Heimskringla - 31.03.1898, Page 1
XII. ÁR WINNIPEG, MÁNITOBA, 31. MARZ 1898.
NR 25
Xllk.Jk.jk.jlk.Jk.MlMLMíjltijtÉLJtk.Mi.JÍk.Jlk.Jlk.MtJtk.llk.ML.MLltk.-ltÉLJlliltlLf
Furner’s
4
4
4
4
4
4
<•
4
4
| 522 Main Street
J —WINNIPEG, MAN.
4
Söv
Millinery.
Heyrnarleysi
og suða fyrir eyrum læknast
—með því að brúka—
Wilsons Common
Sense Ear Drums
Algerlega ný uppflnding;
frAbrugðin öllum öðrum
útbúnaði. Þetta er sú
eina áreiðanlega hlust-
Í)ípa sem til er, Ómögu-
egt, að sjá bana þegar
búið er að láta hana í eyr-
að. Hún gagnar þar sem læknarnir
geta ekki hjálpað.—Skrifið eftirbækling
viðvíkjandi þessu. Verðið er, með full-
komnum útbúnaði, $5.00 parið.
Karl K. Albert,
P. O. Box 589 503 Main St.
WINNIPEG, MAN.
M. It. Pantanir frá Bandaríkjunum
afgreiddar fljótt og vel. Þegar þið
skrifið þá getið um að auglýsingin hafi
verið í Heimskringlu.
F R É T T I R.
Gufuskipið Coquitlam kom með
þær fréttir til Vancouver, að námamenn
þeir sem setið hefðu í Wrangel og Skag-
way, á leið til Yukon, væru nú allir
farnir þaðan. Hin kalda veðurátta
þennan mánuð hefði bætt brautirnar
mikið, og færið verið álitið ágætt alla
leið til Dawson City. Sömu fréttir
sögðu að 22 menn hefðu dáið í Skag-
way, í Febrúar 3 morð verið framin, og
1 sjálfsmorð.
Það er loksins fengin ályktuu nefnd-
ar þeirrar, sem bandaríkin setti til þess
að finna orsakir þær er leiddu til eyði-
leggingar herskipsins Maine. á ðal-
punktarnir í þessari ályktun nefndar-
iunar eru: að alt hafi verið í beztu röð
og reglu á skipinu, þegar það sprakk
upp, að tvær sprengingar hafi átt sér
stuð, sú fyrri frá sprengivél undir hlið
skipsins, oghin rétt á eftir, [afleiðing af
þeirri fyrri, sem sprengdi upp gkot-
gagnaklefann í framskipinu, og að
nefndin geti ekki sagt hverjir hafi or-
sakað þetta verk. Það er sagtum þessa
ályktun nefndarinnar, að hún sé fáorð
(um 1800 orð), en gagnorð. Þar sé ein-
ungis skýrt frá því sem virkilega hafi
átt sér stað, en ekki komið með neinar
getsakir eða ágizkanir.
Ed. Hansman, kona hans tg fimm
börn brunnu til dauðs í húsí sinu í
Kent í Minnespta þann 2fi. f. m. Þeg-
ar eldurinn sást, sem var um klukkan
3 um morguninn, þá var ómögulegt að
bjarga þeim, enda álitið að þaa hafi öll
verið köfnuð fyrir nokkru.
Nú er ekki álitið að nokkrum Banda-
ríkja þegn sé óhætt lengur í Havana,
enda kvað konsúll Lee, hafa tilkynt
þeim að vísara væri að hafa sig á burt
meðan hæge væri. Búist við uppþoti
og blóðsúthellingum á hverri stundu.
Nýdáinn í Washington þingmaður
Tomkins. Talið víst að dauðsfall hans
muni tefja dálítið fyrir umræðum í
þinginu um Cuba og Maine málin.
Bandaríkjastjórn er búin að senda
Spádarstjórn álit nefndarinnar um eyði
leggingu skipsins Maine. Ekki heimt-
aði Jhún neinar skaðabætur um leið.
fetlust er til að Spánarstjórn sjái svo
sóma sinn, að hún bjóði þær bætur fyr-
ir, sem samboðnar eru virðing Banda-
ríkjanna.
Aðmíráll Sicard hefir verið leystur
af Bandaríkjastjórn frá iyfirstjórn flot-
ans, sem liggur við Key West; er það
algerlega sakir heilsuleysis hans. Kaft-
einn Sampon, sem er yfirmaður á her-
skipinu Iowa, hefir verið settur í hans
stað.
Col. Bates, sá sem sendur var til
Evrópu til þess áð kaupa hergögn fyrL
Bandaríkin, hefir nýlega keyft torpedó-
bát h Þýzkalandi. Þaðan fer hann til
Belgiu, til þess að kaupa byssur.
Mrs. Parnell, móðir Charles S. Par-
nell sál., hins nafnkenda írska leiðtoga,
dó á laugardaginn. Hin aldurhnigna
kona sat við arinn heima hjá sér, og áð-
ur en nokkur tók eftir var kviknað i
fötum hennar; þó reynt væri kæfa eld-
inn svofljótt sem unt var, brann hún
svo rnikið að hún beið bana af samdæg-
urs.
Sagt er að Grikkir hafi lofað að
selja Bandaríkiunum .3 herskip. Önn-
Ur frótt kemur frá Ítalíu, um að einn af
Gariböldunum hafi boðið Bandaríkjun-
um að senda 4000 hermenn til þess að
kerjast á Cuba, ef stjórnin vilji borga
ferðakostnað þeirra.
Sagt er að hafi fundizt á Efra-Egyfta
landi halla.t-leyfar frá tímum Faróanna
°g hafi verið mikið af letri rist á veggi
hennar. Nokkrir vínbrúsar fundust
einnig í löugum kjallara. en þegar einn
brúsinn yar opnaður, kom það í ljós að
vínið var orðið steinkent.
Nú eru Rússar formlega búnir að
fá hafnirnar Port Arthur og Talien
Wan til umráða, og um leið leyfi til að
byggja járnbrautina, sem þeir hafa svo
lengi sótt eftir. Hafnir þessar segja
Rússar að verði opnar fyrir skip ailra
þjóða, en tollgjald alt taka þeir til sín.
Einnig er búist við að Rússar taki her
mannastöðvarnar hjá Port Arthur.
Fréttir frá Spáni segja, að Sagasta
stjórnarformaðurinn og flokkur hans,
hafi unnið stórkostlegan sigur í síðus?u
kosningum. Talið vist að þeir hafi um
130 meirihlut á þingi.
Frá Bretum heyrist að stjórnin
hafi skipað sjö herskipum sínum. undir
stjórn ádmíráls Fisher, aðhalda til New
York. Það er álitið að |það þýði eitt af
tvennu: að Frakkar, Þjóðverjar eða
Austurríkismeun, hafi látið í ljósi að
þeir mundu aðstoða Spánverja, ef til ó-
friðar kæmi, eða að Bretar búíst við ó-
frið undireins milli Spán og Bandaríkj-
anna, og ætli því að vera til taks, að
vernda sína eigin verzlun við sUendur
Bandaríkjanna.
Salisbury lávarður er heldur í aft-
urbata, þó hægt fari, og er búist við að
hann muni verða fær um að taka við
starfi sínu algrlega aftur innan fárra-
vikna.
Mr. Gladstone þar á móti hnignar
alt af. Læknar þeir sem stunda hann
segja að ómögulegt sé að lækna hann;
álítá að það sé krabbamein í nefinu of
an við nasaholið, en vegna aldurs og
annara lasburða mundi hann ekki þola
þó reynt væri að skera fyrir það. Þeir
gefa honum því að eins meðöl sem
stilla hinar voðalegu kvalir, sem hafa
ásótt hann nú í msir en 6 mánuði. Það
er ekki búist við af neinum, að hann
muni afbera veikina mikið lengur.
/
Islendi ngadags-m ál i ð.
Um það hafa komið kröftugar hug-
vekjur i Lögb. dags. 17. þ. m. Það þarf
að útkljá þetta mál, og endir fæst aldrei
á það nema í gegnum töluverðan hita
og æðimikið kapp. En allur sá spenn-
ingur þarf að vera helzt algerlega horf-
inn þegar að hátíðisdeginum kemur, að
minsta kosti sterkasti hitinn rokinn
burtu. Og því er það aðallega og fyrsta
atriðíð hjá mér, að ég skora á íslend-
ingadagsnefndina hér í Winnipeg frá
því í fyrra, að kalla til almens fundar
eftir 3—4 vikur, svo að menn geti þar
komið sér niður á að kjósa Islendinga-
dag eða þjóðmenningardag fyrir eftir-
komandi tíð.
Svo langar mig til að gera fáeinar
athugasemdir við það sem þessir herrar
hafa skrifað, bæði ritstjóri Lögbergs,
sem er fyrsti og mesti æsingamaðurinn
í þessu máli, heldur þessum óþarfa um-
brotum einlægt við og blæs óaflátanlega
að þeirn kolum sem eiga að lý.,a 17. Júní
upp til að verða vor geisladagur, og svo
hr. J. G. Goodman frá Brandon.
Þeir eiga báðir sammerkt í því. að
gefa yngri kynslóðinni hér, og fleirum
sem eru illa að sér í landnáms eða bygg-
ingarsögu Islands.algerlega rangar hug-
myndir, og eru svo djarfir að segja, að
það hafi staðið nákvæmlega h’kt á þar á
Islandi með frelsis og þjóðmyndun 17
Júní 930, eins og um þjóðminningar-
daga Bandaríkjanna og Canada.
Ef í þessari staðhæfing væri nokkur
snefill af sannleika, þá væri það nóg til
að hafa helgann og gildandi kraft í
brjósti allra ungra manna hér, sem fæð-
ast upp á brjóstum þessarar frjálsu og
hraustu Yestfoldar. En það er alt ann-
að en svo sé. Þetta er bara fölsk gyll-
ing sem brugðið er fyrir sjónir “glóp-
anna,” sem ritstj. Lögbergs ar svo ná-
kunnugur. Og í raun og sannleika, þeg-
ar lanflnámssagan er rakin, þá verður
17. Júní ekkert merkil-gur fremurenef
bezti parturinn af oss íslendingum tækj
um okkur nú upp og flyttum smátt og
smátt í eitthvert ónumið land eða eyju
úti i reginhafi, þar sem engin kúgun
eða ásælni lagaþvingun eða drotnunar-
girni næði til okkar. Og svo eftir að
þangað kæmi og alt væri orðið fullbygt,
væri þá ekki jafnvel merkilegra ef að
vér sem hefðum flutt með okkur menn-
ing og siðgæði, færum að lifa eins og
þekkingarlitlir skrælingjar, lagalaust
og stefnulaust? Jú það væri öllu merki-
legri vitleysa að hugsa sér aö svo gæti
farið. heldur en að segja að lagaskipun
og hjóðmyndun hlyti að skapast þar af
sjálfu sér.
Þannig er því varið með fyrsta þing
setningardag gömlu íslendinga, að hann
fæddist alveg af sjálfu sér. Ekkert stríð
var með blóði og hörmungum háð, og
ekkert konungs oða keisaravald brotið á
bak aftur til að geta komiðá þjóðmynd-
un á Islandi 17. Júní 930. Þannig er
það í eðli sínu ekki vitund merkilegt.
Og þar sem ritstj Lögbergs segir að þá
ha|i þeir sagt sig löglega undan Noregs-
konungi, er bara bull, ekkert nema form
eða uppfylling forms. Noregskonungar
höfðu þá ekki (gátu ekki haft) meiri ráð
á Islaridi en ég eða þú. Haraldur hár-
fagri hefði þá efalaust með sinni sterku
stálhönd dregið Island undir veldi sitt
ef hann hefði getað, og jafnað um leið
um hrygg landnámsmannanna, sem
voru of stórir fyrir hann til að stinga í
vasa sinn. og fóru eins oc allir vita í alt
öðrum tilgangi en að nema þar land
fyrir liaPn. Og fleiri voru á>. jarnir og
miklir fyrir sér af Noregskonungum, en
náðu þó engri fótfestu á íslandi fyr en
löngu, löngu siðar fyrir vélráð og metn-
aðargirni eigin landsmanna og er það
svört harmasaga. Þannig var ekkert
til. Sigtryggur góður, til að segja form-
lega skilið við Noregskonung, nema
þeirra eigin þykkvi bjór, sem þeir vissu
að ekki var auðvelt að festa höndur á.
Og svo þetta hlægilega. barnalega at-
riði, að segja að af þessu atviki sé eigin-
lega íslenzka þjóðin þann dag í dag sem
þjóð. Hvað á annars að gera með að
bera svona fávíslegar röksemdir á borð
fyrir menn sem ekki eru aular ? Ætli
nokkur sá maður sé til sem geti ímynd-
að sér eða haft hugmynd um að vér
værum nokkuð annað en sama íslenzka
þjóðin þó alþing hið forna hefði aldrei
verið sett á fót, en goðorðsmenn, stór
höfðingjar og vitrustu lagamenn hefðu
dæmt og miðlað málum í héraði og gert
allar nauðsynlegar lagafyrirskipanir alt
fram að þeim tíma að lýðveldið hvarf,
eins og þeir gerðu áður en alþing var
stofnað, Nei, vér hefðum veriðog vær-
um áreiðanlega sama íslenzka þjóðin.—
Eða þvi er annars ekki farið «ð gera ein-
hverja sérlega minningarhátíð ,út af
Adam gamla, sem er fyrsti hlekkur nn í
þjóðminningarfræðinni ? Eða þá að
gera eitthvert númer út af deginum þeg-
ar örkin hans Nóa fjaraði úpp á Ararat
með allan lífsneistann sem til varí þjóð-
mynduninni nýju. Þetta væri þó heldur
punktur sem talandi væri um. En 17.
Júní vitleysuna læt ég í poka.
Þannig hefi ég sýnt að sterkasti
punkturinn hjá þessum herrum. og yfir
höfuð öllum sem halda 17. Júni fram, er
*inkis virði til þess að fara nú að gera
breyting frá 2. Agúst.
Annað sem á að gera 17. Júní dýrð-
legann, er að þann dag fæddist þjóðhetj
an mikla Jón Sigurðsson. Þann heiður
dreg ég ekki af, en segi einungis, að það
var happastund, gleðidagur. þegar
gamla Fróni gafst sverð og skjöldur á
ný. En svo keraur enn á ný það kát
lega, sem aliir 17. Júní menn hafa brot
ið bátinn sinn á, að 2. Ágúst 1874 var
jubilidagur mikla fiæga mannsins, þá
rar hann lengi og vel búinn með frábær-
um dugnaði og kjarki að bera sitt sverð
og skjöld og vinna frægann ^igur fyrir
sína þjóð. Og þá fékk hann loks sitt
eftirþráða takmark, sin eftirþráðu laun,
—stjórnarskrána. Og þrátt fyrir alla
galla sem bæði hann og fleiri fundu á
henni. þá er és óviss að nokkurt ríki í
heiminum hefði gert öllu betur, þar sem
ekki lá meiri styrkur eða afl á bak við
en á gamla Fróni. í hreinum sannleika
herrar mínir, þá er þetta atriði sem
kemst í skildleika við 4 Júlí Bandaríkja-
manna. Og ekki voru þeir Wsahington
eða Benjamin Franklin fæddir 4. Júlí.
og voru þeir þó frumherjar í frelsisstríði
Bandaríkjanna. •
Þannig eru allar ástæður 17. Júní
manna. að ef rótað er við þeim með
skynsemi og án hlutdrægni, þá verða
þær að engu. Allur sá maklegi og ó-
dauðlegi heiður sem Jón sál. *gu rðson
ávann sér, hvílir aðallega á og miðast
við 2. Ágúst 1874.
Hefði nú upphaflega verið byrjað á
og haldið áfram að halda 17. Júní sem
íslendingadag, þá hefði ég ekki farið að
þrátta á móti. En þar sem vér höfum
haft 2. Ágúst alla tíð í mörg ár, og nú
er stungið upp á að skifta um og taka
að öllu ómerkilegri dag eða atriði til að
miða hát.iðina við, þá dettur mér ekki í
hug að gera mig að svo stefnulausu og
bjálfalegu athlæei í augum merkra
manna hér, og það er ég líka sannfærð-
ur um, að það er ekki.nema hálfsögð
sagan hjá ritstj. Lögb. við merkismenn
hér innlenda.ef þejr slá rneiri dýrð upp á
17. Júní. Það er að eins fæðingarafmæli
og þess konar hátíðahöld deyja venju-
lega með persónnnni sem átti afmælis
daginn.
Eitt höfuðatriði í þessu máli er það,
að enginn minnsti efi er á því, að aðal-
hátíð Islendingadagsins heima verður
haldin í Reykjavík 2, Ágúst. Og i sam-
bandi við það er mér ómögulegt annað
en reuna huganum að innsta eðli og
uppruna þessa dags hjá oss, og hvað
sem hver segir þá var það þetta : þjóð-
rækni, ást og endurminning til vina og
vandamanna og fósturjarðarinnar Það
var aðalorsökin, það var hugmyndin
sem fæddi hann af sér, á þeirri hug-
mynd hefir hann nærst og lifað fram á
bennan dag, Er þá ekki alveg sjálfsagt.
að standa upp á sama tíma og vinir vor-
ir heima og senda brennheitar heillaósk-
ir hvor til annars og mætast þannig á
miðri leið? Jú, alveg sjálfsagt, svo
framarlega sem ekki á að fara að skapa
aðrar óhreinni hvatir en þær. sem hing-
að til hafa verið rauði þráðurinn í ís-
lendingadagsmáli voru. En allar líkur
eru til að meira kólni, ef einingin er
ekki svo mikil að geta haft sama dag
vestanhaÞ og austan. Eða þá ef hug-
myndin er að skera þráðinn í sundur og
sópa allri ást og endurminningum burt
úr íslendingadagsmálinu, bá má einn og
sérhver skreytast sínum hátiðafjöðrum
og halda íslendingadag á ÞorraeðaGóu
eða 17. Júní eða hvaða helzt degi sem er
fyrir mér. því íslendingadagurinn er þá
einkis virði lengur í minum augum.
En ég er ekki nokkra vitund hrædd-
ur um að Winnipeg-íslendingar hringli
sínum degi fram á ómerkilegri dag, og í
alla staði stórkostlega óhentugri tíma.
Við verðum langtum fleiri sem höldum
fast við 2. Agúst óg þá er ég að miklu
ánægðari. Winnipeg er í þeim stíl móð-
ir dagsins, hefir haldið hann með heiðri
hingað til og svo mun framvegis verða.
Og Bandaríkja-Íslendingum treysti ég
tíl þess sama, og þá segi ég að heilinn
og hjartað úr þjóðlíkamanum er með og
á réttum stað, og skal þá með hjartans
ánægju hrópað þrefalt húrra fyrir 2.
Ágúst sem framtíðar íslendingadegi,
Larus Guðmundson.
Nina Diaz.
Föðurlandssvikari og spæjari
Spánverja á Cuba.
Það er tæplega nokkur manneskja,
sem föðurlandsvinirnir á Cuba hafa haft
meiri ástæðu til að hata og hræðast
en Nina Diaz. Því í gegn um alla hina
löngu frelsisbaráttu þeirra hefir hún
verið þeim hinn hættulegasti vargur í
véum.
Hún er fædd nálægt bænum Santi-
ago de Cuba, og lifðu foreldrar henriar
á því að rækta tóbaksjurt, og höfðu all-
álitlegar tekjur af því þegar vel áraði.
En þegar frelsisstríðið á Cuba brauzt
út, seldi faðir hennar, Felix Diaz. akra
sina og eignir og gekk með sonum sín-
um í flokk nppreistarmanna, undir for-
ustu Capotes hershöfðingja, en kona
hans fór meðdóttur sinni til höfuðborg-
arinnar Havana. Hér eignaðist Nina
skjótt ýmsa vini, og á meðal þeirra var
ungur yfirmaður einn í hinu spánska
riddaraliði, sem var mjög handgenginn
yfirforingjunum og um leið viðriðinn
leynilögreglu Spánverjaá eyjunni.
Þegar hinn alræmdi Weyler tók við
herstjórninni á Cuba, var hann mjög
reiður yfir ónytjungsskap leynilögregl-
unnar fyrir það að hútv gat ekki fært
honum nákvæmar og -áreiðanlegar
fregnir um afstöðu og herafla uppreist-
armanna.f Og eitt sinn er hann sat á
ráðstefnu með herforingjum sínum,
mælti hann: “Klók stúlka er hinn
bezti spæjari. Það er enginn sem fær
séð við tálsnörum^þeirra”, ‘>g ráðlagði
hann þeim að fá kvennfólk í lið með sér
til »ð flækja ogf koma upp um vissa
menn á Cuba, sem létust, vera trúir og
hollir Spánverjum, en hjálpuðu þó upp-
reistarmönnum undir niðri alt hvað
þeir gátu, bæði með fjárframlögum og
með þvi að koma orðum til Maceo, for-
ingja uppreistarmanna, um athafnir
spánska hersins og allar þeirra ráða-
gerðir.
Það var þetta ráð Weylers, «em
kom hinum unga spánska yfirmanni til
að nota Ninuitil þess að koma sér i
mjúkinn hjá honum (Weyler). Hann
hraðaði sér þvíá fund hennar, og sagði
henni frá þessari ráðagerð sinni. Hún
var þegar albúin að hjálpa honum af
fremsta megni, þyí ást hennar til hans
var sterkari en hið siðferðislega þrek
hennar. Og þegar hinn næsta dag
byrjaði hún starf sitt sem spæjari Spán-
verja. í fyrstu var það starf hennar
að reyna að koma upp um víssa Cuba-
menn í Havanajsem grunaðir voru um
landráð. Hún fékk sér nú bústað í
fallegum herbergjuin í Pasaje hótelinu
og gistu þar tíestir Ameríkumenn, sem
til Havana komu.
Hún var fríð sýnum, allvel mentuð,
kurteis og skemtileg í allri umgengni
og ávann sér'því skjótt fjölda vina og
kunningja. Hún lést vera hinn mesti
föðurlandsvinur, og lét sem frelsi Cuba
væri sitt helgasta hjartans mál. Eng-
nm einasta manni datt í hug að þetta
væri fals og fláræði, og einmitt vegna
þess að menn trúðu henni svo vel, gat
hún njósnað mikið meira en allir aðrir
sporhundar Weylers. Það var ekki
nokkur sú ráðagerð meðal uppreistar-
manna í Havana eða vina þeirra, sem
Nina Diaz ekki vissi um, og sagði hún
unnusta sínum alt af létta, en hann
sagði aftur morðvarginum Weyler. Og
þannig fengu Spánverjar oft og einatt
Ijósar og áreiðanlegar fregnir um á-
hlaup uppreistarmanna löngu fyrirfram
og gátu því verið viðbúnir að taka á
móti. Nina fór um borð í hvert einasta
gufuskip sem til Havana kom, þegar er
þau létu akkeri falla, og njósnaði strax
alt hvað hún gat um fyrirætlanir far-
þegjanna.
Afreksverk hennar voru bæði mikil
og víðtæk. Menn og konur, sem alt í
einu voru gripin og kastað í fangelsi-
gátu með engu móti gizkað á hver hefði
komið upp um þau, því enginn grun-
aði Nina Diaz.
Að nokkrum tíma liðnum vai hún
svo send i njósnarferð til fylkisins San-
tiago de Cuba. Hún bjó sig í gervi fá-
tækrar vinnustúlku og gekk hús úr
húsi og beiddist ölmusu h .nda hinum
særðu uppreistarmönnum. Ogíhvert
skifti. er henni var gefið eitthvað, bað
hún gefendurna að skrifa nafn sitt og’
heirnili í vasabók, er hún hafði með sér
og kvaðst hún gera það til þess, aðgeta
látið foringja uppreistarmanna vita
hverjir væru hinir sönnu föðurlands-
vinir. Og þegar svo bókin var orðin
þéttskrifuð með nöfnum og beimilum
föðurlandsvina á Cuba, sendi hún hane
beina leið til Weylers. — Stundum bjó
hún sig í karlmannaföt og stundum í
nunnubúning, alt eftir því sem bezt
átti við.
Afleiðingarnar af för hennar til
Santiago de Cuba voru í sannleika stór-
kostlegar. Mesti fjöldi af körlum, kon-
um og börnum, sem áttu sér einkis ils
von, voru hneft í fiötra og flutt í fang-
elsi, og allar eigur þeirra gerðar upp-
tækar.
Það er beinlínis af hennar völdum,
að sumir hinna stærstu og auðugustu
búgarða á Cuba hafa verið í eyði lagðir.
Næsta njósnarsvið hennar var i
fylkinu PinardelRio. Hér voru voða-
hörmungar ófriðarins stórkostlegastar.
Spánskar herfylkingar umkringdu fylk-
ið á alla vegu, og hinn fámenni upp-
reistarher var þar sem í gildru. inni-
luktur á allar hliðar af ofurefli liðs.
Þeir sem að sluppu hjá sverðseggjum
eða byssukúlum Spánverja, voru flestir
handsamaðir og varpað í fangelsi, og
var það oft verra en bráður bani. En
það var þegar Nina var að njósna og
og svíkja Cubamenn í þessu fylki, að
fyrst komst upp um hana. Það var
eitt sinn, er hún var á launskrafi við
spánskan liðsforingja, að flokkur einn
af uppreistarmönnum kom að þeim ó-
vörum og handtók þau. En Nina var
ekki ráðþrota að heldur. Sagði hún þá
hverra manna hún væri og kvaðst hún
hafaverið tekin fangi af liinum spánsla
hermanni, er hún hefði verið á leið að
finna föður sinn, sem hún vissi að var
með lierdeild einni þar í grendinni.
Sagði hún að rSpánverjinn hefði boðið
sér frelsi og auðfjár, ef hún vildi segja
sér gerla um afstöðu og herafla upp
reistarmanna.
Mönnum þótti þessi saga hennar
grunsamleg, og var þvi sent eftir föður
hennar og bræðrum, og þegar þeir
korau og sönnuðu ætt hennar og upp
runa, var vhún látin laus. Var siðan
settur herréttur, og hinn spánski her-
foringi sekur fundinn og síðan drepinn,
eingöngu samkvæmt lygaframburði
NinaDiaz. Hún fór siðan með föður
sínum og bræðrum tiljherstöðva þeirra;
en næstu nótt, er dimt var orðið, strauk
hún þaðan til herbúða [Spánverja, En
þegar i dögun næsta morgun réðust
Spánverjar á lið Cubamanna, að þeim
óvörum. Og eftir drengilega vörn féllu
Cubamenn þar unnvörpum, því ofurefli
liðs var á móti, en aðrir komust undan
á flótta.
Þetta voru hin köldu kvennaráð
föðurlandssvikarans Nina Diaz. En á
meðan á bardaganum stóð, þeysti hún
í burtu og komst óhindruð alla leið til
Havana. Hún tók sér nú aftur bústað
í Pasaje hótelinu og var nú í karlmans-
búningi. Nokkrir spánskir hermenn
■ og lögregluþjónar voru i hótelinu og
þar á meðal elskhugi hennar. En þó
hún hefði torkent sig vel, þá þektist
hún samt rétt í því að hún var að af-
henda hermanninum, vini sínum, skjala
pakka leynilega. Það varð þegar óp
n ikið og háreysti, og voru þau bæði
tekin höndum og flutt í fangelsi. En
henni var þegar slept úr varðhaldi aft-
ur sarakvæmt skipun Weylers,
En litlu síðar 'oru yfir 100 menn
og konur í Havana tekin föst'og varpað
i fangelsi í hinum alræmda Morro kast-
ala. Ollu þessu fólki hafði Nina verið
mjög handgengin, og féll nú sterkur
grunur á hana. Menn vissu að hún var
ekki lengur í varðhaldi. Enginn vissi
hvar hún var niður komin. Nokkru
síðar var móður hennar varpað í fang-
elsi, og var Nina aðalvitniðgegn henni.
Nú bar ekkert á Ninu cg vissi eng-
inn neitt un> hana í fulla tvo mánuði
eftir að móðir hennar var sett í varð-
bald. En alt í einu þektist hún um
borð á gufuskipinu Seguranta, er það
var á leið til New Ycrk.
Negar Nina kom tilNew York kall
aði hún sig Maria Risos. En Cubamenn
gátu nú ekkert að gert, enda þótt
þeir vissu. að erindi hennar til Banda-
ríkjanna var áreiðaDlega það, að njósna
og svíkja og hjálpa til að koma í veg
fyrir að Cubamenn fengja hjálp þaðan.
Hún var ósegjanlega snarráð og
fljót í förum, svo að menn gætu nærri
ímyndað sér að hún svifi á vængjum
vindanna. Hvervetna þar sem verið
var að útbúa leynilega hjálparskip með
vistir og vopn til Caba — ætíð og æfin-
lega var hinn rammhataði spæjari Nina
Diaz sjálfsögð að koma þangað er mii st
varði, þótt menn sjaldan vissu af því
fyr en eftir á.
í Havana er Nina hötuð og fyrir-
litil hvað innilegast, og Cubamenn hafa
gert alt sem í þeirra valdi steudur til að
reyna að fanga hana. En allar slíkar
tilraunir hafa mishepnast. — General
Weyler mintist oft á hana sem leiðar-
stjörnu Spánverja á Cuba, og er sagt að
hann hafi launað henni rækilega dygga
þjónustu,
Móðir hennar sat í fangelsi allan
þennan tíma, og var ekki látin laus fyr
en Weylar var rekinn frá völdum og
Blanco hershöfðingi tekin við í hans
stað. Þá var henni loks slept úr varð-
haldinu,
Nafn Ninu Diaz verður ætíð skráð
með svörtu letri i frelsissögu Cuba. Og
aldrei fraroar verður henni óhætt að
stíga fæti á liina fögru ættjörð sína, og
í Bandaríkjunum er hún heldur ekkí
óhult, því Cubamenn þar mundu einskia
svífast, ef þeir næðu að koma frara
hefndum við hana. •
(M. þýddi).
I