Heimskringla - 21.07.1904, Síða 2

HEIMSKRINGLA 21. JÚLÍ 1904
Heimskriugla.
PUBLISHED B Y
Tit Heimskriagla News 4 Poblishing Co.
Verð blaOsins ( Caaada og Baadar. $2.00 am árið
(fyrir fram borgað). Seat til íslaads (fyrir fram
borgað af kaupeadum blaðsias hér) $1.50.
Peniagar seadist í P. O. Moaey Order Registered
Letter eöa Express Moaey Order. Baakaávts-
Onir á aðra banka en í Winnipeg að eins teknar
með afföilum-.
B. L. BALDWINSON.
.Editor & Manager__
OFFICE :
727 Sherbrooke St., Winnipeg
P. O. BOX 11«.
Enn um þjóðeign
Vmur vor, ritstj. Lögbergs, hefir
littla trú á f>ví, að þjóðeignarspurs-
málið verði aðal-kappsmál milli
flokkanna við næstu ríkiskosning-
ar. Honum er auðsjáanlega mein-
illa við það mál, en hann hefir þó
ennþá ekki haft djörfung til að
segja lesendum sínum, hvort hann
er meðmæltur þjóðeign járnbrauta
eða mótmæltur, eða livort hann
ætlar að láta blað sitt berjast með
þjóðeignarmálinu eða á móti þvf.
Vér vildum mega minna vin vorn
á það, að það er ekki til neins að
fara í felur með skoðun sfna
pessu máli, því að f>að er alveg á
reiðanlega stærsta málið, sem uppi
hefir verið á dagskrá Canadaþjóðar
1 fjórðung aldar, og um leið f>að
pyðingarmesta. Úndir úrslitum
þessa máls er að miklu leyti komin
framtíðarvelferð ríkisins. Það tjáir
ekki, að reyna að hylja mál þetta
bak við það tjald, sem ritstj. nefnir
“svikaloforð afturhaldsmanna,” og
með órökstuddum sleggjudómum
um ráðsinensku Roblin stjómar
innar. Lögb. barðist mjög hraust-
lega móti stjóm þeirri við sfðustu
kosningar, en alt tileinskis. Land
ar yorir hér vestra em nú orðnir
svo sjalfstæðir f skoðunum, að þeir
láta ekki teymast eins og asnar á
eyrunum hvert sem Lögberg vill
leiða þá, enda hefir Lögberg aldrei
haft færri fylgjendur sínu máli, en
það hafði við þær kosningar. Eftir
því sem það barðist lengur og
hraustlegar, eftir því fækkaði lið
þess. Kjósendumir eru hættir að
fælast “ afturhalds ” grýluna og
hættir að láta glepjast á “frjáls-
lyndis” agni blaðsins. Orðin “áft-
urhald” og “frjálslyndi” eru hætt
að hafa f>au áhrif á landa vora á
þessum tfmum, sem þau höfðu á
fyrstu áram f>eirra hér vestra.
Menn með þekkingu em hættir að
dæma flokkana eftir þeim nöfnum,
sem Lögberg hefir skfrt f>á, en
binda sig fremur við stefnur þeirra
og framkvæmdir.
í þjóðeignarmálinu erastefnum-
ar svo ákveðnar, að engin efasemd
kemst þar að:
Conservatives heimta, að Grand
Trunk Pacific brautin sé bygð á
kostnað rfkisins og sé alger eign
þess, og skuli stjórnað af nefnd,
sem sé óháð öllurn pólitiskum flokk-
um, til hagsmuna fyrir Canada
þjóðina.
Þetta finst oss vera í frjálslyndis
áttina.
Laurierstjórnin þar á móti hefir
samið svo um við brautarfélagið,
að rfkið skuli leggja til alt það fé,
sem þurfi til að byggja braut f>essa
frá hafi til hafs — nema 14| mill.
dollars, eins og stjórnendur félags-
hver stjóm gert.
sem G.T. P. samningamlr meðal
annars bera vitni um.
Það er því engin furða, f>ótt vini
vorum sé meinilla við, að þjóðeign
járnbrauta sé í hávegum höfð, og
það mál gert að aðal kappsmáli við
næstu kosningar. En svo mun
vikum, og að félagið eigi svo alt
saman, en rfkið ekkert vestanWin-
nipeg, í frjósamasta og arðmesta
hluta landsins.
Þetta finst oss vera í afturhalds
áttina.
Enda er það sannast sagt, að
samningar þessir milli Lauriers og
félagsins eru f>eir verstu og óhag-
feldustu, sem enn hafa skráðir ver-
ið á söguspjöld pessarar þjóðar.
Þetta er dómur allra óháðra manna
og sá dómur gerir áreiðanlega vart
við sig við næstu kosningar.
Að f>vf er snertir Roblin stjóm- Það nú samf verða að vera.
ina, þá lofaði hún þjóðeign járn-1
brauta f þessu fylki, að svo miklu!
leyti, sem fjárhagur fylkisins leyfði
það. Við f>að loforð hefir hún stað-
ið svo vel, að hún hefir fengið mörg
hundruð mflur af brautum bygðar f
f>essu fylki og fengið flutnings- og
farþegjagjöld lækkuð innan tak-
marka fylkisins, svo nemur hundr-
uðum þúsunda dollara spamaðar
til fylkisbúa árlega, og alt þetta
fylkinu að kostnaðarlausu.
Vilji nú Lögberg bera sarnan
stefnur og framkvæmdir flokkanna
f járnbrautarmálunum, þá hlýtur
f>að að sannfærast um, að stefna
Conservative-flokksins er óviðjafn-
anlega miklu hagfeldari, eins og
hún líka er vinsælli heldur en
stefna Liberal-flokksins,hvort held-
byrði er lögð á fólkið, svo nemur borgarþað; og í umtali meðal al-
tugum miljóna dollars. Það getur j mennings gerði þetta svo sem ekk-
; ert til. Það munar t.d. minstu
Hitt er meira um vert, að hægt j hvort sagt er, að stjórnin hafi varið
sé að sýna, að þeim peningum sé j 170 milfónum til að auðga félag
vel varið f þarfir landsins. En það Þetta, eða það era kallaðar 175 mill-
verður tæpast sýnt eins og nú er, fónir. Það er svo sem engu stirð-
ara eða óhægra að nefna síðari töl-
una heldur en f>á fyrri. Og fólkið
gætir svo sem ekki að þessum litla
mismun; hann væri heldur ekki
nema svo sem einn dollar eða tæp-
lega það á hvert mannsbarn f rík-
inu, og hvem einstakann munar
því lftið um það! En það er þægi-
leg viðbót, f>egar hún kemur f fárra
hendur.
Og svo er ennþá sú afsökun, að
Mr. Hays segir, að félagið þurfi að
fá meiri stjórnarstyrk, og þá er svo
sem sjálfsagt, að láta manninn hafa
f>etta lftilræði handa félaginu, því
ekki er til þess hugsandi, að lofa
Meiri stjórnarstyrk
Það gengur ekki alt í ljúfri löð
með þeim þarna eystra f Grand
Trunk Pacific jámbrautarmálinu.
Póstmálastjóri Mulock bar nýlega Þjóðinni að eiga þessa braut, f>ótt
fram frumvarp um að banna útlend-1 hf*11 vilji það. Þjóðin, sem ekkert
ingum atvinnu við bygging brautar hefir við málið að gera, nema bara
þessarar, og er það f samræmi við J>á ; að borga fyrir brautina!
almennu skoðun, að jnnlendir borg- Nei, þessi hugmynd um þjóðeign
arar skuli verða látnir sitja fyrir þeirra hluta, sem þjóðin borgar fyr-
hverju því verki, sem styrkt er af jir, má hreint ekki fá framgang af
J>vf Conservative-flokkurinn hefir
komið upp með það í þinginu!
Þetta skilst oss, að muni verða
P. félag væri að panta verkfræð- röksemdaleiðsla J>eirra liberölu í
inga frá Bandarfkjunum til að máli þessu, og það þvf fremur nú,
almenningsfé.
Það lá við uppþoti á #dögunum,,
þegar það varð Ijóst, að J>etta G.T. |
ur miðaðervið Manitobafylki eða 'dnna J>au verk, sem hæfumog æfð-; J>ar sem stjórnin hefir losast við
ríkið f heild sinni. um Canadamönnum var neitað um yfirskoðara rfkisreikninganna, og
Vér erum algerlega samdóma vinna, þótt þeir byðu sig fram f>vf engar athugasemdir að óttast
Lögbergi f þvf, að það sem á að fil ^88- Og af óánægju, sem varð frá honum.
ráða atkvæðum manna við kosn- við Það’ 8em kom f ^08 við rann
ingar eru framkvæmdir stjóm- sðkn f>á sem hafin var f þvf máli, klærnai- svo djúpt f hold ríkisins
anna, ekki hvað f>ær 1 o f a, heldur er nú frumvarp þetta komið fyrir til hagsmuna fyrir G.T. P. félagið,
Þetta atriði er Þinglð- að það má fyllilega gera ráð fyrir
Stjórnin hefir þegar fest ráns-
En ekki var það fyrri komið að hún láti hvergi staðar numið
fram, en ráðsmaður Grand Trunk meðan Mr. Hays man eftir ein-
hvað f>ær g e r a,
Hkr. fús að ræða við Lögb. hvenær
sem þess gerist f>örf.
Þáð skal strax játað, að ríkið hefir j brautarinnar, Mr. Hays, fór þess á;hverju, sem félaginu kæmi vel að
átt góðæri að fagna sfðan Liberals ieit við stjórnina. að hún annað- fá úr eigu ríkisins.
komu til valda; verzlun hefir verið hvort hætti við frumvarpið eða þá
fjörag og uppskera landsins góð g®h G.T. P. félaginu meiri pen-
yfirleitt, og teljum vér það ekki ingastyrk heldur en f>ann, sem þeg-
Hins hefði;ar er umsamið. Mr. Hays sýndi
stjóminni til gildis.
mátt vænta, að hún hefði notað fram á>‘að með Þv'f að mega nota
útlendinga við byggingu brautar-
innar, f>á sparaði félagið stórmikla
Innflutningur til
Islands
þetta tfmabil til þess að efna þó
ekki hefði verið nema eitt eða tvö
Hann virðist vera byrjaður.
Sfðustu fslandsblöð segja bœnd-
af loforðum sfnum; svo sem J>að að peninga upphæð, af því menn f>ess-
lækka þjóðskuldina eða létta toll- ir ynnu fyrir lægra kaupgjaldi en ur f Húnavatnssýslu vera tekna til
byrðinni, J>essari óhræsis tollvemd-1 canadiskir verkamenn. En ef að ráða til sfn norska vinnumenn,
arbyrði af fólkinu. En hvað skeð- frumvarp Mulocks yrði gert að lög- ’ af Því, að ekki séu fáanlegir ís-
ur? Þjóðskuldin hefir vaxið all- um, J>á yrði félagið að vera sér út lendingar til að skipa vinnumanns
mikið á sl. 8 árum: Árið 1896 var um 20 þhsund canadiskra borgara st'iðurnar f>ar.
hún $625,717,539, en 1903 er hún Þess að vinna við byggingu Að vísu virðist ennf>á nokkur efi
komin upp 1 $361,344,098. Skuldin brautarinnar, svo hún yrði bygð í á þvf leika, hvort n/breytni J>essi
lefir f>ví vaxið um rúmar 354 mill- tíma> samkvæmt samningunum. j muni vel gefast, J>ví að það er vit
Og með því að þurfa að fá innlenda anlegt, að Húnavatnss/slu bænd-
vinnumenn mundi félagið verða að urnir geta ekki gengið f valið, þeg-
ar um það er að ræða, að fá norska
menn til að skjpa þær stöður á
heimilum þeirra, sem engir Islend-
ingar eru fáanlegir til að skipa, og
gefa félaginú, svo sem svaraðimis-
mun vinnulaunanna.
fónir á þessu tfmabili.
Sama er að segja um tolibyrðina:
Árið 1896 var hún $3.90 á hvem
mann í Canada, en árið 1903 var
hún $6.69 á höfuð; oghefir J>annig
borga stórmikla aukaupphæð í
vinnulaunum. Hann fór því fram
á, að sijórnin bætti við f>á upphæð,
í i * "í í sem hún begar hefir samið um að
aukist um $2.(4 á hvern mann í r ^
andinu, eða sem næst $14.00 á
iverja fjölskyldu að jafnaði; enda
varinntekt rfkisins árið 1896 $7.20
jns skýrðu frá á hluthafafundi í
Hvort stjómin gengur að þessu
á hvert manns barn f ríkinu, en er | eða ekki, er ennþá óvfst, en ætla
nú $11.94; hefir þvf aukist um $4.74 má samt að svo verði.
á mann.
Árið 1896 voru inntektir af ríkis-
Til J>essu eru tvær ástæður: I
fyrsta lægi hefir hún sýnt, að henni
löndum 36^ millfón dollars, en í er vel til félagsins, svo vel, að hún
fyrra rúmlega 66 millfónir.
má heita að hafa lagt ríkið að fót-
Þegar nú stjórnin hefir inntektir,; um f>ess um komandi 100 ára tfma
sem nema nær 30 millfónir dollars
af rfkislöndum og 17 millfónir í
vemdartollainnheimtu á hverju ári
fram yfir það, sem Conservative-
stjórnin hafði, þegar liún var við
vðldin, — þá ætti hún að geta gert
eitthvað með þvf fé; en það er að
sjá, að það gangi f súginn, og meira
en f>að, eins og sést á aukning þjóð-
skuldarinnar.
Það verður ekki annað sagt, þeg-
ar mál J>etta er athugað með still-
með samningum þeim, sem hún
þegar hetír gert við það. Og f">ðru
lagi af því, að hún getur tæplega
afturkallað frumvarp þetta, því f>að
mundi lfta illa út f augum þjóðar-
innar, þar sem það þá væri á allra
vitund, að það væri gert eingöngu
fyrir beiðni G.T. P. félagsins, og til
beinna hagsmuna fyrir það, en til
óhagnaðar fyrir innlenda verka
menn.
Á liinn bóginn mun stjórninni
ingu og rósemi, en að fólkið .1 Can- standa á sama, þó hún kasti fáein-
ada hafi orðið að borga fulldýrt um aukamillfónum í fjárhirzlu fé-
fyrir þá tekjuafganga, sem Laurier- lagsins. Það er svo sem ekki eins
stjórnin s/nir við og við; enda er og ráðgjafarnir tæki f>að úr sínum
enginn vandi að hafa saman aukn-i eigin vösum; f>að kemur bara úr
London á Englandi fyrir nokkramlar inntektir, f>egar aukin skatt- ííkisfjárhirzlunni, og f ó 1 k i ð
það J>vf sfður, sem engin líkindi
eru til þess, að kaupgjald það, sem
fslenzkir bændur bjóða vinnumönn-
um sfnum, geti verið það aðdrátt-
arafl, er dragi dugandi verkamenn
frá Noregi til íslands. Engin von
er heldur til þess, að bændurnir
geti boðið hátt kaup norskum
mönnum, sem þeir þekkja ekkert
og sem eru-óvanir öllum íslenzkum
bændaverkum.
Það hlýtur áreiðanlega að sverfa
meira en lítið að bændunum, þeg-
ar f>eir kaupa þannig köttinn 1
sekknum, og enginn J>arf að halda
f>vf fram, að [>essi nýbreytni orsak-
ist af þurð fslenzkra verkamanna,
þvf að fólkinu á íslandi er stöðugt
að fjölga, en bændaheimilum að
fækka, svo að það ætti að réttu lagi
að vera meiri gnægð af íslenzkum
vinnumönnum í landinu um f>ess
ar mundir, heldur en nokkurn tfma
hefir áður verið á þessum eða síð-
asta mannsaldri.
Vfst er J>að rétt, að miklu fleiri
karlmenn stunda nú á dögum sjáv-
arvinnu við strendur landsins, held-
ur en á fyrri árum, og dregur f>að
að sjálfsögðu talsvert úr möguleg-
leikum bænda til að geta fengið
menn með J>vf kaupi, sem þar í
sveitum var tíðkanlegt fyrir 10 til
20 árum, — líklega hefir það ekki
hækkað til muna sfðan.
Nú er það vitanlegt, að vinnu-
menn selja yfirleitt vinnuafl sitt
þar sem bezt er borgað fyrir f>að,
og eins hitt, að hæfilegir vinnu
menn eiga yfirleitt völ á bezt laun-
uðu vistunum í sfnu eigin landi.
Það má f>ví vænta þess, að vinnu-
menn f>eir frá Noregi, sem ganga í
vistir til bændanna í Húnavatns-
sýslu, verði ekki af betra flokki
þjóðar sinnar, annars mundu f>eir
ekki f>urfa, að sækja atvinnu til ís-
lenzkra bænda.
En svo er auðvitað of snemt að
segja nokkuð ákveðið um f>etta,
f>ar sem enn er engin reynsla feng-
in fyrir því, hvernig nýbreytni
þessi kann að gefast.
En það er annar flokkur innflytj-
enda, sem n/lega hefir hafið inn-
reið sína til Islands. Það era flæk-
ingar og betlarar frá Armenfu.
Eftir sfðastkomnum Reykjavfkur-
blöðum, þá hafa sex slfkir náungar
komið upp til Suðurlandsins og
gert sér f>að að atvinnu, að ganga
meðal fólks og betla, og er sagt
þeim hafi orðið talsvert ágengt,
Má vera,að menn þessir séu aðeins
framlierjar stærra flokks af stéttar-
bræðrum þeirra, sem eiga að koma
á eftir, ef þessum reiðir vel af. Um
það verður ekkert sagt að sinni.
En ef J>essi inntiutningsalda er á-
rangur af eftirleitan alfúngis eftir
innflytjendum, þá verður ekki ann-
að sagt, en að byrjurún sé alt ann-
að en góð og að gestir þessir séu
langt frá f>ví að vera líklegir til
J>jóðlegra f>rifa.
Það er vitanlega aðalskilyrðið
fyrir hagfeldum innflutningum, að
innflytjendumir séu menn, er lík-
legir séu til þess, af eigin handafla
en ekki með betli, að bæta eigin
kjör sfn í kjörlandinu, sem þeir
flytja í, og að þeir með starfsemi
sinni, um leið og þeir bæta sín eig-
in kjör, Ieggi. einnig skerf til þess
að byggja upplandið og auðga f>að.
Það er skilyrðið fyrir þvf, að gerast
góður borgari eins lands, að maður
sé landinu til eflingar, að maður
með starfsemi sinni auðgi efni
f>ess, en verði ekki landinu til nið-
urdreps með þvf að gera sér það að
atvinnu, að hafast við á vergangi
og sóa arðinum af starfsemi ann-
ara. En J>að er einmitt f>etta síðar-
nefnda, sem sunnlenzku innflytj-!
endurnir frá Armenfu virðast hafa
gert að lífsstefnu sinni.
I þessu landi er það föst regla,
að varpa slfkum piltum, er hvergi
aafa heimili né neinn s/nilegan at-
vinnueg, tafarlaust í fangelsi. En
á Islandi eru slíkir menn eiginlega
ekki til, og er þvf trúlegt, að lögin
þar séu ekki svo sniðin, að yfir-
völdin geti haft hendur í hári
þeirra.
Annars er J>að meira en lítið í-
skyggilegt, að slfkur innflutningur
skuli vera að byrja til landsins, og
ekki síst, J>egar þar árar eins og nú
gerir, svo hraparlega illa, að það
má telja alveg vfst, að horfellir sé
f landinu á sumum stöðum, bæði af
mönnum og skepnum,
Nútíðar bókmentir ís-
lendine-a
Það ber örsjaldan við, að fslend-
ingar sjálfir riti 1 erlend blöð um
nokkuð það, er auka megi álit þeirra
og eftirtekt á meðal annara þjóða;
og er það illa farið. Það sem gert
hefir verið f f>á átt, hefir flest kom-
ið frá erlendum mönnum, sem ferð-
ast hafa um ísland, og er f>á margt
sem J>eir rita ýmist ofsagt eða van-
sagt, eins og eðlilegt er. Það er
J>vf þess vert, að um J>að sé getið,
að landi vor, Yilhjálmur Stefáns-
son, er stundar nám við Harvard
háskólann, hefir ritað all-langa
grein og merkilega um nútfðar bók-
mentir vorar í eitt allrahelzta tfma-
ritið, sem gefið er út í Amerfku.
Tímaritið heitir Poet Lore (Skáld-
fræði) og er gefið út ársfjórðungs-
lega í Boston. Það flytur ekkert
[ eftir aðra en valda menn og merka
rithöfunda.
Herra Stefánsson bendir glögt á
þann sannleika, að það hefir verið
almenn skoðun til skams tíma, að
bókmentir og skáldskapur íslend-
inga hafi fyr meir verið sem Móm-
legur fffill f túni Braga, en andleg-
j ir frostkuldar og stórhrfðar harð-
stjórnar og kúgunar hafi skapað
honum vetur; hann hafi fölnað til
fulls um 1450 og aldrei náð þvf
síðan að verða annað en biðukolla.
Stefánsson færir að þvf sk/r rök,
hve skoðun þessi sé skökk. Fyrst
ritar hann fróðlegt yfirlit yfir fom-
bókmentir vorar og áhrif J>eirra á
erlenda höfunda. Hann sýnir
livernig William Morris, Richard
Wagner, lbsen, Björnson ofl. hafa
sótt sitt yrkisefni til íslenzkra
sagna og orðið fyrir áhrifum f>eirra.
Hann lýsir gullöld fslenzkra bók-
menta, hnignun þeirra og endur-
j vaknan. Um rímumar fer hann
nokkrum orðum; skýrir fyrir eðli
f>eirra og tilgang og getur þess, að
engin f>jóð önnur eigi neitt í Ifking
við þær. Hann birtir tvær vfsur á
ensku, ortar undir rímnalagi, til
þess að s/na hljóðfall og form.
Eg leyfi mér að taka þær hér
upp; ekki sem skáldskaparlega fyr-
irmynd, þær eru ekki f J>ví skyni
gerðár, helnur til þess að s/na, að
formi er nákvæmlega náð, og það
var tilgangurinn:
“When they cametocatch thehens
and count the chickens,
little <She and Nammy Dickens
sicced thedog on Tommy Pickens”
“Andy found the flute hnd sounded
false, and ground his teeth iu rage,
while the hound with hope un-
bounded
hopped around the barren stage.”
Lýsingin hjá hr. Stefánssyni á
kvöldvökum heima, J>egar allir sátu
umhverfis kvæðamanninn, hver við
sitt verk, en allir með hugann á
söguþræðinum, er ágæt. Hann sér
glögglega gildi rfmnanna, og er
þar réttdœmari en Jónas Hall-
grfmsson var f árás sinni á J>ær.
Þá sýnir hann hvernig skáldin og
aðrir leiðtogar þjóðarinnar hafa
viðhaldið sjálfstæði og lýðstjórnar-
þrá. Þess er getið, að þegar Kr.
konungur IX. veitti stjórnarbótina
1874, hafi íslendingar tekið við
henni sem greiddum parti af gam-
alli skuld, er sfðar skyldi að fullu
goldin.
Ritgerðin er einkar fróðleg og
vísindaleg, Ijós og vel rituð. Um
þýðingarnar þarf ekkert að segja;
Heimskringla hefir áður flutt >þ/ð-
ingar eftir hann, og munu flestir,
sem f>ær hafa séð, óska að hann
haldi áfram að snúa ljóðum skftlda
vorra á enska tungu; enda mun ó-
hætt að vænta þess.
Hr. Stefánsson er n/byrjaður að
rita bók, sem prentuð verður f
haust, og eru miklar líkur til, að
hún verði til J>ess að auka álit og .
J>ekkingu Amerfkumanna á bók-
mentum vorum.
Til þess að afla sér betri þekk-
ingar, er hr. Stefánsson nú kominn
heim til Islands og dvelur þar sum-
arlangt.
Hamingjan gefi að honum mætti
endast aldur til þess að fylla f>að
auða skarð, er höggvið var f fram-
tíðarvonir Islendinga við lát Þor-
valdar Þorvaldssonar.
8vj. JúL Jóhannen8on%
16 Howland St., Carabridftfe, Mass
Kvennfélag Únitarasafnaðarins
biður þess getið, að það hafi fengið
leyfi til að selja veitingar í s/ning-
argarðinum. Veitingarnar verða
hinar beztu. Allir eru velkomnir.