Heimskringla - 09.02.1905, Blaðsíða 2

HfilMSK RINGLA 9. FEBRÚAR 1905
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskringla News 4 Publish-
iug Company
Verö blaösios 1 Canada og Bandar.
$2.00 um áriö (fyrir fram borgaö).
Senfctil íslands (fyrir fram borgaö
af kaupendum blaösins hór) $1.50.
Peningar sendisfc 1 P. O. Money Or-
der, Regisfcered Lefcfcer eöa Express
Money örder. Bankaávísanir á aðra
banka en i Winnipeg aö ein9 fceknar
meö afföllum.
B. L. BALDWINSON,
Edifcor A Manager
Office:
727 Sherbrooke Street, Winnipeg
P. O. BOX 116.
Afskifti Rússa á
Finnlandi.
8trætabrautirnar í
Winnipeg.
Þeir, sem ekki eru kunnugir
Winnipeg-borg, hafa að sjálfsögðu
mjög takmarkaða hugmynd um
vöxt hennar á yfirstandandi tíma.
Þess hefir oft verið getið, að nýjar
stóð, voru Svíar kúgaðir til pess að j töluð & öllu Finnlandi eftir en áður,
| láta Finnland af hendi við Rússa; og kunnu hana f>ó flestallir lærðir
1809, og frá þvf ári byrjuðu hörm- menn. En þeir kærðu sig ekki um
ungar Finna. Samkvæmt samn-' að brúka hana.
Sfðan uppreist verkamanna á . pessum var þeim heitið VT . .. .... . . r,
t>, i • 1 ■, b t- *r Næsta áþián, er lögð var á landið,
Rússlandi byrjaði er ems ogdregið fuuri 8Jálfsstjórn, að þeir fengi aðj . . . , ’ . ,
, c . ciiAi 4. J & voru herskildulogin,er alveg gengu
m),rtVB y“r B"B“ ‘l,UK“ 'e,t l‘»M» W <* ‘"W Þvcrt , ,„óti ,tiíIn„Btrínni c„
urþjóðanna á Austræna strfðinu. ráð- fnum ei in tórmáium. P . J ’ b
Fólk hefir tapað allri fréttafýsn f voru þau hlu illræmdu8tu' Svo
sambandi við það, en hefir snúið Fátt af þessu hefir verið efnt. kvað ramt að þessu, að jafnvel
sérað þvf. sem nú er að gerast í Framan af var farið hægt í sakirn- meiri hlutinn f yfirráðinu rússneska
Róssaveldi í Evrópu. Sakir hafa ar’ að gera á Þeim samningsrof, var þeim andvígur og vildi ekki. að
verið yfirfarnar á nf, blaðainenn og enda voru R',ssar í>á smeikir °g j Þau væri lögð á. En minni hlutinn
þjóðfræðingar hafa farið að rann
saka t standið heima fyrir. Upp-Ilíta- Um miðja öldina sem leið, á
reistin, hversu þýðingarmikil, sem ríkisárum Alexanders II., var og
hún kann að verða, var nokkuð sem BÍjómarfarið öllu frjálslegra en sfð-
allir áttu von á. Það var búið að
kreppa svoskóinnað alþýðumanna,
svo árum skifti bóið að halda þeim lét sér f mörK« ant um að bæta ha8 væri kallað' Yfirmenn hersins
f voninni, að einhverjar umbætur þjöðarinnar.^Þá var það, að bænda-
yrði gerðar á högum þjóðarinnar, ^nauðinni var létt, er þá var búin | finskir hershöfðingjar gerðir þeirra
og endalaust svfkja þær vonir og að vara f meir en firJár aldir’ °« undirtyllur við 9Ínar eigin her'
þau loforð, að hjá þvf gat ekki far- var Þá Jafnvel rætt um’ að koma á |deildir
ið að almenningur, svívirtur og fét rússnesku þjóðþingi, sem þój Þrátt fyrir j>au umskifti,er kom.
þrælkaður, hefðist handa að lokum. ekkert varð af- !>vf um þær niundir yoru & { þinginu var if5gum þess.
Svo bættist þar á ofan strfðið var keisannn myrtur af Níhilist- ^ mótmælt La^ggtjörj heimt.
við -Japan, er háð hefir verið þvert um’ ogAlexander III., sem þá tók
á móti þjóðarsannfæringu og þjóð- við’ var maður harður f lund °S
arvilja, og að eins sökum landfýkn- ^erðist fbaldssamur mjög, þvf hon-
ar rússnesku stjómarinnar. Af UU1 I>ótti’ sem von var- föður sínum
því hefir leitt dýrtfð f landinn, er á illa launuð umbótastörfin.
eðlilegan hátt hefir komið harðast Frá þeim tíma til þessa dags hafa
að
höfðu Ifka f fleira en eitt horn að fékx sínu fram komið við keisar-
ann og gaf liann þau út sem keis-
aralega tilskipun árið 1901. Sam-
kvæmt þessum lögum var hvert hér-
ar varð. Alexander II. var ein að á Finnlaudi skylt að leggja til
beittur og frjálshugsandi maður og | svo og svo marga menn, ef eftir
væri kallað. Yfirmenn hersins
voru valdir af rússneska liðinu og
var svo Bobrfkoff landsstjóri drep- en óhapp, vegna þess, að hann á-
inn árið sem leið. liti myndun þesskonar félagsskap-
l Sfðan hafa Finnar beðið með ó- ar meðal þeirrar þjóðar fremur
þreyju úrslita ófriðarins eystra og verða spillandi en bætandi. Al-
þess að eitthvað rofaði fyrir og þýðumaðurinn þar hefir engin völd
frjálsara stjórnarfar kæmist á. og myndi ekki frekar hafa nokkur
Nú segja sfðustu fröttir, að þeir ráð á sjálfum sér innan þessháttar
hafi þegar hafist handa móti keis- félagsskapar, en eins og hapn er nú
aranum og aðlinum ásamt rúss- staddur, Reyndin hefir jafnaðar-
nesku verkamönnunum og Pólverj-' legast orðið sú, að innan þessara
um, er einnig eru komnir af stað. vfðtæku verkamannafélaga í öðrum
löndnm hefir einstaklingsins gætt
j næsta lftils, en hann verið meira
Ástand verkalýðsins á:'em vertfæri 'BmiBPB hendi' eu
Rússlandi.
byggingar, sem reistar hafa verið
hér f bæ á sfðastliðnum 2 árum, niður á almúga manna. Verkalaun F.nnar altaf átt undir högg
, , . c , , , , . hafa ekki hækkað að sama skapi sækja. Stefna stjórnarmnar hefir
taki fram að verð-upphæð bygg- 1 s . a_ e
. • ■ . , . og vörutegundír hafa stigið í verði.
íngum þeim, er reistar liafa venð B &
f nokkurri annari borg f Amerfku á Svo þótt ekkert af þessu hefði
sama tfmabili. komið til sögunnar, þá er innan
rússneska veldisins 1 Norðurálf-
verið eindregin sú, að afmá sér
skilda þjóðarmeðvitund meðal
þeirra og gera þ& rússneska. Allar
þær tilraunir hafa jafnan mistek-1:
aði, að þau væru stóllesin f öllum
kirkjum landsins, en prestar neit-
uðu allir. Bobríkoff hótaði hinu
versta öllum, er nokkra óhlýðni
sýndi, en alt árangurslaust. Bæn-
arskrá var samin af Finnum, und-
irskrifuð af nálægt hálfri millfón
manna, en það kom fyrir eitt.
Bænaleitaninni var synjað, og lét
landsstjóri það nú að lögum gera,
að öll herstefna skyldi gerð af þing-
inu en ekki hershöfðingjum, eins
• * “ ' unni bióðir er iafnan hafa nauðutr '8t t inska [>ingið hefir þegjandi lðg stcjðu tih Hann treysti sér
borgarbúar hafi meir en tvöfaldast J J k gengið fram hjá öllum slíkum til-
Frá því hefir og verið skýrt, að
skipunum.
Árið 1899 gaf keisari út þá skip-
að allsherjar rfkislög Rúasa
um. er valdið gæti uppreist þegar skyldi gdda fyrir 1 inna einnig.
varði. Meðal þessara eru Her átti að slá tvær 1 einu
Finnar og Vendir. Mætti jafnvel híiggi: Að afmá sjálfstæði þjóðar-
betur við þingið, með þvf Finnar
voru nú orðnir þar veikir fyrir.
En þegar til þess kom, þá var ekki
hægt að neyða finska lækna til að
•skoða þá, er teknir voru þannig' til
herþjónustu, enda afsögðu þeir að
gefa nokkur vottorð. Voru rúss-
neskir læknar þá til þess fengnir,
en þeir reyndust bæði ónógir og
ótrúir og mútugjarnir, enda buðu
héruðin fáa menn fram, er álitið
var að staðið gætu læknisskoðun.
Lögunum var þvf ekki framfylgt
3» t ii-j. c . ! ar lotið ánauðaroki keisarans, —
að tölu á sfðastliðnum 5 árum, og ’
. . n,., . , . þjóðir, er ekkert eiga skilt við slav-
eru nú yfir 97 þúsund, eða sem næst
100 þúsund íbúar f bænum. En af neska f>Íöðbálkinn’ hvorki að
þessari fólksfjölgun leiðir eðlilega I tuugu, siðum, sögu eða þjóðarvenj- un’
það, að félagsleg starfsemi, verzlun
og iðnaður allskonar og umferð ogi minst
samgöngur borgarbúa vaxa að sama, . , , ... , , , ,
gka . telja Pólverja, er voru áháð rfkis- inna °S fella úr löguul stjórnarskrá
8 aP1' | heild út af fyrir sig frá því snemma hennar, og þóttust nú keisarasinn-
Þessi vöxtor er meðal annars sjá- & miðöldunum og alt fram á 18. öldj 1 ar hafa náð bæði tagli og högldum.
anlegur á nýútgefnum sk/rslum þó að uppruna sé þeir skyldir Rúss- En stjórninni yfirs*st f þvf, að
strætabrauta-félagsins f Winnipeg, um En hatnr pólverja til Rússa Finuar urðn ekki teknir sömu tök-
sem á sfðastliðnu ári hefir selt ná- j er engu minna {yrir ^ enda hafa um og rússneski almúginn. Þeir
lega 10 millfónir fargjalda með þeir ekki verið l4tnir njóta frænd. voru á alt öðru menningarstigi og að heldnr.
brautum sínum og flutt þó enn seminnar frá því geröust einn Þelr höfðu þol og þor til þess að
fleiri fargegju, þvf að öll börn, sem t hluti rfkÍ9heildarinnar. verJa sig gegn irá8um aðalsins,
yngri eru en 7 til 8 ára, flytjast frítt; . sem rússneska alþýðan átti ekki
... . , Engir hafa þó átt um jafn sárt
á vögnum félagsins, og auk þess | „
.. „ . . ,, , . „ i að binda og Finnar. Lmskiftin, að
seljast 6 fargjöld fynr 2oe og 8(
, , . .. . . j hverfa úr sænska ríkissambandinu
verkamanna fargjöid fyrir samaj.
. . _ . , ,, ,, „ . í ínn í hið rússneska, voru afar-stór-
verð. Það er þvf óhætt að fullyrða,
I vægileg. Þjóðin var orðin mjög legri skipun var þeim fynrboðið að
blönduð norrænu blóði og að trú og tala sitt eigið tungumál eða saman-
! hugsunarhætti voru Finnar mjög kalla.héraðsstefnur eða sveitaþing.
lfkir Svíum og Norðmönnum. Að Það var búist við, ef bændalýður-
vísu höfðu þeir haldið við forn- inn yrði svo einangraður, að hægt
tungu sinni, en þó liafði sænskan yrði að banna honum að koma sam-
altaf öðlast þar meiri og meiri út- an á nokkur mannamót, færi smátt
breiðslu. Og til þessa dags er og smátt að draga úr þeirri mót-
sænskan útbreiddari á Finnlandi, stöðu. er hann gæti veitt. Og ef j En er Björnberg var heimkominn,
en nokkurt annað útlent mál, þrátt hann yrði sigraður mundi landið í tókst Bobríkoff að ónýta ferða-
sem frj4ls maður. En það sem Mr.
O’Laughlin álftur að bætt geti á-
standið er, að stjórnin gerði sér
Ameríkanskir þjóðmegunarfræð- meira far um að kynnast ástandinu
ingar hafa nú um mörg undanfarin og bæta úr þvf, vegna þess, að þar
ár lagt það fyrir sig að rannsaka f landi verða rfkir og fátækir að
bæði verzlunar og atvinnu ástand beygja sig undir vilja stjórnarinnar
Evrópulandanna, og í því augna- 1 liverju helzt sem er.
miði flutt búferlum til þessara Af öllum fbúum Rússlands eru
ýmsu landa og búið þar svo árum réttnefndir verkamenn að eins tveir
hefir skift. Með þessu móti. hafa af hverju hundraði. Allur fjöldinn
þeir leugið greinilegri hugmynd er bændafólk, er á einhvern hátt
jum ftstandið, en þótt þeir fylgdust stundar jarðyrkju.
með öllum blöðum og bókum. er út Alment kaupgjald sfðastliðið ár.
væri gefan f þessum rfkjum, og um 1904 gegif o’Lauglilin að hafi ver-
leið getað séð með eigin augum ið á þessa leið.
það sem annars er olt haldið
leyndu, þegar þjóðirnar gefa sínar Baðmullar-verkstæðin borguðu
fjárhagsskýrslur og markaðsskrár. karlmönnum $10 uni mánuðinn, en
Amerfka, bæði Bandarfkin og konum $9.
Canada, óttast ekki þótt Evrópu- Hörverkstæði guldu karlmönnum
löndin tækju hið sama upp, þvf $9, konum $6. Við silkiiðnað fengu
þótt töluverð fátækt eigi sér stað menn $12, en konur $5. Þeir, sem
hér f álfu, þá eru þó altaf ýmiskon- að sykurhreinsun unnu, fengu $7
ar ráð fyrir hendi að sjá um að um mánuðinn, en konur $6.50. Við
fólk þurti aldrei stórkostlega að glersteypu fengu menn $6.50, en
liða þess vegna. Verkföllin, er hör konur $3. Við postulínssteypu fá
í álfu hafa verið svo tíðog stórfeld, karlmenn $9,en konur $6,og á stál-
sýna ótvfræðilega, að menn þola gerðar-verkstæðum var mönnum
dálítið uppihald, sem þeir sé ekki borgað $12 um mánuðinn.
að draga kaup, jafnvel þótt fátækir
sé, og ástandið hér þolir saman- j
til f sögu sinni.
Næsta árás á sjálfstæði Finna
kom fram f því, að eftir keisara-
að félagið liafi alls flutt með braut-
um sínum yfir 10 millíónir farþegja
á sfðastliðnu ári.
Þetta bendir á, að borg vor sé
þegar komin f tiilu stórborga þessa
lands, og er þó enn lftil f saman-
anburði við það sem hún verður
innan næstu tfu ára, ef alt heldur
áfram að ganga skaplega hér f
landi.
Á sfðasta ári voru inntektir þessa
félags svo sem hér segir:
Til þess að reyna að ráða bót á
þessum vandræðum, tók fylkissjór-
inn í Wasa, Björnberg offursti, sér
ferð á hendur til Pétursborgar að
hitta keisara og bera upp við hann
vilja þjóðarinnar. Honum tókst
ferðin vel. Keisari gaf máli hans
góða áheyrn og lét sem hann sann-
færðist um ofrfki Bobrfkoffs. Hann
lét sem liann mundi vfkja honum
frá og setja f hans stað aftur prins
Sviatopolsk-Myrzky, þann mann,
sem frjálslyndastur hefir sagður
verið allra rússneskra aðalsmanna.
Janúar .... $ 23,875.05
Febrúar .... m 23,940.90
Marz .... 25,306.35
Aprfl 26,634.95
Maí .... 33,125.80
J únf .... 37,931.00
Júlf
Ágúst . .. . 46,510.25
September .. .. .. 34,104.20
Október .... .... 33,272.35
Nóvember .. 34,062.65
Desember ... .... 38,743.80
Alls .... $407,542.30
fyrir marg-ftrekaðar tilraunir keis- auðunnið eftir það.
j arasinna, að gera rússneskuna að Skipan þessi mætti hinni megn-
aðalmáli landsins. Enda er mikið ustu mótspyrnu á finska þinginu,
í af nútfðar bókmentum Finna ritað en þó varð niðurstaðan sú, að orð
i á sænsku máli. Og þarf ekki ann- keisarans hlutu að gilda yfir lands-
að en minna á ritverk Runebergs lög, og skipanin gekk f lög. Bobrf-
og “Sögur herlæknisins” eftir Top- koff landsstjóri, sá er myrtur var í
| elius. Svíum hafa Finnar jafnan sumar, lét ekki sitt eftir liggja að
j unnað þjóða mest, enda er saga heimta, að öll málfærsla færi fram
j þeirra öll svo innofin sænsku sög- á rússnesku. Árangurinn varð
unni, að það má sem næst heita samt sá, að fjöldi finskra aðals-
I sama sagan. Enda hafa þær þjóðir manna sagði af sér þingstörfum,
verið nágrannar frá elztu tímum. heldurennað þurfa að lúta þessu
Með Gustaf Adolf börðust Finnar í boði. í sæti þeirra skipaði svo
árangur hans.ásamt og með tilstyrk
nokkurra keisarasinna.
Hann varð óður og uppvægur, er
hann fékk njósn af fyrirætlun keis-
ara, leysti þvf upp þingið, og skaut
á ráðstefnu með nokkurum vildar-
mönnum sfnum og ritaði keisara
bréf. Tók það fram að honum
hefði verið skakt skýrt frá málum
og að enginn hlutur væri hægari,
en að fylgja öllum ákvæðum her-
laganna. Bnörist nú keisari enn í
máli þessu, og gekk á bak loforða
Af þessari upphæð fékk WTinni-
peg borg í bæjarsjóð $20,377.11, og
að auk $1,300, sem er $20.00 af
sinna við Björnberg. Tilraunir
30 ára strfðinu. Með Svíum hafa Bobríkoff þá eina, er hann áleit sér voru að nýju ftrekaðar að ná mönn-
þeir jafnan heiður hlotið fyrir að holla og sfnu máli. um til innskriftar f herinn, en nið-
ryðja veg siðbótinni og brjóta á Við þetta leið finska þjóðin og urstaðan varð sú, að af þeim 30,-
bak aftur páfadóniinn. Árásum þingið stórtjón, en alþýðan sat samt tkkJ er þannig var stefnt, voru að
Rússa vestur á bóginn vörðust þeir við sinn sama keip. Vottorð um
Þetta var meðalkaup þegar til
mánaðar var ráðið. Ef uppá dag-
burð við alþýðuhag livar í heimi , ., , ,,
laun var unnið, var kaupið nokkuru
i 80m er.
hærra, en þá töpuðust svo margir
Nú þegar stórtíðindi berast dag- , - . . . ^ .
dagar frá vinnunni, er /nnst voru
lega frá Rússlandi um uppreisri ,.. „
logboðnir helgidagar, eða þá em
verkalýðsins þar, þá er það fróð- , ,
hverra annara orsaka vegna Á
að ltta í hag heirr«, ems ogj Rn„Wi> kat,
Bandarlkja l.agftíaSingarinn .1. C. 10ndam er heIgill sem
O’Laughlin skýrir frá því í “Worlds
° \ lög og kirkja skipa, og þótt mikið
Work tímantinu. Verkamanna- , . , .
, . 1 hggi við, er ollum starfsstofum lok-
lögin þar ákveða 13 klukkutfma ,(ð dfiga
vinnu á dag á öllum iðnaðarstofn-
unum landsins. Þótt þessi vinnu- I rússneska rfkinu, segir Mr.
tfmi sé nokkuð langur, og kaup- O’Laughlin.eru ekki alment haldn-
gjaldið fremur lagt, þá var það við- ir nema 75 helgidagar á árinu að
unandi frarn að því að strfðið byrj- undanteknum afmælisdögum keis-
aði. “Kaupgjald,” segir O’Laugh- arans og annara aðalsmanna, en
lin, “er hvergi eins lágt og þar, að eftir því sem austar dregur, fjölgar
öllu jafnaðartali, og munurinn á hátfðunum, og austur við Uralfjöll
verði á þvf, sem verkamaðurinn er vinna ekki leyfð nema 270 daga
þarfnast, er engann veginn eins árinu. Þetta lækkar og kaup
mikill og kaupgjaldinu svari. En Þeirra, sem upp á daglaun vinna,
svo eftir það að strfðið byrjaði og °g að sjálfsögðu hlýtur að takast
álögur herkostnaðarins]lfóru vax- j til greina, þegar til mánaðar er ráð-
andi hefir verð farið hækkandi á ið, svo alls yfir hefir það áhrif á
öllum nauðsynjum, en kaup staðið kaupgjaldið.
alveg f sama stað. x
Hið annað, sem af helgihöldun-
Með hverjum m&nuði hefir því um leiðir, segir O’Laughlin, er og,
harðnað baráttan fyrir verkamann- að menn lifa sjaldnast þá eins spart
inum f stórborgunum að geta lifað. og endrar nær. Þeir eru ekki ein-
Vikulega hefir hann sparað við sig göngu sjálfum sér gagnslausir þá
hitt og annað, er hann áður áleit! daga, heldur eyða þá meiru en ann-
eitt af sfnum aðal lffsnauðsynjum, ars myndi og komast þvf aldrei yfir
unz nokkuru áður en verkfallið j neitt. Þess vegna er það nú, að
byrjaði var komið svo, að fjöl- síðan verkfallið byrjaði, eða öllu
skyldumaðurinn horfðist í augu heldur sfðan nauðsynjar manna
við hreint og btúnt hungur. Kaup- liækkuðu f verði sfðan strfðið hófst,
gjaldið hrökk ekki fyrir tveimur hefir verið hungursneyð meðal alls
máltíðum á dag og lítilfjörlegri þorra verkamanna, þótt það sé látið
húsaleigu, væri fleiri en þrír f fjöl- heita sem svo, að fáir hafi dáið úr
skyldu. sulti.
Ofan á þetta lága kaupgjald bætt-
Svfum fremur, unz að lokum þeir kunnáttu mannaárússnesku, þeirra
ust ýmsar sektir og tollar, er verka-
eins tveir fimtu allra þeirra er maöurirm varð að gjalda, og sem Uppreistin áRússlandi
hverjum motor-vagni, sem félagið urðu að leggja niður vopn og falla er stóðu í öllum hinum óæðri stöð-
mættu, og af þeim meginþorinn ó
fær til herþjónustu. Yfirréttur
hefir f brúki á götum borgarinnar.
Þess má geta, að f fyrra (1903)
fékk bærinn frá þessu félagi $14-
Rússum í hendur samkvæmt póli-
tfskum glæpasamningi, er gerður
var af Norðurálfu “diplómötum” að
um, voru beint og blátt fals. Alt FinrdarKls ncitiaði °g að fylgja Bob-
var látið gott heita, sem þekking á ríkotf 1 Þvf» að neyða menn til her- j
þvf tnáli, þótt menn naumast þekti ÞjAnustu> s°m og landsstjóri reyndi. i
stafina, þar sem ekki var um annað Lagakærur voru og færðar fyrir
363.93, og sýnir það að inntektir afloknu strfðinu 1809.
félagsins á þessu sfðastliðna ári Eins og kunnugt er, samkvæmt að ræða, en uppfylling lagastafs, }firrúttlnn KeKn héraðsstjórum, erj
hafa orðið yfir $120,000 meir^ en á ( “friðar-samningi,” er gerður varjer enginn gaf sig um að 1/alda. bann‘tí a'thiðu að beita valdi síuu.;
árinu 1903. ; meðan á Napoleönsku styrjöldinni i Rússneskan var nú mikið minnas Er þessi deila stóð sem hæst’!
allir runnu f sjóð verkveitenda. j ----
Móti þessum álögum og svo þessum Bænarskrá sú, sem verkamenn í
langa vinnutfma var svo verkfallið Pétursborg vildu bera fram fyrir
aðallega hafið. keisara sinn á sunnudaginn 22.
Til þessa hafa landslögin bann- Jan- sl > °g 8em varð orsök til upp-
að öll verkamannasamtök eða félög, I reistar þeirrar, sem þegar er hafin
er miði í þá átt að ráða yfir vinnu Þar 1 lapdi,-— hljóðar svo :
eða vinnuleyfi einstaklinga, og tel- “Herra! Vér verkamenn, íbúar
ur Mr. O’Laughlin það frekar happ Pétursborgar, af öllum stéttum,kon