Heimskringla - 08.12.1904, Blaðsíða 2

HEIMSKRINULA 8. DESEMBER 1904.
♦-----------------------
Heimskringla
PUBLISHED BY
: The Heimskringla News & Publish- :
ing Company
V«rö blaösins i Canada og Bandar.
$2.00 um áriö i fyrir fram borgaö).
Senttil Islands (fyrir fram borgaö
af kaupendum blaösins hér) $1.50.
Peningar sendist í P. O. Money Or-
der, Registered Letter eöa Express
Money Order. Bankaávísanir á aöra
banka en í Winnipeg aö eins teknar
meö afföllum.
B. L. BALDWINSON,
Editor & Manager
! | OflBce:
727 Sherbrooke Street, Winnipeg
P. O. BOX 116.
♦--------------------------------------♦
Alvörumál.
Nú þegar verið er að biðja um
3 vfnsðluleyfi við homið á Isabel
St. og Pacific Avenue hér í bæn-
um og bindindismenn eru að and-
æfa pessum beiðnum og vinna' að
því að leyfin verði ekki veitt, þ »
virðist ekki úr vegi að athuga
hvern pátt landar vorir hér f bæ
taka í vfnsðlu og vínkaupa at-
vinnuveginum, og hvern skerf þeir
leggja'til bindindis og vínbanns-
málsins einsvegar og til að auðga
hótelshaldara þessa bæjar hins-
vegar.
Það er íyrir longu viðurkent af
öllum hérlendum mönnuin, sem
nokkuð þekkja til þeirra mála, að
íslendingar eru ekki að eins fröm-
uðir, heldur einnig aðal-stuðnings-
og viðhaldsmenn bindindishreyf-
ingarinnar hér f fylkinu, og hafa
verið f>að um síðastl. 10 eða 12 ára
tíma. Meðal þeirra eru 3 bind-
indisstúkur f bæ þessum og 2
þeirra teljast með f>eim stærstu ef
ekki algerlega f>ær stærstu, sem til
eru f fvlkinu. Þeir halda flestum
embættum og nálega öllum ráðum
í stórstúku Góðtemplara í fylkinu,
svo að það má heita að þeir hafi
myndað og nú stjórni straumi
bindindishreyfingarinnar hér í
Manitoba. Öll f>essi starfsemi
þeirra er virðingarverð. Þeir
koma vikulega saman á gleðifund-
um og ræða velferðarm >1 fé-
lags sfns. Þeir halda útbreiðslu
samkomur og samkomur til arðs
fyiir fátæka, sem þurfa hjúkrunar.
Þeir leggja fram og hafa samán fö
til hjálpar sjúkum og taka mikinn
þátt í almennum líknarmálum.
Þeir gangast fyrir þeirri mót-
spyrnu, sem reynt er að veita vax-
andi vfnnantn hér í fylkinu. Að
öllu þessu fara þeir með engri
leynd eða pukri, heldur með ein-
arðri, djarflegri og þó kurteisri
framfylgd stefnu sinnar, sem bind-
indismenn, Þeir ganga enda svo
langt, að koma ofdrykkjumönnum
inn á lækningastofnanir til þess
þar með ærnum tilkostnaði verði
tekin frá þeim listin til ofnautnar
víns. Alt þetta er fagurlega gert
og Góðtemplarar bæði verðskulda
og eru lfka alment látnir njóta
virðingarfullrar viðurkenningar
fyrir f>essa starfsemi meðal allra
sanngjarnra manna.
Einn—að eins einn biettur er á
pessum félögum. Það slæðist
stökusinnum inn í hóp þeirra
menn, sem hvorki eru né ætla sér
að verða algerðir bindindismenn,
og þeir halda áfram að neyta síns
vfns f sveita sfns—eða annara—
andlitis jafnt eftir að f>eir hafa
gengið f stúkumar, eins og áður.
Þeir ganga í félögin að gamni sínu
til að hafa skemtun á fundunum
og að kynnast félagslimum, sem að
meira en helmingi eru stúlkur,
ungar ógiftar, myndarlegar stúlk-
ur. Enginn neitar þvf að kveld-
unum er betur varið á fundum
þessum heklur en vfða annarsstað-
ar. Skemtanir þar eru ánægjuleg-
ar og hafa yfirleitt f>au áhrif að
halda stefnn félagsins og skyldu
þeirra gagnvart f>vf í fersku minni.
Og það verður ekki annað sagt, en
að öll starfsemi þeirra félaga sé
hin virðingarverðasta og til fram-
tíðar heilla.
En svo er annar flokkur slend-
inga, sem ekki er með í þessari
starfsemi. Það era mennirnir sem
ekki vilja bindast, kjósa heldur að
njóta frelsisins f f ullum mæli og
sumir f>eirra einnig bjórsins í full-
um mæli.
Það mun ekki vera ofreiknað að
fult 15 hundruð fslenzkir karl-
menn séu á yfirstandi tfma f Win-
nipegborg. Langmestur hluti
peirra teljast strangir reglumenn,
og tleiripartur þeirra mun þó geta
tekið sér glas af öli með kunningj-
um sfnum. Það mun og óhætt að
ætla að upp til hópa eyði menn
þessir 10 dollars á ári hver að jafn-
aði fyrir vfnföng. Margir auðvit-
að eyða als engu í fænnan óþarfa
og aðrir sjálfsagt að eins tiltölu-
lega litlu, en ýmsir aftur á móti
eyða allstórum upphæðum árlega
svo að þeir menn meira en bæta
upp þá sem engu eyða. Nokkrir
ungir og annars efnilegir menn
hafa yndi af spilaborðum hótel-
anna, og margt er það centið sem
hrýtur frá f>eim við dvölina f>ar.
Sumir þessara manna hafa tjáð
oss, að f>að hafi komið fyrir að
þeir hafi orðið af með alt að $30 á
kveldi þegar fjörugt hefir gengið.
En þegar þeim eyðslusömu og
sparneytnu löndum vorum er jafn-
að upp til hópa, þá er vart of talið
þótt sagt sö að f>eir 1500 landar, er
nú hafa atvinnu hér f bæ. eyði að
jafnaði tfu dollars á ári fyrir vín-
föng. Þetta sýnist ekki stór upp-
hæð; þar sem það er minna en doll
ar á mánuði á mann hvern. En
það safnast þegar saman kemur
og öll upphæðin verður þvf ekkert
minna en 15000 dollars á ári að
jafnaði, og 15000 dollars eru þegar
hún er skoðuð í heild alt of etór
upphæð úr vösum fátækra verka-
manna íslenzkra hér f bæ fyrir
f>ann óþarfa, sem að öllu samtöldu
er skaðlegri heldur en ef f>essar
þúsundir væru settar á bál og
brendar, þvf að f þvf tilfelli Þyrfti
engin landi að lfða líkams, lífseða
æru tjóu, en eins og peningunum
hefir verið varið, þá hafa f>eir vald
ið öllu f>essu meðal fólks vors hér
þótt hægt hafi farið og lftið á því
borið. 15 þús. á ári f 10 ár og með
vöxtum, sem unnist hefðu, ef fénu
hefði verið haldið saman, gerir
um eða yfir 200 þús dollars. Og
það má mjög mikið gott og þarft
gera með þi upphæð þegar hún er
öll komin á einn stað og í umsjá
þess sem hyggilega kann með hana
að fara. Vér höfum áður bent á
að hver eyddur dalur er ekki að
eins tapaður um allan ókominn
tfma, heldur einnigeru tapaðir all-
ir þeir vextir, sem hann af sér gef-
ur f>eim, sem glatar honum.
Hvernig stendur nú á því að
landar vorir sem þjóðflokkur, sem
annars eru svo fastheldnir á fé
sfnu og eignum og svo ákafir í
bindindismálum, skuli árlega kasta
svo afarstórri upphæð út til þess
að auðga hérlenda gestgjafa. Þess-
an spurningu getur Heimskringla
ekki svarað með neinni ákveðinni
vissu, en nauðsyn ber samt t.il að
fólk vort geri sér grein fyrir þessu
ástandi. Þvf verður eflaust svarað
af sumum, að þó landar vorir eyði
þvf sem hér er getið til, þá sé það
svo hverfandi upphæð í saman-
burði við það kaup, sem þeir taka
inn á ári fyrir vinnu sína hér, að
þess sé ekki getandi að neinu. Ef-
laust hafa þeir nokkuð til sfns
máls, en engu að síður er upphæð-
in svo stór, að hún hl/tur að vekj*
hvern þann til umhugsunar, sem
ann heiðri og framför landa vorra
hér í landi, og vfst er það, að stór-
miklu góðu til hagsmuna fyrir
þjóðflokk vorn hér vestrs, mætti
koma til leiðar með notkun slfkrar
summu, ef henni væri beitt til
þess, í stað þess að lenda á hótel-
unum. En gerum nú ráð fyrir að
þessu haldi áfram á komandi ár-
um og fari vaxandi, eins og vænta
má, þvf að tæpast er þess að vænta
að Góðtemplarar hafi þau áhrif á
þann flokkinn, sem ekki aðhyllist
stefnu þeirra, að þeir láti svo mik-
ið á móti sér að ganga í félag
þeirra til þess að halda fast við
bindindisheitið. Og ef svo er að
þessí^j eyðslnsemi heldur áfram,
þá fer að vakna sú hugsun, hvort
ekki væri betra úr þvi sem ráða er,
að íslendingar ættu sjálfir eitt eða
tvö hótel í bænum og tækju sjálfir
gróðann úr sfnum eigin vösum eða
svo sem því svaraði úr vösum ann-
ra. Þessi hugsun er hér ekki
sett fram í þeim tilgangi að hvetja
landa vora til þess að leggja sig út
í þann atvinnuveg að selia vín. En
á hinn bóginn skal það hreinskiln-
islegx játað, að oss finst meira vit f
þvf fyrir landa vora að haga ráði
sfnu svo að þeir peningar sem
þeir ausa árlega út fyrir vfn og
bjór og vindla, gætu runnið í eign
Islendinga sjálfra, í stað þess að
auðga hérlenda menn, sem als
enga hluttöku hafa í málum ís-
lendinga, og láta þá sem flokk eða
einstaklinga sig engu skifta að öðru
leyti en því, að gera hús sfn svo
aðláðandi fyrir þá, að þeir fái sein
flesta dollara úr eigu þeirra.
Að vfsu er engin trygging fyr»T'
því að þeim gróða, sem fslenzkur
hótelshaldari fengi væri hann hér
nokkur til, yrði eytt svo að hann
yrði til nokkura almennra nota fyr-
ir þjóðflokksheild vora, en á hinn
bóginn væri þó mun viðkunnan-
legra að geta friðað samvizkuna í
þeirri vitund aðeinhver Islend-
ur hefði þess not, sem aðrir ekki
höfðu hyggju til að spara, og væri
það sannur íslendingur, sem kynni
að fara með feng'ð fé, þá eru mikil
líkindi til að 1»ndar vorir nytu
meira góðs af þeim gróða en þeir
nú gera.
Kalskir atkvæðakassai
Vfsindalegpólitlsk uppgötvun —
segja sum Englands blöð í skopi—
það sé, sem Liberalar f Ontario
hafi gert, þegar þeir létu smfða
nokkura tugi af fölskum atkvæða-
kössum yfir í bænum Watertovra í
New York til að brúka við sfðustu
Ontario kosningar, og létu svo róa
með kassana út á vatn strax daginn
eftir kosningarnar og sökkva þeim
þar á 11 feta dýpi, til þess klækir
þeirra Liberölu skildu ekki koma í
ljós, eða neitt vitnast um nokkurn
þessara nýju Watertown kassa-
Þessar umræður ensku blaðanna
eru gerðar í tilefni af rannsókn
þeirri og málarekstri, sem nú stend-
ur yfir f Ontario út af nokkurum
af þessum nýmóðins atkvæða svika-
kössum. Fimm eða sex málsmet-
andi Liberals eru bendlaðir við
mál þetta, þar með talinn einn af
þeim skrifstofuþjónum Ross-stjóm-
arinnar, sem vinnur á fylxislanda-
skrifstofunni.
Mr. E. B Irwin, frá Wateitown,
N. Y., hefir svarið, að hann hafi
leyft mönnum sfnum að smfða kass-
ana í verkstæði sínu. Mennirnir,
sem pöntuðu kassana, hafa kannast
fyrir réttinum við hluttöku þeirra f
þessu máli, og að minsta kosti einn
þeirra manna, er notuðu kassa af
þessari gerð við atkvæðagreiðslu,
hefir kannast við það. Og 2 menn,
sem réru með kassana út á vatn og
söktu þeim þar, hafa meðgengið
það og boðið að sýna staðinn, þar
sem þeir liggi á vatnsbotni. Menn
þéssir segja, að þetta sé ekki í
fyrsta sinn, sem slíkir kassar hafi
verið notaðir, því að annar maður
en herra Irwing hefir smfðað slíka
kassa fyrir 3 árum, og hafi þeir þá
verið notaðir við kosningar. Þeir
halda þvf enn fremur fram, að
slíkir kassar hafi á sumum stöðum
verið notaðir við Dominion kosn-
ingar, eins snemma og árið 1900.
Kassar þessir höfðu leynihólf, sem
héldu atkvæðum, merktum fyrir
uinsækjanda þann sem sótti undir
merkjum Liberala. En enginn
Conservative maður vissi um þetta,
fyr en þeir fréttu um það við sfð-
ustu rfkiskosn ngar.
Nokkrir af mönnum þeim, sem
við mál þetta eru riðnir, hafa svarið
að þeim hafi verið boðnir 25 doll-
arar á dag og 500 dollarar í ferða-
kostnað að auki, ef þeir vildu fara
til Bandarfkjanna og vera þar unz
rannsókn þessari væri lokið, og
þannig koma sér undan þvf að bera
vitni f þessum málum.
Mál þetta er hið ljótasta að öllu
leyti, og það er talið víst, að ýmsir
þeir, sem við það voru riðnir, verði
dæmdir í fangelsi. Rannsóknum
er enn ekki lokið. Nfu af kössum
þeim, sem sökt var í Sydenham
vatn, hafa verið veiddir upp og
færðir fram í rannsóknarréttinum.
En 2 af vitnunum, sem bera áttu í
mdi þessu, eru strokin; enginn
veit hvert.
Ljótt mál
Rannsókn sú, sem um nokkurn
undanfarinn tfma hefir staðið útaf
þjófnaði þeim, Sem Bartlett framdi
f>á fylkisstjórninni f Manitoba á
árunum frá 1891 fram á árið 1904,
—hefir leitt í ljós ýmislegt,sem áður
var hulið, viðvíkjandi ráðsmensku
akuryrkjudeildarinnar.
Bartlett hefir svarið, að hann
hafi dregið undir sig fé fylkisins,
sem kom inn fyrir giftingaleytis-
bréf f öll þessi ár, svo stundum hefir
numið frá 1100 til 1500 dollars á
ári. En hann heldur þvf fram, að
Hugh McKelIar, sem var aðalskrif-
stofu stjórinn og undirráðgjafi ak-
uryrkjudeildarinnar, hafi fyrstur
manna komið sér til að fremja
þjófnaðinn og í öll þessi ár tekið
helming'nn af þýfinu í sinn vasa.
Bartlett segir McKellar hafi sagt,
að árslaun þeirra væru að minsta
kosti $200 á ári minni, en þau ættu
að vera, óg þar sem stjórnin ekki
vildi hækka kaup þeirra, þá væri
ráðlegast, að þeir tækju af fylkis-
fénu svo sem þvf Svaraði, er laun
þeirra væru lægri, en þau ættu að
vera. Og sfðan hafi hann fengið
sinn fulla skerf af öllu þvf, sem
stolið hafi verið. Til þess að þetta
kæmist ekki upp, hafi svo bækur
og skýrslur deild rinnar verið fals-
aðar og það svo mjög, að árið 1898
hafi sk/rslurnar verið tilbúnar bara
af handa hófi og án nokkurs tillits
til þess, sem rétt hefði verið og að
vottorð þeirra, sem leyfisbréfin
keyptu, hefði verið eyðilögð, svo
að þau skyldu ekki geta orðið not-
uð sem sannanagögn móti þeim, ef
grunsemi skyldi nokkurn tíma
falla á þá. Bartlett hafði umsjón
yfir sölu allra leyfisbréfanna og
tók við peningunum fyrir þau, hélt
einnig bækur þær, er að sölunni
lutu og samdi skýrslurnar yfir hvers
árs sölu. En McKellar yfirskoðaði
þetta alt og staðfesti með undir-
skrift sinni. En þegar Bartlett
var uppvfs orðinn og kominn í
fangelsi, segir hann að McKellar
hafi heimsótt sig í fangelsinu og
beðið sig að ta.ka alla ábyrgðina af
stuldinum, en láta sín hvergi getið,
þar hann væri nú orðinn gamall og
gráhærður, en Bartlett væri ungur
og gæti lifað þetta óorð af sér með
tímanum. Bartlett segir að árið
1899 (síðasta ár Greenway-stjórnar-
innar) hafi yfirmenn sfnirlátið það
í ljósi, að bækur hans væru ekki
nógu vel færðar og að umbætur
yrði að gera í þvf sambandi. Og
seglr hann, að þá hafi það orðið
nauðsynlegt að umbæta einnig
þjófnaðaraðferð þeirra félaga. Þess
vegna hafi þeir tekið það ráð, að
láta prenta tvenn sett af leyíisbréf-
um f hundraða tali, sem hvoru-
tveggju bæru sömu tölur, og gátu
þeir þá selt annað settið algerlega
á eigin reikning og haldið pening-
unum fyrir það. En fengið féhirzl-
unni peningana fyrir hitt settið,
jafnótt og það var selt, og látið
samt bréfin bera áframhaldandi
tölur. Þetta hepnaðist ágætlega
fram að þeim degi, er Bartlett varð
uppvfs. Og það hefði að lfkind-
um ekki verið orðið uppvíst enn,
ef Bartlett hefði ekki íarið burtu
úr bænum um tíma, svo að aðrir
urðu að hafa sölu leyfisbréfanna á
hendi í fjarveru hans, og 1 ttu þvf
um leið aðgang að bókum hans.
Við rannsókn bókannakom það f
ljós, að viss merki voru sett við
innritun margra bréfanna. Þessi
merki, sem voru mismunandi teg
undar, sýndu hvor þeirra, Bartlett
eða McKellar (að sögn Bartletts),
höfðu fengið peningana fyrir þau.
En heilmikill fjöldi bréfa hafa þó
seld verið, sem hvergi eru bókuð,
og sumstaðar vantar 200 númer til
þess, að tölurnar séu samstæðar, og
hefir einhver fengið peninga fyrir
öll þau bréf, auk þeirra bréfa, sem
gerð voru með “duplicate” tölum,
og sem þeir einnig tóku borgun
fyrir sem ekki kom til skila.
Það er því sjáanlegt, að þjófnað-
urinn hefir verið all-stórfeldur,
eins og líka Bartlett játar að verið
hafi, og eins og sést á þvf, að árið
1892 fékk fylkið $1770 fyrir gift-
ingaleyfi, en næsta ár á eftir að
eins $ 170, og tná þó ætla, að salan
hafi á síðara árinu verið meiri en á
fyrra árinu.
Við rannsóknina hefir það komið
f ljós, að Bartlett hefir lagt leiðir
sfnar til portkonu einnar hér f bæ.
En hann kveðst hafa gert það til að
snúa henni til afturhvarfs og telur
að kona sín muni bera það með
sér. Bartlett er strangur kirkju-
maður, og má þvf ætla, að ferðir
hans til konu þessarar hafi gerðar
verið, eins t>g hann segir, til þess
að telja um fyrir henni og f* hana
til að snúa frá villu vega sinna,
Yfirleitt er alt þetta mál ljótt og
það gegnir furðu, að alt þetta at-
hæfi hefir ekki komist upp fyrri en
nú. En ástæðan til þess er sú, að
engir höfðu meðgerð með þessar
bækur, nema þeir Bartlett og Mc-
Kellar. Hinn sfðarnefndi var skrif-
stofustjóri og hafði alla yfirumsjón
með starfi Bartletts. Allir hafa að
undanförnu haft fult traust á Mr.
McKellar, og því engin ástæða til
að gruna hann um slíkan glæp,
sem hér ræðir um. Á hinn bóginn
er óskiljanlegt, að Bartlett skuli
bera þessa sök á hann að ástæðu-
lausu, þar sem hann með því ekki
getur fegrað málstað sinn að nokk-
uru leyti.
Það er og sannað, að viss maður
þar á skrifstofunni hefir tvfvegis á
síðartliðnu ári dregið athygli Mr.
McKellars að þvf, að eitthvað kynni
að vera varhugavert við bókhald
og starfsemi Bartletts. Og þannig
gafst honum tækifæri, sem skrif-
stofustjóra, til að athuga bókhald
hans og skýrslur nákvæmlega. En
þetta hefir hann auðsjáanlega ekki
gert. Það er og sannað, að Royal
Commission sú, sem yfirfór reikn-
ingsfærslu Greenway- stjórnarinnar,
hafði einhverjar athugasemdir að
gera við bókhald Bartletts, en Mc-
Kellar kom fram fyrir nefndina og
skfrði málið svo fyrir henni, að
henni nægði það. Bartlett segir,
að McKellar hafi sfðar komið til
sfn og látið vel yfir, hve vel sér
hafi tekist að stinga nefndinni
svefnþorn í sambandi við reikn-
ingsfærsluna.
Það verður ekki annað sagt, en
að útlitið fyrir McKellar sé mjög
skuggalegt í sambandi við alt þetta
mál. Enginn veit enn hverja vörn
hann kann að bera fyrir sig, ef
nokkura. En útlitið er, að honum
muni veita örðugt að sanna sak-
leysi sitt, jafnvel þó hann kunni að
vera saklaus.
Lögberg o/ Sveii s-
stykkin.
Það mun varla hafa farið með
leynd, að ég hefi ekki verið á sama
klafa bundinn og Lögberg í þessu
góða landi Canada. Ég hefi sagt
um stefnu þess og athæfi, að það
reyndi að nfða og ófrægja mótstöðu-
menn sfna, og færi sjaldan með
réttherma röksemdafærslu, þegar
það ætti f höggi við þá. Blaðið
hefir sjálft sannað þessi ummæli
mfn, og lasta ég það ekki. Á sein-
ustu 2 árum- hefir það flutt um mig
þrjár nafnlausar skammagreinar,
og mannlast, og uppfylt það, sem
ég hefi um það sagt. En svo hefir
þvf 'þótt alt þegar þrent var komið.
Það flytur í seinasta blaði grein-
artetur frá Sveini “agent” Brynj-
ólfssyni, og má vel skfra hana
Svein8-stykkin, höfundinum til
verðugs heiðurs, lífs og liðnum.
Sve:'nn “agent” leggur lykkju á
útflutningsleið sfna, sem var, en
hvarf f embættismanna undirdjúp
Laurier-stjórnarinnar í fyrra. —
Hann segir, að persónulega sé ráð-
ist að sér f smágrein í almennum
fréttum f Heimskringlu 10. þ. m.,
þar sem minst er á liberal fylgifisk,
er gefið hafi fáeina dali fyrir
atkvæði. Það er ekki talað um
borgun. Allir óvitlausir menn
sjá og skilja, að hér er ekki um
persónulegheit að ræða. Og munu
bæði málfræðingar og lögfræðing-
ar þann dóm á leggja. Auðvitað
hafði ég hvergi séð það, að “agent-
inn” væri endurskaftur aftur f það
embætti, er stjórnin hratt honum
úr í fyrra. Umtnæli hans f þessu
sem öðru í greininni, er fram-
hleypni og vindur, blandað aumk-
unarverðri samvizku og stjórn-
leysi.
Ég skora á þennan “agent”:
1. Að sanna,innan þessa áis enda,
að ég hafi vitað, að hann væri
búinn að fá “agents”- stöðu
hjá stjórninni, þ 10. þ. m.,
sömu og hann ftður hafði.
2. Eða að stjórnin f Canada hafi
leigt honum umboð sitt til
mannveiða á íslandi um lengri
tfma — hkt og fiskivötnin í
Canada.
Geti hann sannað, að annað þess-
ara atriða hafi mér verið kunnugt
um, þá væri ei ósanngjarnt, að
ætla, að hann gæti talið sig einn á
meðal hinna útvöldu stjórnar-
“agenta”. Sanni hann nú og setji
þorskhausinn á sveinsstykkin sfn!!
“Af milinu skaltu manninn
þekkja.” Mun þetta sannmæli
eiga ekki sfður við höfund sveins-