Heimskringla - 02.03.1905, Side 2

Heimskringla - 02.03.1905, Side 2
 HEIMSKRINGLA 2. MARZ 1905 Heimskringla PUBLISHED BY The Heimskriogla News 4 Publish- iag “ Verö blaösias í Canada og Bandar. $2.00 nm Arið (fyrir framborgaö). Senttil Islands (fyrir fram borgaö af kanpendum blaösins hér) $1.50. Peningar sendist í P. O. Money Or- der, Registered Letter eða Express Money örder. Bankaávísanir 6 aöra banka en i Winnipeg aö eins teknar meö afföllnm. m& vænta pess, að mentamenn í öðrum hlutum landsins fari að hver ekra, og telst þannig 37^ mill- um samtökum til að halda fram | lærisveina skólanna til [>ess að gera fón dollara virði alls. Stjórnin stjómarbótakröfum, að lfkindi séu! slíkar opinberar yfirlýsingar eins I borgar fylkjunum 1 prócent vöxtu til sigurs í þeirri baráttu. og þær hérað framantöldu, og vfst af fé þessu til að byrja með, og á það er tekið til f>ess í fréttum um þann hátt fæst upphæðin $375 þús funtl þennan, að aldrei fyrr hafi eins og að framan er sýnt. Ríkis- menn talað eins ákveðið og hisp-1 dæmi þessara fundarmanna. Þvi tillagið til pessara fylkja fer þvf i urslaust um bresti og afglöp stjórn- allri þjóðinni hlýtur að vaxa djörf- árlega vaxandi, þangað til íbúatal- arinnar og þarfir þjóðarinnar, eins unS v'ð frótta af gerðum þessa 1 an er orðin átta hundruð púsund í Qg á þessum fundi, og voru þó lög- : fundar f sjálfum höfuðstað lands- hvoru fylki, og tillagið fyrir þjóð- regluþjónar og alls konar spæjarar in9> °g *étt undir múrveggjum B. L. BALDWINSON, Edifcor & Manager Office: 727 Sherbrooke Street, Winnipeg P.O.BOX 118. ’Phone3312, | lönd heldur einnig áfram að aukast bæði inni 1 salnutn og umhverfis þar til íbúatalan er orðin ein millf- j húsið. En það virtist engin áhrlf ón í hvom fylkinu um sig. Sá hafa á fundarmenn, sem urðu f>ví \ hluti af Saskatchewan héraðinu,1 æstari í ræðum sfnum, er lengra sem liggur fyrir norðan Manitoba, leið á fundinn. Og sfðast lyktaði er ekki talinn til þessara fylkja. hann með f>ví að samþykkjastefnu- í sambandi við f>etta mál má geta skrá þá, sem stúdentarnir og pró- f>ess, að ýmsar tilraunir hafa verið fessorarnir ætla að fylgja. Hún er Tvö ný fylki ! gerðar af hálfu Manitoba manna (til þess að fá takmörk þessa fylkis færð út, bæði vestur á bóginn og eins norður, alt að Hudsonsflóa, og í f f>ví skyni eru 2 af ráðgjöfum ; Manitoba-stjórnarinnar einmitt nú á f>essa leið: keisarahallarinnar, og alls þess afls, sem stjórnin hefir á að skipa. Og f>að þvf heldur, sem ekki er annað sjáanlegt á yfirlýsingunni, en að fundarmenn eigi þegar vísan sigur- vinning í þessu máli. Samtfmis þessari fundaryfirlýs- ingu lætur Rússakeisari p>að boð út Tvö ný fylki hafa mynduð verið 1 Ottawa, þar sem þeir hafa setið á í Vestur-Canada. Þau heita “Sas-' ráðstefnu með ríkisstjórnendum til katchewan” hið austara og “Al- jræða mál þetta. berta” hið vestara. Stjórnarsetur Það var farið fram á, að þegar ar]egS 0fbeldis, og án efa trygt f>að, Saskatchewan fylkisins verður í þau 2 fylki, sem að framan er getið,; að þjógin fáj bráðlega pólitfskt Regina, en Edmonton bær verður yrði mynduð, þá væri tekið tillit til frelsi f Rússlandi. höfuðstaður Alberta fylkis. Tak- stærðarinnar á Manitoba, sem eri mörk Saskatchewanfylki. verta M .» ein, 73 hasund ferhyming.mil. j “m “”h** ”e"talyð ^ Manitobaað auatan vesturaðfjórða ur af landi, og takmörk þeBs færð arllmör’ °8 v 111111 1 a ver>11 ... . c , , . marki vér verðum að keppa, látum Alberta nær frá 4. 1—A------J— —:—------------“--- -a “Hinar n/afstöðnu blóðsútliell- j gan8a- að hann hafi skiPað nefnd ingar hafa ljóslega synt hverju of-!manna til Þess að athuga orsök til beldisstjórn getur til leiðar komið öánægju þeirrar, sem nú se vitan- til f>ess að vernda sfna aumkunar- le8 meðal alÞ/ðu manna á Rúss- verðu og hneyxlanlegu tilveru. En jlandi' 8enator Shidbovski er gerð- bróðurleg samvinna alþýðunnar, ur formaður þessarar nefndar, og sfðan þetta áhlaup & hana kom fyr- hann hefir ^1/8* tilhoð t11 verk‘ ir, hefir innsiglað dauðadóm stjórn- smiðjueigenda og verkamanna, að hádegisbaug. vestur undir Regina og norður að hádegisbaug að austan, vestur að Hudsonsflóa, svo að stærð f>ess yrði takmörkum British Columbia. sem næst stærð hinna n/mynduðu Bæði þessi fylki hafa suður-tak- mörk sín víð Bandarfkja landamær- in og norður-takmörkin við norður takmörk Athabasca héraðsins, sem fylkja, en þessu var ekki skeytt að neinu leyti. Þó tók Sir Laurier það fram í ræðu sinni i þinginu, að bráðlega yrði haldinn fundur í Ot- í ljósi ánægiu vora yfir samtökum í verkalýðsins og gerum hér með kunnugar svolátandi kröfur vorar: 1. “Að kallað sé saman lögbundið þing, f>ar sem þingmenn séu kosnir með leyndum atkvæð- með pessu fyrirkomulagi rennur tawa af fulltrúum frá Ontario og inn í f>essi 2 n/ju fylki ásamt með þessum D/ju fylkjum, og sá fundur Assiniboia héraðinu, og hefir þá átti að skera úr þvf, hverjum land- hvert af þessuui nýju fylkjum um flákinn norður að Manitoba ætti 275 þúsund ferhymingsmílur af að tilheyra, og gefur það nokkra landi, eða sem næst þvf, að jafnast von uin, að Manitoba kynni f>á að kjósa fulltrúa úr sínum flokkum til að starfa í nefnd þessari. Verk- smiðjueigendur og aðrir vinnuveit- endur, sem hafa 100 manns í þjón- ustu sinni, mega kjósa 15 manns f nefndina. En verkalýðnum er boðið að kjósa J>ann 3. þ. m 45 fulltrúa í nefndina, og mega bæði karlar og konur greiða atkvæði. En enginn er kjörgengur í nefndina, nema hann hafi unnið að minsta kosti eitt ár f sama staðnum. En bann- að er verkgefendum að beita nokkr- ir hann þá ályktun, að ef sveitafé- lögin hefðu fylgt hinni almennu reglu, þá hefðu. þau, í stað þess að s/na $2,300,000 hagnað orðið að s/na $6,000,000 tap. Og á þessum útreikningi byggir hann svo þá á- lyktun, að eign sveita og bæjarfé- laga á opinberum nauðsynjum á Bretlandi, ,sé skaðsamleg, og að það, sem félög þessi selja ódýrara en prívatfélög, sé í rauninni gert á kostnað gjaldþegnanna, því að frá þeim verði fyr eða sfðar að koma allur viðhalds og endurnýjunar kostnaður umfram f>að sem þeir nú borga fyrir nauðsynjarnar, og að þeir peningar, sem þannig verði notaðir, verði að fást með lánum, sem sveitarfélögin verði að borga, höfuðstól og vexti. Enda sé nú þegar farið að brydda á þessu á Bretlandi. Vér höfum sett þessa sk/rslu hér lesendunum til fróðleiks, en ekki af J>vf, að vér teljum hana hafa við nein veruleg rök að styðjast, þar sem hún ber f>ess merki, að hafa verið gerð að tilmælum eða í þágu prívat félaga. Því f>að mun vera óhætt að fullyrða, að opinber eign slfkra nauðsynja hefir gefist mæta vel í öllum löndum, sem hafa tekið UPP þjóðeignar-stefnuna, og að pessa manns rödd er nálega sú eina rödd, sem heyrst hefir móti henni á slðari árum. r Kristur og Kristinn. um allra þegnanna, karla og um áhrifum f þessum kosningum, j við stærðina á Ontario fylki. Hvort þessara nýju fylkja á a'ð hafa 25 kjördæmi til þingmyndun- ar, og hvort fylkjanna er talið að hafa sem næst 250 þúsundir fbúa. Þegar fylki þessi eru formlega mynduð, og hafa stofnsett þing hjá sér, þá mega þau ákveða. hvar höfuðstaður eða stjómar-aðsetur þeirra skal vera. Dominionstjórn- in heklur umráðum yfir öllum þjóð- löndum innan takmarka þessara nýju fylkja, á sama hátt og nú á sér stað um Manitoba fylki. Þessi nýju fylki mega setja upp hjá sér sérstaka skóla fyrir katólska íbúa sfna, eða réttara sagt, þeim er veitt- ur fullur lagaréttur til þess að gera það. Það er og tekið fram í frum- varpi þessu, að n/ju fylkin megi ekki leggja skatt á lönd eða eignir C.P.R. félagsins. Þessi nýju fylki ganga inn f sam- bandið með þeim skilmála, að hvort þeirra fái árlega frá Dominion stjórninni $1,092,375, sem er reikn- að þannig: fá takmörk sín færð eitthvað norður & bóginn, þó alls engin vissa sé enn fengin fyrir þvf. f stjórnar kostnað......$50,000 Tillag eftir fólksfj., 80c fyrir hvern fbúa...... 200,000 Innstæðu vextir......... 405,375 Fyrir stjórnarlönd...... 375,000 Fyrir opinberar bygg- ingar .................. 62,500 3. kvenna, og að þjóðin hafi full- komið málfrelsi, ritfrelsi og prentfrelsi og frelsi til samtaka og verkfalla. “Uppgjöf saka allra þeirra, sem hneptir hafa verið í fangelsi fyrir pólitískar eða trúarlegar skoðanir. “Að allir skulu hafa jöfn borg- araleg réttindi, án tillits til þjóðernis. Það þarf ekki að taka það fram, að fbúar þessa fylkis munu verða sár óánægðir með þetta fyrirkomu- lag. Það gleður þá að sjá norð- vestur héruðin fá fylkisréttindi og | veg fyrir, að stjórnin geti á nokk- að verða aðnjótandi hagfeldra fjár-1 urn hátt hindrað framkvæmdir á “Og enn fremur til að koma f og fulltrúunum er heitið góðri með- ferð. Sérhver sú stofnun, sem hefir frá 100 til 300 manns f vinnu, má kjósa 2 menn. En þær, sem hafa yfir 1000 manns í vinnu mega senda einn fulltrúa fyrir hver 500 manns. Málið er þá komið svo langt, að stjórnin er fús til að kynna sér á- stæðurnar fyrir óánægju alþýðunn- ar. En hvort hún verður fús til að taka röksemdirnar til greina, það leiðir tfminn f Ijós. FORMALI. “Hann segir, aö ég fari meö sleggjudóm, þar sem óg læfc þá skoöun 1 ljósi, aö þeir menn geti varla haft eins hlýjar fcilfinningar, sem ekki fcrúa á guö eöa annaö líf.” Aöahteinn Kristjánsson i Hkr. Mér hnykti við Kristi og Kristinn að mæta, Um krísíindóm voru þeir ákaft að þræta. Hann Kristinn var stífur Að staðhæfa gífur: “Sé guðs-trúin meinuð þér, mannelsku glatarðu, Þú misendis-kaldrani’, og volaða hatarðu.” Það lá í Krists svörum, Að spyrja’ ’ann úr spjörum: “Þú elskað inn óséða Guð, þykist geta, An grundvallar—: kunnugann bróður að meta?” Eg heyrði þá seinast í hávaða lenda, Þvf hvor vildi byrja’ á sínum enda. En lesari, þú getur leitt um það getur, — Eg labbaði fri þeim — hvor hafði þar betur. Stephan G. Stephanson. hagssamninga við rfkisheildina. En á hinn bóginn virðist öll sann- gimi mæla með þvf, að Manitoba hefði verið stækkuð að miklum fullnægingu á þessum kröfum, þá sé tafarlaust stofnað alþýðu sjálf- boðalið, þar sem öll landsins börn geti barist, og á þann hátt gert sér Kröfur Rússa. Þrjú þúsund stúdentar og há- skólakennarar hafa gert náms og kenslu verkfall frá þessum tfma til september næstkomandi. Þetta var samþykt á fundi f Pétursborg þann 21. febrúar sl., og með því má heita, \ að heft sé öll mentastarfsemi rúss- Alls.......$1,092,375 Það er ennfremur tekið fram, að rfkisstjórnin borgi árlega þessum fylkjum 80c fyrir hvern íbúa, þar til tala þeirra er orðin 800,000 í hverju fylki. Enn fremur er svo reiknað, að fylki þessi skulu hvort um sig talin að eiga innstæðufé f vörzlum ríkisstjórnar, að upphæð $8,107,500, eða $32.42 fyrir hvern af 250,000 íbúum, og að 5 prócent árlegir vextir skuli greiðast af þess- ari upphæð, sem gerir eins og að nesku þjóðarinnar um næstu sex mánuði, hvað sem þá tekur við. Fundurinn, sem þessa samþykt gerði, var afar-fjölmennur og æs- ingamikill. Menn töluðu þar full- um hálsi og úthúðuðu keisaranum, rifu niður mynd af honum, sem hékk á vegg samkomustaðarins, og einnig var farið afar-hörðum orðum um stjórn landsins og ófrelsi lag- anna og kúgun alþýðunnar. Og svo kjarninn í ræðum fundarmanna var það, að nú mætti engu öðru sinna, heldur en þvf, að koma þjóð- inni í f>á hreyfingu, að almennur áhugi vaknaði fyrir nauðsyn á stjórnarbót og fá þjóðina til að hefjast handa fyrir samtökum í þá átt. Með öðrum orðum: Þrjú þús. kennarar og nemendur hafa lagt framan er sagt $405,375. Svo er talið, að þjóðarlöndin f j niður starf sitt um langan tfma, til hvoru þessara fylkja fyrir sig séu ■ þess að hefja æsinga leiðangur um 25 millíónir ekra, sem virt er á $1.50 landið og binda alþýðuna svo römm- mun um þessar mundir, en ekki I ljósar eftirlanganir vorar. látið vera nálega fjórum sinnum j “Og þar eð vér skiljum þá sögu- minna, en hvort af liinum nýmynd-1 legu þýðingu, sem yfirstandandi uðu fylkjum. , tfð heflr fyrir hina rússnesku þjóð, j sem nú er að snúast upp úr bældri j óánægju í opinbera uppreist, þá getum vér ekki lengur haldið á- fram mentastarfi voru og námi, og leggjum það þvf til síðu þar til þann 13. september næstkomandi. Þegar sá tfmi kemur, þá mun rás viðburðanna hafa leitt fram þau öfl, sem nægja til þess að ráða fram úr núverandi ástandi.” Af þessari yfirlýsingu fundarins verður ekki annað séð, en að það sé bein ákvörðun mentamannanna, að taka öflugan þátt í baráttu verka- lýðsins með þvf að gerast leiðtogar þeirra, og að stofna eina allsherjar herdeild af verkamönnum og al- þýðufólki yfirleitt, og að þessi her- deild verði svo útbúin að vopnum> vistum og öðrum útbúnaði, að hún fái unnið sigur á stjórnarher lands- ins og kollvarpað stjórninni og tekið stjórn landsins f sfnar eigin hendur. Hvemig Rússastjórn kann að taka þessu, vitum vér ekki, en lfk- legt væri, að hún sæi nú svo sinn vitjunartíma að húnlegði fram sfna beztu krafta til þess, að þjóðin fái öðlast það frelsi, sem hún er ákveð- in f að fá, þó það kosti almenna uppreist. Það er orðið alvarlegt ástand f landinu nú, þegar háskóla- kennarar taka höndum saman við Móti þjóðeign. Brezkur fræðimaður, J.H.School- ing, hefir safnað skýrslum um starfsemi bæja og sveitarfélaga þeirra á Englandi, sem sjálf eiga gas og rafljósa stofnanir sfnar og rafmagnsbrautir. Skýrslur þessar eru fróðlegar að /msu leyti og eiga að sanna, að opinber eign opin- berra nauðsynja borgi sig ekki þar í landi. Herra Schooling segir, að bæja og sveitarfélög þar í landi hafi lagt alls um 175 millíónir dollars f gas, vatns og rafljósa og strætisbrauta stofnanir og sem séu algerlega und- ir stjórn þessara sveitarfélaga, og að á sfðastliðnu ári hafi gróðinn á öllu þessu verið samtals $2,300,000 eða sem næst 14 prócent af höfuð- stólnum. Þ«tta mætti nú þykja viðunanlegur hagnaður, þegar þess er gætt, að slíkar opinberar nauð- synja stofnanir eru ekki ætlaðar til þess að græða fé á þeim. En herra Schoaling segir, að sá sé galli á þessu fyrirkomulagi þjóðeignar- princfpsins, að ekki sé lagt nóg f varasjóði til þess að bera kostnað við aðgerðir ogeðlilegt slit á áhöld- um og verkfærum stofnananna. Hann segir, að 5 prócent sé það vanalega, sem lagt sé til hliðar af inntektum slíkra stofnana, til þess að viðhalda þeim, og ef að þessari reglu hefði verið fylgt, þá hefðu þessi sveitafélög átt að leggja í sjóð $8,750,000. En skýrslur félaganna sýna, að þau hafa að eins ætlað sér $700,000 til þessa viðhalds, eða minna en \ précent. Af þessu leið- Þorrablótskvæðin frá 15. f. m. hefir nú “Lögberg” fært bæði blótmönnum og blótleysingj- um. Fyrst verða þar fyrir oss þrjú kvæði, eftir Hannes S. Blöndal; þau eru lipur og lagleg, eins og margt, sem sá höfundur hefir kveðið. Eink- um munu vísurnar “Til gestanna” ná hylli og festast í minnum þeirra, sem veita kvæðunum eftirtekt, sem vfst verða allmargir. Og blótmenn- irnir hafa sjálfsagt hlýtt á þau öll með ánægju. Fyrsta kvæðið: “Helgi magri”, er auðsjáanlega bending frá höfundi þess, H.S.B., um það, hvernig hann ætlast til, að heimilislff Helga magra ætti að vera, einkum þar sem hann segir: “Þar öllum finst þeir eiga heima, og enginn hluturþvingar mann.” Já, svona ætti heimilislif livers fé- lags að vera, og væri Helgi magri og húskarlar hans eins lausir við hlutdrægni, eins og liirðskáldin hans eru f kvæðum þessum, — þá hlyti hann að hafa n4ð meiri hylli frjálslyndra manna, en raun hefir á orðið, að minni vitund,— því að vfst er, að ekki eru allir hinir vitrustu af Vestur-Islendingum vinirHelga, jafnvel þó að þeir kannist við nafn hans og erindi; sem ég efast ekki um, að sé flestum íslendingum kunnugt. — Að ég ekki minnist þeirra náunga, sem óvina hans, er almælt er að beri öfundarhug til karlsins, þvf að skoðun þeirra á Helga hlýtur að vera sprottin af þröngsýni og misskilningi;— öfund á Helga magra! — Þar er víst of- mikið af holdgjafarefni!! Við ætt- um að láta karltötrið njóta sann- mæla, — það mætti varla ætlast til minna af okkur, sem jafnvel guðsmennirnir sjálfir setja á bekk með vitrustu mönnum mannfélags- ins; sbr. ræðustúf eins séra blót- mannsins, þar sem hann, á Þorra- blótinu sæla, mintist sérstaklega á “hin óviðjafnanlegu snildarkvæði ‘Heimskringlu’-skáldanna, sem ekk- ert af hirðskáldum Helga gæti komist til jafns við, allra sízt í Þorrablótskvæðum.” Og þó eru raunar sum af þessum Helga-hirð- skáldum gömul og ný “Heims- kringlu-skáld”; þeir Kristinn og og Sigurður Jóh. Og ekki hefir mikið borið á þvf, að þau skáld skömmuðust sín fyrir, að láta kvæði sín sjást í “Heimskringlu”. Og Hjörtur Leó mundi vfst ekki held- ur skammast sín fyrir að birta þar eitthvað af kvæðum sfnum. Enda telzt hann fullkominn meðal hag- yrðingur. En ekki held ég að neinn sanngjarn maður geti ætlast til þess, að Hannes Blöndal færi að Þjóta suður á Sherbrooke stræti með kvæðin sfn, þvf að nóg rúm ætti að vera fyrir þau á hominu á William og Nena; — lengi tekur “Lögberg” við. Ég þakka samt séra blótmanninum fyrir minn hluta af þessari óvæntu athugasemi hans, því líklega hefir blessaður karlinn liaft mig f huga, þegar hann var að lofa “ líeimskringlu-skáldin”, þó að hann væri þá svo kurteis, að geta ekki nafna okkar, af þvf að við höfðum ekki átt kost á þeim heiðri að heimila lionum það sérstaklega, áður en hann fór að blóta. — Það er von að prestarnir elski og lofi skáldin hennar “Heimskringlu”: — Hvað væri kirkjufélagið án “Heims- kringlu” og skáldanna? íshndskvæði H.Bl. er einnig lag- lega kveðið og hlýlégt í garð ætt- jarðar okkar. Þó sýnist sú ósk höf, eiga “langt í land,” — að “enginn leggur hlekk um háls á hetjum landsins*ungu.” fSn gott að liún yrði sem fyrst að algerðum sannleika. Það er ósk, sem hjarta hvers frefsisvinar hlýtur að geyma. 8vo endar höf. kvæðið með því, að óska öllum þeim bless ■ unar,' sem eyði hinum “fornu vof- um”; — þar hlýtur hann að eiga við hjátrú, misskilning, vantraust manna 4 sjálfum sér og ýmsar ó- þarfa deilur og flokkadrætti, sem nú eyða mörgum af beztu fram- kvæmda hugmyndum íslendinga, bæði austan liafsins og vestan. Næst kemur “Minni forfeðra vorra”, eftir Sigurð J. Jóhannesson, skemtilegt kvæði og all-langt. Kvæðið er ekki ósnoturt, þó að þar hefði höf, mátt takast betur, eftir sumum öðrum kvæðum hans að dæma.

x

Heimskringla

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.