Heimskringla - 03.05.1895, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 3. MAÍ 1895.
9

Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskringla Prtg. & Publ. Co.

•• ••
Verö blaðsins í Canda og Bandar.:
$2 um árið [fyrirfram borgað]
Sent til íslands [fyrirfram borgað
af kaui<endum bl. hér] 81.
••••
Uppsögn ógild að lögum nema
kaupandi sé skuldlaus við blaðið.
• •••
Peningar sendist í P. 0. Money
Order, Itegistered Letter eða Ex-
press Money Order. Bankaávis-
anir á aðra banka en í Winnipeg
að eins teknar með afföllum.
• • ••
EGGERTJOHANNSSON
• EDITOK.
5 EINAR OLAFSSON
• BUSINESS MAXAGEK.
• •• *•
• Office :
• Corner Ross Ave & Nena Str.
1». O. Box 305.
Aukakosningarnar.
Siðan þær fóru fram um daginn
befir vindgangur mikill verið í flestum
málgögnum stefnuleysingjanna (öðru
nafni “liberals”). Uau eru siðan að
tala í sig kjarkinn með því að sýna
fram á, að aukakosningarnar bendi svo
ótvíræðilega á sigur þeirra stefnulausu
við næstu almennar kosningar. Það
,má vel vera að stefnuleysingjarnir
komist að völdum við næstu almennar
kosningar: um það getur enginn sagt.
En að sú breyting verði ráðin af úrslit-
um aukakosninganna, það er nokkuð
undarleg ályktun. Vitaskuld unnu
stefnuleysingjarnir 1 kjördæmi af 3.
Þeir náðu Antigonish kjördæminu úr
greipum Conservatíva, og þegar að er
gáð, er það ekki neitt undravert. ^leg-
inhluti kjósendanna í því kjördæmi hef-
ir verið frá fyrstu tið aridvígur con-
servativa-flokknum og var það ein-
göngu persónulegum velvilja og al-
þýðuhylli Sir Johns Thompsons að
þakka, að hann tvisvar sianum náði
þar kjöri. Þegar hann var frá var ekki
nema eðlilegt að kjördæmið hyrfi aftur
í sinn upprunalega flokk, þar eð con-
servatívar vitanlega höfðu engum jafn-
oka Thompsons á að skipa. Þessu eina
kjördæmi töpuðu conservatívar, en þá
er líka alt talið. Þó þeir hefðu um-
sækjanda í Vercheres, datt þeim aldrei
í hug að þeir mundu vinna það kjör-
dæmi, sem frá upphafi hefir verið helg-
að * Tiberölum” — stefnuleysingj unum,
sem nú eru orðnir. Sami maður, Hon.
Eelix Geoffrion, fyrrum í ráðaneyti
Alex. McKenzies, var þar endurkosinn
níu sinnum. Og nú bauð sig þar fram
annar Geoffrion, svo nafnið hélzt ó-
breytt, ef ættin var önnur.
í Quebec West sóttu 2 conservatív-
ar og var þar þess vegna hvorki um sig
ur né ósigur að tefla, að öðru leyti en
því, að það er ósigur conservatíva að
fá aftur á þing fjárglæframanninn Mc-
Greevy. Hafi stefnuleysingjar stutt
hann í laumi—opinberlega gerðu þeir
það ekki—, þá geta þeir vitaskuld talið
þau úrslit sinn sigur og í því tilfelli er
þeim ekki of gott að státa af honum.
En nú eru engar líkur til þess að þeir
hafi hjálpað honum og þess vegna ekki
hægt að sjá hvernig þeir telja sér sigur-
inn í því kjördæmi.
Þá geta þeir naumast státað af úr-
slitunum í Haldimand. Vitaskuld var
umsækjandi þeirra þar ekki beinn
flokksmaður, heldur fylgismaður Dal-
tons McCarthy, nafni hans og sam-
viunumaður. Eigi að síður fylgdu
margir dugandi stefnuleysingjar hon-
honum, þó Laurier kæmi ekki fram
sjálfur, enda ekki við því að búast, þar
sem trúflokkaþræta ’var aðal-vopnið.
En það er efasamt, hvort saga nokkurr
ar þjóðar sýnir jafnmikið kapp lagt á
aðfella stjórnarsinna, eins og raun varð
á í Haldimand. Allir flokkar, sem á
einhvern hátt eru sambandsstjórn and-
vígir, lögðust á eitt. Þeir jafnvel
fengu dómsmálastjórann í Manitoba til
að fara austur þangað og gera alt sem
hann kunni. Að auki gerðu þeir það,
sem aldrei hefir verið leikið áður, þeir
fengu ofsaíullan Orange-manna prest,
vestan úr Mlanitoba, til að æða um
kjördæmið og spana upp alla Orange-
menn í kjördæminu. en þeir eru í mikl-
um meirihluta. Árangurinn af öllu
þessu varð sá, að stjórnarsinninn fékk
569 atkv. fleira, en hann fekk við síð-
ustu kosningar. Þess má og geta, að
Haldimand var helgað ' ‘liberölum” frá
upphafi til þess 1887, að dr. Montague
hreif það úr höndum þeirra með einn
atkv. mun. Frá þeim tíma til 1890
voru þar uppihaldslitlar málsóknir af
hálfu flokkanna á víxl fyrir mútur. |0g
eiginlega náðu conservatívar ekki kjör-
dæminu fyrr en við almennar kosning-
ar 1891, þá með 78 atkv. mun. Á þeim
árum sem síðan eru liðin hafa þeir því
grætt 569 áhangendur, þrátt fyrir
dæmalausar tilraunir að draga frá þeim
fyrst og fremst alla Orangemenn og yf-
ir höfuð alla prótestanta.
Blaðið “The Week” í Toronto verð-
ekki kært fyrir hlutdrægni, en um
kosningaúrslit þessi segir það, að eftir
alt saman séu menn engu vísari um
það, hvað almenni viljinn sé, að því
er snerti 2 aðal-málin, sem nú séu fyrir
þjóðinni : verzlunar, eða tollmálið, og
skólamálið. Þegar allar kringumstæð-
ur eru athugaðar, virðist það líka góð-
um mun nær réttu áliti, heldur en
dómar hlutdrægra flokksblaða.
Olíu-veldið
í Ameríku hefir um langan tima þótt
óheilla tilvera, en þó aldrei eins og nú.
Þrátt fyrir steinolíu-einveldið hefir verð
á steinoliu verið lágt, JafnvelíWin-
nipeg hefir olían verið óvanalega ódýr
(20—30 cents galónan eftir gæðum) um
undanfarin 2 ár, eða svo, og er þó
Winnipeg illa settur í því efni, vegna
fjarlægðar frá oliubrunnunum og járn-
brauta einveldi sameinuðu. En nú eru
allra beztu horfur á að hún komist í sitt
“fyrra far”. Ástæðan til þessa er sú,
að alt af síðan á nýári hefir olían verið
að hækka í verði við oliubrunnana. O-
hreinsuð olía, sem á nýári fékkst kcypt
fyrir 95 cents tunnan við oliubrunnana
í Ohio og Pennsylvania, var komin upp
í 82,40 tunnan í lok Apríl síðastl. og
allar horfur á að hún hækki enn meira.
Það eru margar tilgátur um það
hvernig á þessu stendur. Nokkrir
halda þvi fram, að verðhækkunin sé
eðlileg, lindirnar séu að tæmast og
þorna algerlega, að sprengikúlu eftir
sprengikúlu hafi verið skotið niður í
brunnana í þeirri von að við sprenging-
una opnaðist ný æð, og að straumurinn
þá ykist. Því til sönnunar, að olíuæð-
arnar séu að tæmast, er þess getið, að
á fyrstu 3 mánuðum þessa árs hafi 1401
olíubrunnar verið grafnir, eins margir
eins og á fyrra helmingi ársins næsta á
•ndan. Þetta á að vera ástæðan og
það, að 1. Apríl síðastl. voru ekki til
nema 5 milj. tunna af Pennsylvania-
steinolíu, þar sem til voru 11 milj.
tunna sama mánaðardag í fyrra.
Aftur eru aðrir, sem halda því fram
að þessi verðhækkun sé “Standard”-fé-
laginu einu að kenna. Annað félag er
að sögn að komast á fót í því skyni, að
brjóta “Standard”-einveldið á bak aft-
ur. Það er keppinautur sem “Stand-
ard” vitanlega hefir enga ást á og þess
vegna er um að gera að kæfa það í fæð-
ingunni. Það var auðgerðast með því
að sprengja upp sem mest mátti verðið
á olíunni óhreinsaðri, en halda áfram
svo lengi sem unt er að selja olíuna
hreinsaða fyrir verð sem næst gamla
lága verðihu. “Standard” getur þolað
slíkan leik um hríð, en síður nýtt félag.
Því veitist örðugt að .kaupa óunninn
varning með hæsta verði, en selja hann
með því lægsta. Þessi ástæðan er að
minsta skosti engu ólíklegri en hin, og
þó ekki væri nú um að gera að greiða
nýja félaginu banahögg, þá,er verð-
hækkun óhreinsuðu olíunnar gild og góð
ástæða til að sprengja upp verðið á
henni hreinsaðri við smákaupmennina
þegar fram h'ða sttlndir. Það út af fyr-
ir sig er svo ginnandi von, að “Stand-
ard”-einveldinu er tiltrúandi að leika
þannig, þó ekkert gagnstríðandi félag
þyrfti að yfirbuga.
Það er ekki sjáanlegt neitt sam-
band milli “Standard”-einveldisins og
olíufélaganna í Canada, þó hækkaði ol-
ían í Canada öldungis eins og hún
hækkaði á olíutorginu milka : Pitts-
burg, og sýnir þannig, að sambandið er
til, þó ekki só það sýnilegt.
Af þessari verðhækkun hefir leitt,
að menn eru nú hvervetna að leita að
nýjum lindum í grend við olíubruiinana
miklu, bæði í Bandaríkjunum og Cana-
da, En því er spáð, að nýir brunnar
verði ekki fyr fundnir, en vérðið fellur
aftur, þó hreinsaða olían þá kunni að
haldast í háu verði, sérstaklega ef
“Standard” nú getur komið keppinaut-
um sínum á kné.
Timburauðlegð í Canada
er umtalsefnið hjá ónafngreindum höf-
undi í New York “Sun” nú nýlega, er
leggur út af skýrslu sambandsstjórnar.
innar áhrærandi það málefni. Segir
hann þar meðal annars á þessa leið :—
“Stofnfé iðnaðarfólaga i Canada er ein-
göngu hagnýta óunnið tré til að fram-
leiða verzlunarvöru, er samtals 100
milj. dollars. Einn fimti af öllu vöru-
magni sem flutt er með járnbrautum
um Canada og tveir fimtu hlutar vöru
magnsins, sem flutt er um canadiska
skipaskurði er trjávara unnin eða ó-
unnin. Samlagt verð trjávörunnar, er
unnin vár í Canada árið 1891 var yfir
80 milj. dollars og af henni fór 27 milj.
dollars virði til útlanda sama árið. I
rikinu eru samtals 300 milj. ekra af ó-
unnu skóglandi og skógurinn á helming
þess landflæmis nú nægilega stórvax-
inn til að umhverfa honum í verzlunar-
vöru. Það er lágt að meta þennan skóg
810 virði á hverri ekru, en geri maður
það, verður útkoman eitt þúsund og
fimmhundruð milj. dollars. Þetta er
lágt metið verð helmingsins af skógin-
um en þessi upphæð er nægileg til að
borga þjóðskuldina í Canada fimmsinn-
um. Hvers virði verður þessi skógur
éftir 50 ár, þegar hafskipagengir skurð-
ir samtengja stórvötnin og Atlantshaf,
bæði um Lawrence-flóa og um New
York-vík? Verði öll Norður-Amerika
þá eitt lýðveldi er engin ýkja áætlun
að meta skóginn á fimm þúsund milj.
dollara”. — Greinin öll ber það með sér,
eins og líka þessi seinasta setning bend-
ir á, að höfundurinn, hver sem hanner,
er einn af þeim mörgu—og sem alt af
eru að fjölga—í Bandaríkjunum, sem
bafa löngun til að fá Canada inn í
Bandaríkja-sambandið.
í sambandi við þetta má geta þess,
að sonator H. C, Lodge, hefir í Forum
(Aprll) ritað grein um utanrikisstjórn
Bandaríkja og segir þar, að til sé ákveð-
in stefna, sem þjóðskörungar Banda-
ríkja þurfi að fylgja, ef þeir vilja reyn-
ast verðugir afkomendur Washingtons
og Johns Q. Adams, sú, að færa út kví-
ar lýðveldisins norður á bóginn þangað
til einn fáni einungis verði viðurkendur
alt frá Rio Grande-fljótinu að sunnan
til íshafsin* að norðan. En í suðurátt-
ina segir hann ekki æskilegt að auka
landeignina. Þetta og samþykkt New
York þingsins um daginn að biðja con-
gress að bjóða Canada inngöngu bendir
til þess, að ílöngun í Canada sé óðum
að vaxa meðal bræðraþjóðar vorrar fyr-
ir sunnan línuna.
Um bindindismálið
ritar kvennskörungurinn Frances E.
Willard í Arena (Boston), í Aprílmán-
aðar-heftinu. Kemst hún þar að þeirri
sanngjörnu niðurstöðu, að alþýðuskól-
arnir sóu eina framtíðar von allra bind-
indisvina. Það só þar, sem ungdómur-
inn þurfi að læra hin skaðlegu áhrif
vínsins á heilsu manna og líkamsbygg-
ingu. “Engin önnur stofnun í lýðveld-
inu”, segir hún, “nær til þeirra allra.
Áhrifamikil eins og prédikunarstólarnir
og blöðin eru, ná þau aldrei til allra.
Það heyra aldrei nærri allir til presta og
ræðumanna og blöðin eru oft undirorp-
in áhrifum vínsölunnar, ýmist fjárhags-
lega eða fyrir pólitiska samvinnu. Eng-
in slík áhrif ná til skólanna. En í þeim
safnast saman á.hverjum degi börn fá-
tækra og ríkra til að læra þau lög, sem
snerta þeirra eigin tilveru, jafnframt
öllu öðru gagnlegu, sem að menningu
lýtur. Og það má óhætt treysta því,
að sjálfselskan sé nógu mikil hjá hverj-
um einum til þess, að hann forðist það,
sem reynslan sannar að er banvænt fyr-
ir heilsu og lif. Af þessu mætti ætla að
Miss Villard sé að “snúast”, að taka
nýja trú í bindindismálum. Því til
þessa virðist hún venjulega hafa fylt
flokk ofstækismanna þeirra íj því rnáli,
sem án afláts heimta afnám vínsölunn-
ar með þvingunarlögum, sjáandi, að
ekki einn maður af þúsund er meðtæki-
legur fyrir þesskyns lög, eins og reynsl-
an er búin að margsanna í ríkjum, sem
reynt hafa vínsölubannið.
Seymor House slefan.
Þær eru meira en í meðallagi slefu-
legar ritstjórnargreinarnar flestar í
tveimnr síðustu blöðum Lögbergs (18.
og 25. Apríl). Það er öldungis nýtt í
íslenzkri blaðamensku, að jafn orð-
margar greinar sé ritaðar um samtíð-
arblað, án þess í þeim finnist ein ein-
asta brú, ein einasta setning sem vit
er í, Þessar greinar standa því alveg
einar, sem sýnishorn af örvita manns
æði í peysulegasta og óþriflagasta bún-
ingi. í seinni útgáfunni (25. Apr.) eru
heil tvö atriði, sem ætlast er til að vit sé
í, þó það vit sé á sama stigi og vit þess
manns, er bröltir meðvitundarlítill um
bekki og gólf í knæpunum.
Þessi tvö atriði eru :
1. — Það er ótvíræðlega gefið í skyn
í Lögbergi, að bréfinu góða, hafi ver-
ið stolið. Vill ritstjóri blaðsins gera
svo vel og segja, hvern hann hefir grun-
aðan ? Hann er líka siðferðislega skyld-
ugur til að gera það, úr því hann leyfir
sér að kæra nokkurn. Annars virðist
hann nokkuð “rúglaður í ritningunum,”
því ekki verður betur séð, en að hann
ætlist til að hinn “seki” sanni sakleysi
sitt, þvert á móti öllum lögum og venju.
2. — Það þykir honum menskum
mönnum ofvaxið að skilja, hvernig Hkr.
fór að birta kvæði. sem út kom í
Hkr. sömu vikuna og það birtist í
Lögb. Fyrri er nú skilningur lítill en
svona sé! Þessa kynja-gátu ráðum
vér þannig : Höfundur kvæðisins, hr.
S. J. Jóhannesson, færði oss það ti
prentunar siðdegis á miðvikudaginn, og
var það fært í letur um kveldið. Frek-
ari upplýsingar um þetta getur ritstj.
Lögbergs eflaust fengið hjá höf. kvæð-
isins.
Orða-belgurinn.
[Öllum, sem sómasamlega rita, er
velkomið að “leggja orðí belg;” en nafn-
greina verðr hver höf. sig við ritstj.,
þótt ekki vilji nafngreina sig í blaðinu.
Engin áfellis-uinmæli um einstaka menn
verða tekin nema með fullu nafni undir.
Ritstj. afsalar sér allri ábyrgð á skoðun-
umþeim, sem koma fram í þessumbálki].
Character.
Falski Loki lyndishálfi
og leirskáldið hann Mökkurkálfi,
andans bræður eru þeir.
Þeir eru að kasta aur á aðra,
útfarnir að ljúga og slaðra, —
kristnir bjánar báðir tveir.
S. B. Benedictsson.
Doktor í vitleysu.
Hr. Gunnsteinn Eyjólfsson hefir
komið út í annað skifti eftir endurfæð-
inguna og disputerað fyrir doktors-nafn-
bót í vitleysu, eins og sjá má áLögbergi
4. Apríl þ. á.
Hann gefur í skyn, að fyrir nokkr-
um árum hafi verið álitið heiðarlegt að
vaða með persónulegum skömmum og
illyrðum upp á menn. Hvenær var það
álitið heiðarlegt ? Líklega þegar Gunn-
steinn hamaðist í skamma og illyrða
peysunni. ‘íSætt er flest á sjálfsbúi!”
Hann biður menn að skoða huga
sinn um, hvort hann standi ekki á
hærra mentastijji en einhverjir mann-
lastarar í Nýja Islandi. Það er nú ekki
gott að draga ályktun út úr þessu fyrr
en hann tilgreinir þessa mannlastara.
En hvað Gunnstein snertir, þá sýnist
hann ekki standa á háu menningarstigi
ef hann er dæmdur eingöngu eftir þvi,
sem hann ritar. Saga hans “Elenora”
ber það með sér, að maðurinn hefir litla
þekking og enga menning. Og þó hann
ávarpi Ný íslendinga með sæmilegri
kurteisi, þá er það ekki sönnun fyrir
því að hann standi á háu menningar-
stigi.
Iíann álítur grein mína afleiðing af
því, að hann hafi látið í ljósi hvað hann
áliti Ný-íslendingum fyrir bestu í póli-
tik þessa lands. Þetta er svo mikil fjar-
stæða, að slíkt he.yrist ekki í íslenskum
blöðum, ekki einu sinni í hordálkum
Lögbergs. Það varðar víst engan lif-
andi mann um hvað Gunnsteinn Eyj-
ólfsson álitur “fyrir bestu.” í greininni
14. Marz tók hann sér þann myndug-
leik, að segja okkur hvernig við eigum
að hugsa og breyta og það er nokkuð
annað. Hann tók það fram að það
væri “eiginlega pólitík” sem væri oisök
til þess að hann tæki “til máls,” en
hann tók það hvergi fram, að hann tal-
aði af sannfœringu, svo það var ekki
gott að vita hvað hann áleit “fyrir
bestu.”
Honum tekst undur vel, að leika
Vigfús heitinn á Hala, þegar hann fer
að lesa móðurmál sitt, eins og sjá má á
þeim skilning, sem hann leggur í það er
er ég minntist á samsæristilraun Sig-
tryggs Jónassonar. Mér dettur ekki í
hug að fara að útskýra það betur fyrir
Gunnsteini, það skilja líka allir sem
nokkurt vit hafa á setningaskipun í ís-
lenzku máli.
Honum dettur í hug, að orðið “end-
urfæðing” meini það, að hann hafi um-
snúist í pólitík, en það er langt frá, því
hann hefir eins oft snúist um í pólitík
eins og hann hefir -signt sig á kristileg-
an hátt og ekki tekið neinum bótum,
sem gæti kallast endurfæðing. Sann-
leikurinn er að maðurinn hefir aldrei átt
sjálfstæða pólitiska skcðun í eigu sinni
þrátt fyrir álla umsnúningana. Hann
yrði að sýna ofutlítinn snefil af pólitisku
viti til að geta heitið endurfæddur á
pólitiskan hátt.
Hann segir að öllum sé kunnugt
um, að hann hafi fylgt frjálslynda
flokknum síðan hann fyrst fór að taka
þátt í pólitík. Auðvitað hefir hann
talsvert snúist um frelsisnafnið, án þess
að ihuga hvernig það er vanbrúkað af
pólitiskum hræsnurum hér í landi, en
sem sagt var ekki um neinar sjálfstæðar
skoðanir að ræða hjá Gunnsteini, nema
ef eigingirnin hefir orðið að lífsskoðun
nú upp á síðkastið. Þegar Lögberg var
stofnað fyrir rúmum 7 árum hangdi
Gunnsteinn aftan i F. B. Anderson, lik-
lega með þeirri hugsun, að það væri að
tylgja frjdlalynda flokknum. Síðan hefir
hann fylgt eða látist fylgja hinum og
þessum til skiftis, eftir því sem þeir
hafa raupað af ritverkum hans. Þegar
“Elenora” kom út, skrifaði þáverandi
ritstjóri Lögbergs hr. Einar Hjörleifs-
son fáorðan en en mjög sanngjarnan rit-
dóm um bókina. Gunnsteinn, sem þá
var einmitt að dingla við Lögberginga
umsnérist svo ótrúlega að hann fékk
dauðlegt hatur, ekki einungis á ritstjór-
anum og útgefendum blaðsins, heldur
öllum þeirra flokksmönnum og flokks-
málum. Gunnsteinn veit það sjálfur,
að hann vildi umfram alt gera þeim ein-
hvern ógreiða, ef ekki i hefndarskyni,
þá af þénustusemi við hr. Jón Olafsson,
sem lót tilleiðast að semja lofræðu um
bókina, auðvitað í háði. Þetta er nú
fylgið, sem maðurinn hefir veitt “frjáls-
lynda flokknum ! !”
Hann er ekki dottinn af baki með
þá staðhæfing, að McDonell haldi em-
bætti hjá fylkisstjórninni með því að
fara á sambandsþing. Það má vel vera
að Greenwayingar veiti honum undan-
þágu frá sínum eigin lögum. Þó viröist
þetta fremur einkenna Gunnstein sjálf-
an, og vera svipað þeirri skoðun hans
að það “hafi verið heiðarlegt, að vaða
með persónulegum skömmum og illyrð-
um upp á menn,” meðan hann hamaðist
sjálfur í peysunni.
Hann kannast ekki við að Colcleugh
hafi lofað öðru 1892, en því er hann hefir
efnt. Ef Gunnsteinn hefir ekki heyrt
önnur loforð, þá ætti hann samt að
muna eftir loforðaböggunum, sem þeir
þrímenningarnir Sigtr. Jónasson W. H.
Paulson og Jón Júlíus roguðust með
hór fram og aftur fyrir síðustu fylkis-
kosningar, þvi þeir voru hreint ekki
smáir. Ef Gunnsteinn hefir ekki séð
þá, má hann hafa verið ótrúlega nær-
sýnn, nema því að eins að honum hafi
dottið í hug að væri mútufí i pokunum.
Að Colcleugh hefir komið skammarlega
fram á þingi gagnvart kjördæmi sínu
má meðal annars ráða af því að Lög-
berg kvartaði undan því í fyrra vetur
og vex þó blaðinu ekki alt i augum að
því er snertir frjálslegt ranglæti.
Ef hér væri að eiga við menn með
fullu viti, þá vildi ég mega spyrja hann
að, á hverju hann byggir þær illgetur,
er hann dróttar að ritstjóra Heims-
kringlu. Það yrðu líklega flestir í hans
stöðu, sem tækju jafn sanngjarnar
greinar og þær er ég hefi skrifað í blaðið
,29. Marz og aftur nú. Að öðru leyti
hefir ritstj. engann hlut að því er ég
skrifa. Það sýnist ekki margra verk að
eiga við Gunnstein Eyjólfsson, doktor í
vitleysu.
E. — 18.
Endurmynningar frá æsku
árum.
Eftir G. A. Dalmann, Minneota, Minn.
Framh.
Það var komið sumar og ég var
orðinn 9 eða 10 ára gamall, en í hvaða
mánuði það var veit ég ekki, því frændi
minn brúkaði aldrei almanak. Hann
áleit það vansæmi sönnum íslendingi að
taká upp þvílíkan gikkshátt. Hann
sagði að Njáll hefði ekki gefið sig við
slíku glingri og hefði hann þó verið
vitrastur allra manna í fornöld. En
livað sem því lei<V þá man ég að ég var
oft búinn að reka ærnar á kvöldin, það
var minn sjálfsagður starfi, og svo að
bera inn vatn og eldivið fyrir ráðskon-
una. Ég var vanur að sitja á kvía-
veggnum á meðan Gróa mjaltaði. Hún
hafði verið mikið betri við mig að und-
anförnu svo mér var farið að verðanokk
uð betur við hana; hún gekk á það lag-
ið og narraði mig til að kveða níð um
nágrannana, og hvernig sem því var
varið, þá var það þó Svo, að þess Ijót-
ari sem kviðlingar mínir voru, því
meira hló hún og hrósaði mér. Hún
taldi það víst að óg mundi verða einn
af mestu skáldum landsins, og svo lauk,
að hún kom mér til að taka frænda mín
um tak, auðvitað lofaði hún að þegja
yfir öllu saman, en engu að síður leið
mér illa ; mér fanst ég hafa gert rangt,
að atyrða saklausa menn. Stundum
efaði ég að skáldskapur minn væri eins
mikils virði og Gróa lét. Eg lofaði sjálf
um mér bót og betrun, að hætta við all-
an kveðskap, en nú var ég á valdi ráðs-
konunnar, hún kynni að segja eftir mér
ef ég léti ekki að orðum hennar, svo öll
mín góðu áform urðu að engu. Ég hélt
áfram að yrkja þar til komið var fram
á slátt, þá kom það fyrir einn sunnu-
dagsmorgun, að þrumuveður skall á úr
heiðskýru lofti. Frændi minn var mað-
ur árrisull, því svo kvað hann verið
hafa alla dugandi menn til forna. Ég
vaknaði við það að heldur óþyrmilega
var tekið i hárið á mér. í dauðans of-
boði opnaði ég augun og sá að frændi
minn var í vígamóð, þó ekki hefði hann
exi Skarphéðins. Eg var eins og vindill
í höndum hans. Hann sneri mér fyrir
sér á ýmsa vegu eins og hann væii að
yfirvega hvar að mér skyldi leggja, um
leið og hann sagði : “Það er helzt til
firn mikil að þú skulir kveða níð um
mig og aðra dugandi menn. Þú fetar
nákvæmlega í spor Sigmundar, er níðið
orti um Njál bónda, en lítið varð úr
honum fyrir öxi Héðins. Eg skal sýna
þer, maðkurinn þinn, hvað lítill þú ert
í samanburði við mig”. Og það gerði
hann svikalaust.
Litlu síðarfóru þau frændi minn og
Gróa til kyrkju, þvi hann var kyrkju-
rækinn maður og kvað það ósvinnu að
sækja ekki helgar tíðir. Ég skildi það
vel að Gróa hafði svikið mig, liún hafði
gefið mór sykurmola og hagldaköku til
að na vinfengi mínu aftur, og svo hafði
hun hleypt mér í þau vandræði, að ó-
mögulegt var fyrir mig að sjá livaða
endir yrði áþvíöllujégyrði líklega klag-
aður fyrir presti og sýslumanni. Prest-
inn halði ég séð. Hann var hár o<>• dig-
urog hlautað vera miklu sterkari en
frændi minn. Það var eitthvað við
hann í minum augum, sem mér fanst
yoðaíega tignarlegt. Sýslumanninn
hafði eg aldrei séð, en áleit að hann væri
enn þá stærri enn presturinn. Ég
mundi lika eftir einhverri öxi i sam-
bandi við hann og kom til hugar að ver-
ið gæti, að hann hefði öxi Skarphéðins,
Se“.,ífænd! minn talaöi um með svo
mikilli virðingu. Hvernig sem ég velti
Þessu við i huga mínum, þá gat ég ó-
mögulega. komizt að annari niðurstöðu,
en að til stór-vandræða horfði. Það
eina sem ég gat gert var, að gráta, því
Groa hafði þá ekki ánægju af að heyra
t.l min i það skiftið, og það gerði' óg
liggjandi milli þúfnanna í túninu. Ég
gretþar tflégvar orðin uppgefinn, þá
íor eg að hugsa um framtíðina enn þá
einusmni. Eg óskaði Gróu, sykurmol-
anum og hagldakökunni upp á Herðu-
breið og heitstrengdi að búa aldrei til
visu um nokkurn mann, ef óg kæmist
emhvernveginn lifandi frá þessum vand
r & um, en þar til sa ég nú raunar eng-
an veg. Sólin skein svo ástrík og blíð
j r °í? færði mér heim sanninn að
hun skini jafnt yfirréttláta og rangláta.
Eg Þóttist viss um það, að ég hlaut að
vera sa versti unglingur er til var í
heimmum. Gróa hafði stundum sagt við
yms hátíðleg tækifæri, að hún liéldi ég
væri 'besettur” af djöflinum ; ég skildi
ekki vel hvað hún meinti, að það væri
dEjiullrnn’ sem talað var um í stóru
bókinni, er frændi minn las í þegar
nann f<n'ekki til kyrkju, það hólt ég
ekki gæti verið, því mér virtust þau
bæði eins og vera hrædd, hafa beig af
djoflmum í bókinni, en óg hafði mörg-
uin sinnum komist að því að þau voru
ekki það minsta hrædd við mig. Það
hlaut því að vera einhver annar djöfull,
er Gróa áleit að væri í mér, máske
skyldur liinum, en ekki fullvaxinn. Ég
gat ekki fengið neitt samhengi í þetta,
enda var það þýðingarlítið. Það var
ekki til að hugsa fyrir mig að vera góð-
ur drengur. Ég hafði mörgum sinnum
beðið guð grátandi að gera úr mér góð-
an dreng, eins og drenginn hans ná-
granna míns, sem hafði fengið ]jóm-
andi fallega treyju með gyltum hnöpp-
um, af því hann var góður, eða svo var
mór sagt. Eg hélt að guð hefði gefið
honum treyjuna, en þar eð ég var
treyjulaus, þá sá ég það að hann hafði
viðhka álit á mér og frændi minn, og
svo þetta siðasta tilfelli ekkert annað
líkara, en að Gróa hefði sagt honum
eftir mór og þá var ekki við góðu að
búast. Auðvitað liafði ég aldrei lagt
honum neitt til í kveðskap minum, en
væri hann eins reiður ogfrændi minn,
þá var ekki þaðan hjálpar að vænta; nú
það var.fokið í öll skjól fyrir mér. Ég
mundi það vel að móðir mín hafði sagt
mór skömmu áður en hún dó, að hún
ætlaði til guðs sem væri á liimnum og
bíða þar eftir drengnum sínum. En
hún skyldi ekki minna guð á að gefa
mér treyju áður en ég varð vondur,
eða koma þá og sækja mig, því það var
nu það, sem ég lengi Iiafði gert mér
vonir um, en alt fór einn veg fyrir mér.
Eg gat ómögulega samrýmt alt þetta
og fór því að rifja upp versin sem móð-
ir min hafði kent mer. Eg var búinn
að gleyma þeim flestum. Á meðan ég
var að því, sneri ég mér upp í loft og
vaktaði skýin, er sigldu svo hátignar-
lega á blárri hvelfingunni, eins og óg
hugsaði mer það, Þau voru allavega
löguð, sum voru eins og hræðilega stór
dýr, önnur líktust mannsandlitum. Gat
það ekki skeð að móðir mín væri ein-
hversstaðar þar. uppi í skýjunum ? eða
var hun a bak við það bláa, og hvernig
hafði hun komizt þangað? Þessar og
þvílíkar hugsanir kviknuðu í huga mín-
um með ógurlegum hraða, en skýin
færðust saman í voðalega, hvíta bólstra,
sem sýndust svo illilegir að ég varð
hræddur og gleymdi öllum vandræðum
míuum og hljóp í bæinn eins fljótt og
fætur gátu borið mig.
Um kveldið var komin þoka og
þéttings-úði samfara nákaldri norðan-
golu. Ég kveið fyrir að reka ærnar,
því bæði var ég hræddur við þokuna og
huldufólkið, er mór var sagt að bygði
klettana. er umkringdu hvammana sem
ærnar gengu í um nætur. Við Stekkj-
arhvamm voru klettarnir lang-stórkost-
legastir, enda hafði Gróa sagt mér að
þar væri kyrkjustaður huldufólksins.
Einmitt fram í þennan hvamm átti ég
að reka ærnar, og hvað vondur sem ég
var, þá gerði ég það æfinlega, þó
hræddur væri, en ég var einlægt að
versna, svo það var ekki annað líkara,
en ég væri orðinn nógu vondur svo
huldufólkinu þætti slægur í mér, því
öllum bar saman um það, að góð börn
væru alveg óbult fyrir því. Mér kom
til hugar að reyna nýtt ráð og það var,
að fara til rúms’míns snemma. Klæða-
burður minn var þannig að ég þurfti
k.

i
í