 18
manns frá Nova Scotia (Marklandi) til
Straumfjarðar á Islandi. Sjá menn af
því, að Vínlandsferðir hafa verið j-fir
hér um bil 450 ár, alt upp að 144 árum
áður en Columbus fann Ameríku aftur
árið 1492, og það var Leifur Eiríksson,
sem fyrstur manna sté fæti sinum á
hinar eýstri strendur meginlands Ame-
ríku, og það var annar tápmikill Skan-
dinavi, sem auðnaðist að finna hið mjóa
sund, er skilur Ameríku og Asíu.
Vitus Bering var danskur, fæddur á
Jótlandi í Danmörku áriðl680. Gekk
hann í þjónustu Rússa, fog árið 1715
var hann gerður foringi einhverrar
hinnar stórkostlegustu landaleitunar-
farar, sem nokkurntíma hefir gerð ver-
ið. Iíann rannsakaði hafið við Kamt-
chatka, og á þeirri ferð fann hann Be-
ringssund árið 1728 og varð þess vísari,
að Asía var ekki áföst Ameríltu, Eins
ogþví Norðmaðurinn Leifur Eiríksson
er hinn fyrsti hvíti maður, er stó fæti
sínum á austurhluta meginlandsins,
eins var það Vitus Bering, danskur
maður, er fann hin vestlægu takmörk
Ameríku. Þeir standa við uppgöngu
sólar og niðurgöngu, seilast til og grípa
saman sínum hraustu Norðmanna-
örmum utan um landfláka þann, er nfi
myndar Bandaiíkin. Og enn getum
vér bætt við Svía einum til þess, að
fullgera þrenninguna. Var það ekki
Svíþjóð, sem gaf oss Jón Eir'iknon, er
með ostakassanum sínum litla, hinum
nafnfræga “Monitor”, hjálpaði mest og
bezt þessu elskulega landi á þess mestu
háskastundu.
Hver vill nú neita því, að Skandi-
navar hafi unnið landi þessu margt og
þarflegt ? En vór verðum að halda á-
fram og flýta oss.
Hin fyrsta heimsókn Skandinava
til Ameríku eftir daga Columbusar var
árið 1619, ári áður en pílagrímarnir
lentu við Plymouth Rock. Um vorið
þetca sama ár gerði Kristján konungur
4. út skip tvö “Enhjörningen’1 og
“Lamprenen” í þeim tilgangi, að íinna
leið norður um Asíu. Foringi farar
þessarar var Jens Munk, Norðmaður,
fæddur í Burby í suðurhluta Noregs
árið 1579. Sigldi hann frá Kaupmanna
höfn á tveim skipum með 66 menn 9.
Maí 1619. Hann rannsakaði Hudson-
flóa, namlandið í kringum hann í nafni
konungs síns og nefndi það: Nova
Dana, Allir fórust þeir félagar, nema
Jens Munk sjálfur og tveir af skips-
höfn hans. Komu þeir til Noregs aftur
25, Sept. 1620 og varð fyrirtæki árang-
urslaust. Skipskapilán sá, er í förinni
var, var danskur prestur, lúterstrúar,
Rasmus Jensen Aarhus að nafni; hefir
vinur minn séra Adolph Bredesen frá
Stoughton, Wis., vakið athygli á því,
að hann hafi verið hinn fyrsti prestur
luterstruar í hinum nýja heimi. Herra
Bredesen fer viðkvæmum orðum um
prest þenna og þjónustu hans hjá sjó-
farendum þessum, er fórust af sjúk-
dómum og harðrótti hinn afarharða
vetur 1620 x Hudsonflóa-löndunum.—
Hann segir svo : “Rasmus Jensen Aar-
hus, danskur prestur lúterskur, þjón-
aði með dygð óg skyldurækni þessum
ólánssömu mönnum alt fram undir and-
lát sitt. Hann dó 20. Febr. 1620 á suð-
urvesturströnd Hudsonsflóa nálægt
mynni Churchill fljótsins. Hin síðasta
ræða hans var líkræða, er hann flutti á
sjálfri banasæng sinni. Það er furða
mikil, að enskar eða ameríkanskar
Cyclopædiur (fjölfræðibækur) skuli ekki
geta hans hið minnsta.
Víst er það, að Norðmenn og Danir
komu mjög snemma til New Amster-
dam, er nú nefnist New York. Séra
Rasmus Anderson frá Brooklyn, N. Y.,
hefir nákvæmlega ranr.sakað það og
þykist finna spor Skandinava í New
York árið 1617. Segir hann að nokkrir
Danir (líklega þó Norðmenn) hafi sezt
að á Manhattan-eyju árið 1617. Árið
1704 segir hann, að þeir hafi bygt fagra
steinkyrkju á horninu á Broadway og
Rector strætum. Var þar guðsþjón-
usta flutt á danskri tungu þangað til
að eignin var seld Trinity kyrkju, og er
þar nú grafreitur, sem áður stóð kyrkj-
an. Segir hann og að skoði menn hinn
fyrsta vegvísir, er gefinn var ; út í New
York, finni menn þar mörg nöfn, er ó-
neitanlega séu af dönskum uppruna”.
Eg hefi nú verið svo djarfur að ætla, að
menn þessir hafi verið Norðmenn, en
ekki Danir, og ástæðan fyrir því er sú,
að afkomendur þessara manna, sem ég
hefi fundið sjálfur, eða skrifast á við,
segjast undantekningarlaust vera af
norskum ættum, Fjöldi þeirra er af
Bergen ættinni, og var ættarsaga þeirra
fyrir nokkrum árum gefin út í allmik-
ilh bók. Af riti því hefi ég orðið þess
vísari, að forfaðir Bergen-ættarinnar á
Long Island, New Jersey og í grend-
inni, Hans Hansen Bergen, var fæddur
í Bergen í Noregi. Var hann skips-
timbursmiður og hafði flutt sig þaðan
til Hollands. Frá Hollandi flutti hann
árið 1633 til New Amsterdam, sem nú
er New York. í fornum nýlenduskýrsl
um kemur nafn hans fyrir í ýmsum
myndum. svo sem “Hans Hansen van
Bergen in Noorwegan”, “Hans Hansen
Noorman”, “Hans Noorman”, “Hans
Hansen de Noorman”, “Hans Hansz”,
“Ilans Hansen” o. fl. Nafnið Noor-
man bendir auðsjáanlega á Noreg og
rar það algengt auknefni þeirra, er
þaðan voru. Annað skýrt dæmi sömu
tegundar er Claus Carstensen, sem
kvæutist í New Amsterdam 1646. í
giftingarskránni er þessi Claes Carsten-
sen talinn vera frá Noregi, og síðar
fékk hann auknafnið Noorman.
The debate.
Editor Ueimskringla.
Dear sir : — Having just read Mr.
W. H. Paulsons communication in your
paper, regarding our debate on the 9th
inst., I wish to say that Mr, Paulson
states the subject correctly. At the
commencement of my opening addres I
distinctly stated it and confined myself
to it literally throughout my opening,
except I went so far beyond the question
as to suggest the impossibility of main-
taining our language in this country.
In my closing address, I necessarily
confined myself very largely to an ana-
lizes of Mr. Paulsons reply, and hence
could not confine myself to the subject
at issue any further than to call at+ent-
ion to Mr. Paulsons arguments, and his
utter disfegard for the subject under
discussion, and you, not having heard
the whole debate, were 3ead into error as
to what the real subject of the debate
was.
Had the subject been : “Resolved
that Icelandic Literature has or posses-
ses some merit wortli perpetuating,” it
would have been most fortunate for Mr.
Paulson, as his otherwise very able and
eloquent eíTort: would have had the adit-
ional merit of being to the subject.
Personally I have no objection to
the subject of debate being adjusted in
any way to Mr. Paulson’s personal ad-
dress.
Yours very truly.
M. Brynjölfsson.
Cavalier, N. Dak,, MarchSOtli.